محیطزیست از جمله حوزههای مهم و حیاتی کشور است. سیل و طغیان رودها که برخی ازاین موارد به سبب دستکاری در طبیعت و عدم رسیدگی درست به منابع طبیعی و آبخیزداری آسیبهایی را به شهرهای مختلف کشورمان وارد کرد، گواه میزان اهمیت این بخش است. اما در این میان چه کسانی مسئولیت این حوزه خطیر را برعهده گرفتند و چه سیاستهایی را انجام دادند. سرانجام و تاثیر این سیاستهای محیطزیستی بر کشورمان چه بوده است؟ اینها سوالاتی است که با نگاهی به کارنامه کاری این چند سال روسای سازمان محیطزیست میتوان به بخشی از آن پاسخ گفت.
دوران ریاست «معصومه ابتکار» بر سازمان محیطزیست کشور که برای سومینبار بر این صندلی در دولت دوازدهم تکیه میزد، یکی از پرچالشترین دورانهای این سازمان و خصوصا خود محیطزیست کشور بود. پدیدههایی چون تشدید آلودگی و همچنین ریزگردهای برخی از استانها را پرمخاطرهترین مناطق از نظر شاخصهای سلامتی تبدیل کرده بود، در همین دوران اتفاق افتاد. ابتکار در برابر این موارد مطرح میکرد که مردم ماسک بزنند یا اینکه از شهر و محدوده آلودگی دور شوند تا در امان بمانند!
حتی کار مقابله با ریزگردها به داعش هم رسید و ابتکار برای اینکه ضعف مقابله با این پدیده شوم را پنهان کند، داعش را عامل عدم مقابله با این پدیده آن هم در عراق و کشورهای همسایه ایران معرفی کرد. شاخصه مدیریت ابتکار در چنین سازمانی برونسپاری مسئولیت بود. راهکارهای وی نیز بیشتر مواردی دمدستی مانند زدن ماسک، خروج از محدوده خطر و... بود که باعث انتقادات بسیاری نسبت به عملکرد وی در این سمت شد.
یکی از فعالیتهای قابل تامل ابتکار در حوزه محیطزیست و محافظت از گونهای وحشی و در حال انقراض کشورمان یعنی یوز ایرانی بود. در این حوزه تلاشهای ابتکار حتی سبب شد تا تصویر این گونه بر پیراهن تیمملی فوتبال کشورمان نقش ببندد. در این حوزه شاهد تحرکات امنیتی در قالب فعالیت محیطزیستی هم بودیم که ماجرای دستگیری برخی از این افراد و خودکشی یکی از آنها از جمله این موارد بود. دولت یازدهم به پایان رسید و دولت دیگر حسن روحانی با تغییراتی همراه شد. ابتکار هم از سازمان محیطزیست به معاونت زنان و خانواده اسبابکشی کرد. جالب اینجاست که جای وی را فردی پرحاشیهتر گرفت که پیشتر در حوزه کشاورزی نظرات قابل تاملی را ابراز داشته بود.
«عیسی کلانتری» وی محیطزیست را بیشتر محصور در موضوع آب میدید. وی که در چند سال قبل سخنان جنجالی درباره آب و کشاورزی بر زبان رانده بود، بیان میکرد که مشکل اصلی کشور آب است و موضوع محیطزیست پلنگهایی که در حال انقراض هستند و کاری برایشان نمیتوان کرد نیست. در واقع کلانتری با این سخنان دو کار قابل توجه انجام داد. اول اینکه بیان داشت اقدامات ابتکار برای عدم انقراض یوز ایرانی نه تنها موفقیتآمیز نبوده است بلکه شکست هم خورده است. از سوی دیگر وی دوقطبی پلنگ و آب را بوجود آورد. دوقطبی که میان دو دولت مخالف هم مانند آنچه میان دولت یازدهم و دهم بوجود آمد نبود بلکه در یک دولت یعنی دولت روحانی این دوقطبی شگفتآور کلید زده شد!
در این رابطه، رئیس سازمان حفاظت محیطزیست با اشاره به وضعیت یوزپلنگ ایرانی گفت: «باید بپذیریم یوزپلنگ ایرانی نیز مثل بسیاری از گونههای ایرانی از بین رفته محکوم به نابودی است. تعداد یوزپلنگهای ایران از ۱۱۲ قلاده به ۴۷ قلاده رسیده است چون این حیوانات گرسنه هستند و پوشش گیاهی مناسبی وجود ندارد تا امکان رشد حیواناتی که یوزپلنگهای موجود از آنها تغذیه میکنند فراهم شود.»
اقدامات کلانتری همانطور که گفته شد بعدها هم معطوف به مسئله آب شد. این درحالی است که بسیاری از منتقدان وی از جمله رسانههای حامی دولت مطرح میکنند که اقدامات پیشین کلانتری در سمتهای پیشین وی باعث بروز مشکلات جدی در حوزه آبی کشور شده است. کلانتری هم در این راه بیان میکرد که تا ۵۰ سال دیگر آب تمام میشود.
جالب اینجاست که با همین طرز تفکر قرار بود طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان که مخالفان بسیاری داشت و بسیاری بیان میکردند این دستکاری محیطزیست و اکوسیستم طبیعی را به هم میزند و با مخاطره روبرو میکند. اما کلانتری از جمله موافقان این طرح بود اما «پروین فرشچی» معاون سابق محیطزیست دریایی سازمان حفاظت محیطزیست از جمله مخالفان این طرح بود که با نامه عیسی کلانتری رئیس سازمان محیطزیست برکنار شد. برخی مطرح کردند که این برکناری به دلیل مخالفت وی با انتقال آب دریای خزر صورت گرفته است.
این طرح تا آخرین روزهای سال ۹۷ به عنوان یک طرح مهم مورد چالش در مجلس بررسی شد و حتی نمایندگان استانهای شمالی کشور به شدت با آن مخالفت کردند. این درحالی بود که در سال ۹۷ میزان بارندگی به حد مناسبی رسیده بود و در سال ۹۸ شاهد ریزش بارانهای سیلآسا بودیم. بارانهایی که سیل به راه انداخت و تاکنون چند استان کشور از جمله گلستان، خوزستان، لرستان و... با مشکل بروز سیل روبهرو هستند.
جالب اینجاست که حالا با ریزش چنین بارانهایی و احیای برخی از تالابها و دریاچهها مانند دریاچه ارومیه سازمان محیطزیست بیان میکند که با عملکرد این سازمان این منابع محیطزیستی و آبی حالا احیا شدهاند. با این اوضاع و احوال بازهم شاهد سیاست ابر و باد و مه و خورشید و فلک در سازمان محیطزیست کشور بعد از مدیریت معصومه ابتکار هستیم.
مدیریتی که در آن باد و باران و کار طبیعت را مدیران دولتی به نام خود میزنند. اما مشکل اصلی محیطزیست این موارد نیست بلکه موضوع اینجاست که افرادی بر این سازمان ریاست و مدیریت کرده و میکنند که نه تنها چندان وجهه کارشناسی ندارند بلکه بیشتر آدمهای سیاسی هستند که سعی میکنند بر طبیعت رنگ سیاسی بزنند. جهاننیوز