روز پنجشنبه ۲۸ آبان دو خبر بر روی خروجی رسانه‌ها قرار گرفت که مقایسه این دو، تا حدودی می‌تواند دلایل نگرانی عمیق از آنچه «دیپلماسی انفعالی» نامیده می‌شود را توضیح دهد:
الف) معاون حقوقی، کنسولی و امور ایرانیان وزارت امورخاجه با تایید اظهارات آقای ظریف مبنی بر همکاری نکردن عربستان در پیگیری پرونده فاجعه منا، تلویحاً همه راه‌های منتهی به تشکیل کمیته حقیقت‌یاب و محاکمه عاملان این فاجعه را پیشاپیش مسدود و غیرعملی عنوان کرد.
قشقاوی ایجاد کمیته حقیقت‌یاب برای بررسی فاجعه منا را در سه سطح ممکن دانست:
نخست، کمیته حقیقت‌یاب در سطح بین‌المللی که براین اساس باید ۱۵ عضو شورای امنیت درباره فاجعه منا رأی دهند که چنین کمیته‌ای ایجاد شود اما از نظر سیاسی با توجه به مناسباتشان با دولت عربستان بعید به نظر می‌رسد.
دوم، کمیته حقیقت‌یاب دوجانبه که این راهکار راهی جز تعامل دیپلماتیک با دولت عربستان ندارد. ایجاد این کمیته حقیقت‌یاب حتماً به همکاری طرف سعودی نیاز دارد و غیر از آن امکان تشکیل چنین کمیته‌ای وجود ندارد.
سوم، اقامه دعوی در محاکم داخلی است اما باید توجه داشت که تنفیذ و اجرای هر حکمی در این محاکم تا زمانی که دولت عربستان نخواهد اجرا نمی‌شود. علت اجرا نشدن احکام محاکم داخلی این است که ما در داخل مرز خودمان هستیم.
چهارم محاکم داخلی عربستان این کار را انجام دهند که بر این اساس به سفارتمان در عربستان گفته‌ایم وکلای زبردستی بیابند و با جمع‌آوری مستندات، علیه افراد خاطی اعم از مأموران یا شرکت هایی که متولی بودند اقامه دعوا کنند.
فی‌الواقع بر‌اساس آنچه که معاون محترم وزارت امور خارجه بیان کرده‌اند در‌خصوص سه راه نخست برای پیگیری فاجعه منا پیشاپیش باید پرچم تسلیم بالا ببریم و هرگونه تلاش و تمهید در این خصوص منتفی است. تنها راهکار باقیمانده توسل به محاکم قضایی خود عربستان سعودی است که با منطق خود معاون محترم وزیر امورخارجه، وقتی دولت‌های دیگر حتی حاضر نیستند برای تشکیل کمیته رای بدهند چگونه دستگاه قضایی سعودی حاضر است علیه دولت خود رای صادر کند؟
این خبر اول...
ب) اما خبر دوم... درست همزمان با اعلام عجز وزارت امور خارجه کشورمان در پیگیری حادثه منا، بعدازظهر روز پنجشنبه، عربستان سعودی قطعنامه‌ای در محکومیت دخالت ایران در سوریه ارائه کرد که در کمیته حقوق بشر سازمان ملل با ۱۱۵ رای موافق، ۱۵ رای مخالف و ۵۱ رای ممتنع به تصویب رسید. این قطعنامه را عربستان سعودی پیشنهاد داده و از حمایت قطر، برخی کشورهای عرب و کشورهای غربی از جمله انگلیس و آلمان برخوردار بود.
کمیته حقوق بشر مجمع عمومی سازمان ملل همچنین به قطعنامه در محکومیت ایران به دلیل نقض حقوق بشر رای داد. این قطعنامه با با ۷۶ رای موافق، ۳۵ رای مخالف و ۶۸ رای ممتنع به تصویب رسید. مبنای قطعنامه گزارش احمد شهید، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل بوده و کانادا آن را پیشنهاد کرده است.
حقیقتاً کنار قرار دادن این دو خبر هیچ عنوانی جز «فاجعه دیپلماسی» را به ذهن متبادر نمی‌کند.
در فاجعه منا حدود ۷۰۰۰ زائر بی‌گناه بیت‌الله‌الحرام از جمله ۵۰۰ حاجی ایرانی، قربانی بی‌تدبیری عامدانه رژیم سعودی شدند و انتظار این بود که دستگاه دیپلماسی ایران با بهره‌گیری از پشتوانه حمایت مردم ایران و بسیاری دیگر از مسلمانان حقیقت‌طلب، این فاجعه را در سطحی بین‌المللی پیگیری حقوقی و سیاسی و تبلیغی کند اما وزارت امور خارجه رسماً پیش از ورود به چنین آوردگاهی، سپر از دست انداخته و حاضر نیست حتی موضوع را در محاکم بین‌المللی طرح کند و صرفاً خوش‌خیالانه منتظر است تا خود سعودی‌ها کاری بکنند!
اما از دیگر سوی، رژیم سعودی که به اعتراف خود رسانه‌های غربی پدر معنوی همه گروه‌های تروریستی در سوریه و عراق و لبنان و شمال آفریقا محسوب می‌شود و وحشی‌گری‌های امثال داعش و القاعده و بوکوحرام، برگرفته از آموزه‌های مکتب وهابیت حاکم بر این رژیم است؛ با پررویی هرچه تمام‌تر و بدون کمترین ملاحظه سیاسی و حقوقی، قطعنامه محکوم کردن ایران در شورای حقوق بشر سازمان ملل به دلیل دخالت در سوریه را ارائه، پیگیری و نهایتاً مصوب می‌کند.
اگرچه اصل تصویب چنین قطعنامه‌ای در سازمان ملل با توجه به صبغه و سابقه ضدحقوق بشری آل‌سعود در جای خود، یک «رسوایی سیاسی» برای سازمان ملل محسوب می‌شود اما این امر نباید بهانه‌ای برای چشم‌پوشی از اهمال و ناکارآمدی دیپلماسی انفعالی وزارت امور خارجه ایران باشد.
ممکن است اینگونه بیان شود که عربستان سعودی با بهره‌گیری از ابزارهای مالی و اعمال نفوذ، چنین قطعنامه‌ای را در سازمان ملل مصوب کرده و ایران دارای چنین ابزارها و نفوذی نیست. حتی اگر صورت چنین شبهه‌ای درست باشد، معنایش آن نیست که وزارت امور خارجه ایران از ابتدا خود را محکوم به شکست بداند و هیچ تلاشی در این‌باره به عمل نیاورد. اگر از منظر حقوقی امکان تصویب قطعنامه ایران علیه آل‌سعود وجود ندارد، امکان ارائه چنین قطعنامه‌ای با هدف بهره‌گیری سیاسی و تبلیغاتی که وجود داشت.
حقیقت این است که قطعنامه‌های حقوق بشری سازمان ملل عمدتاً جنبه سیاسی و تبلیغاتی دارند و حتی الزام حقوقی برای تبعیت دولت‌ها از آنها وجود ندارد.آیا ایران نمی‌توانست موضوعات مختلفی مانند فاجعه منا و زنده به گور کردن حجاج مجروح توسط آل‌سعود را به عنوان یک نمونه نقض حقوق بشر به سازمان ملل ارائه کند؟ آیا حمایت آل‌سعود از گروه‌های تروریستی در سراسر عالم - که مورد تایید بسیاری از محافل سیاسی و رسانه‌ای غرب نیز هست - نمی‌توانست محمل ارائه یک قطعنامه علیه این دولت مرتجع و عصر حجری باشد؟
ارائه این قطعنامه‌ها ولو اینکه به تصویب نمی‌رسید اما یک فضای تبلیغی - سیاسی مناسب برای افشای ماهیت و جنایات آل‌سعود فراهم می‌کرد و چه بسا ابزاری برای بازدارنگی در قبال وقاحت سیاسی دولت سعودی در ارائه قطعنامه ضدایرانی می‌شد.
اما نکته دیگر اینکه در جریان مذاکرات هسته‌ای و ماجرای برجام، موضوعی که بارها از سوی رئیس‌جمهور و وزیرامور خارجه به رخ کشیده شد، این بود که آنچه موجب پذیرش حقوق ایران از سوی قدرت‌های جهانی گردید؛ توان بالای دیپلمات‌ها و تیم مذاکره‌کننده بود به نحوی که آقای روحانی بدون اشاره به ظرفیت‌های هسته‌ای ایجاد شده در ۱۰ سال گذشته، اصلی‌ترین عامل به ثمر رسیدن برجام را همین اقتدار دیپلماتیک عنوان کرد.
به راستی آن اقتدار دیپلماتیک و توان بالای مذاکره که توانست قدرت‌های جهانی را به پذیرش حقوق ایران و به تعبیر آقای روحانی«بُرد ۳ بر ۲» مجاب کند، چطور از پس یک کشور دست چندم مثل عربستان سعودی بر نمی‌آید به گونه‌ای که نه تنها حقوق حجاج ایرانی و خانواده‌های آنان از این رژیم سفاک استیفا نمی‌شود بلکه با پررویی هر چه تمام‌تر قطعنامه ضدایرانی در سازمان ملل پیشنهاد کرده و به تصویب می‌رساند؟
مگر قرار نبود برویم و با «کدخدا» ببندیم تا دیگر نیاز نباشد با نوچه‌های کدخدا وارد مخاصمه و معامله شویم؟ شاید گفته شود که ما فقط در ماجرای هسته‌ای با کدخدا بسته‌ایم؟ ولی مگر مسئولان وزارت امورخارجه در اجلاس سوریه شرکت نکردند؟ مگر در بیانیه‌های وین یک و دو، نام ایران هم ذکر نشده است؟ پس چرا آمریکا به صورت تمام عیار از قطعنامه سعودی‌ها علیه ایران در شورای حقوق بشر حمایت کرد؟ آیا بستن با کدخدا فقط برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران بود؟ آیا لبخندهای آقای ظریف تنها تا امضای برجام از جانب غربی‌ها خریدار داشت؟ آیا...
محکومیت ایران توسط عربستان در سازمان ملل نتیجه «سیاست لبخند» است
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با اشاره به محکومیت ایران در سازمان ملل با پیشنهاد عربستان، اظهار داشت: متأسفانه تا زمانی که ساختار سازمان ملل تغییر نکند، اتخاذ چنین تصمیم‌های بی‌منطق توسط اعضای این سازمان ادامه می‌یابد.
اسماعیل کوثری با بیان اینکه سازمان ملل واقعاً روی همه جنایتکاران تاریخ را سفید کرده است، افزود: عربستان با پول دادن به برخی اعضای سازمان ملل رأی آنان را می‌خرد، سازمان ملل فقط به درد آدم‌های زورگو، ظالم، مستکبر، صهیونیسم، زیاده‌خواه و افرادی که به دنبال اعمال نفوذ با پول هستند، می‌خورد.
نماینده تهران در مجلس تأکید کرد: آقای قشقاوی می‌گوید ما نمی‌توانیم فاجعه منا را پیگیری حقوقی بین‌المللی کنیم و باید در داخل عربستان مشکل را حل کنیم، اما عربستان ما را در سازمان ملل محکوم می‌کند که این نتیجه «سیاست لبخند» است. این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با بیان اینکه متأسفانه دیپلماسی وزارت امور خارجه کشورمان «خنثی» است و به صورتی عمل می‌کند که به هیچ وجه مورد قبول مردم عزتمند و با اقتدار جمهوری اسلامی ایران نیست.
وی تصریح کرد: وزارت امور خارجه باید دیپلماسی تهاجمی را پیش رو گیرد، ولی متأسفانه این چنین نیست و بسیار خنثی عمل می‌کند که اصلاً زیبنده نظام با اقتدار جمهوری اسلامی ایران نیست. کوثری در پایان خاطرنشان کرد: متأسفانه با وجود آنکه نمایندگان مجلس طبق قانون اختیار دارند درباره عملکرد وزیر خارجه از او سؤال و یا حتی وی را استیضاح کنند، این امر نیز به خاطر پیش‌رو بودن پایان عمر مجلس نهم عملی نمی‌شود.
دیپلماسی «سکوت» و «لبخند» وزارت خارجه کار دست ایران می‌دهد
عضو كمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم اظهار داشت: متأسفانه این موارد به خاطر کم‌کاری‌های وزارت امور خارجه ما اتفاق می‌افتد، متأسفانه وزارت خارجه نسبت به مسائلی که در منطقه روی می‌دهد، بسیار بی‌تفاوت است و توجهی نمی‌کند.
محمدحسن آصفری افزود: متأسفانه شاهد اقدام در خور و شایسته وزارت خارجه نسبت به حقوق شهروندان ایرانی نیستیم، مسئولان وزارت امور خارجه همه وقت خودشان را صرف بحث‌های اروپایی‌ها و سفر به کشورهای اروپایی می‌کنند که البته هیچ خروجی هم ندارد.
این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در ادامه تصریح کرد: توقع بود وزارت امور خارجه نسبت به فاجعه منا قطعنامه‌ای را در سازمان ملل تهیه می‌کرد و به تصویب می‌رساند و عربستان را در آنجا به خاطر کشته شدن ۸ هزار حاجی بی‌گناه به دلیل بی‌تدبیری مسئولان آل‌سعود محکوم می‌کرد.
وی تأکید کرد: خوب بود وزارت امور خارجه کشورمان به دلیل جنایت عربستان در یمن، دست پیش را می‌گرفت و اقدامی علیه آل‌سعود در شورای امنیت سازمان ملل و سایر نهادها و مجامع بین‌المللی انجام می‌داد، متأسفانه وزارت امور خارجه در برابر اقدام ۲ سال پیش عربستان در بمب‌گذاری سفارت ایران در بیروت سکوت کرد و متأسفانه هیچ کاری در این راستا انجام نداد، در حالی که ضرورت داشت دستگاه دیپلماسی ما قطعنامه یا شکایتی را علیه آل‌سعود تنظیم می‌کرد.
این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در ادامه یادآور شد: دیپلماسی «سکوت» و «لبخند» وزارت خارجه کار دست جمهوری اسلامی ایران می‌دهد و مطمئناً سبب می‌شود که چالش‌های جدی برای کشور ما ایجاد شود.
آصفری همچنین توضیح داد: زمانی که می‌بینیم حق ملت ایران را ضایع و زیاده‌خواهی می‌کنند یا قطعنامه علیه جمهوری اسلامی ایران صادر می‌کنند، باید اقدام عملی و جدی برای برخورد با اینگونه موارد انجام دهیم. وی گفت: بنده به عنوان نماینده ناظر بر سفرهای خارجی شاهدم که وزارت امور خارجه سفرهای شکلاتی را به کشورهای مختلف در نظر می‌گیرد و هر هفته ده‌ها مسافرت مسئولانی از وزارت خارجه به کشورهای اروپایی و آسیایی انجام می‌گیرد که هیچ خروجی هم به دنبال ندارد.
نماینده اراک در مجلس در پایان خاطرنشان کرد: اینگونه سفرهای شکلاتی کلی هزینه برای جمهوری اسلامی ایران به دنبال دارد در حالی که هیچ خروجی برای این سفرها شاهد نبودیم، بهتر است به جای اینگونه سفرهای بدون نتیجه، اقدام عملیاتی و جدی توسط وزارت خارجه صورت گیرد و این وزارتخانه با پیگیری‌های درست و منطقی جلوی اینگونه رفتارهای عربستان سعودی را بگیرد.
عضویت عربستان با جنایات ضدبشری‌اش در کمیسیون حقوق بشر دارای تناقض است
سفیر سابق ایران با اشاره به ارائه طرح محکوم کردن ایران به عنوان ناقض بشر از سوی عربستان به سازمان ملل اظهارداشت: متاسفانه حضور عربستان در کمیسیون حقوق بشر و عضویت در آن دارای تناقض آشکاری است چراکه این کشور دائما در حال جنایات ضد بشری و ضد حقوق بشری است چه در داخل و چه در کشورهای همسایه مانند یمن و بحرین.
صباح زنگنه با بیان اینکه اما ظاهرا خرید رای تعداد از کشورها در این طرح بی‌تاثیر نبوده است، افزود: عربستان با ریختن پول و رشوه در دامن تعداد زیادی از کشورها توانسته این رای را علیه کشور ما جمع کند، البته هم جهتی و همداستانی آمریکا و اسرائیل هم مزید بر علت است و جمع کردن این تعداد از آرا به راحتی امکان‌پذیر است؛ از این از روز حضور عربستان در کمیسیون حقوق بشر قابل پیش‌بینی بود.
صباح‌زنگنه درباره پیگیری‌های وزارت خارجه کشورمان در رابطه با فاجعه منا گفت: وزارت خارجه اقدامات خود را انجام می‌دهد اما پاسخگو نبودن دولتمردان سعودی غیر قابل قبول است و همچنان پیگیری‌ها باید دنبال در سطح منطقه و بین‌المللی دنبال شود. (فارس)
