کار برجام همان زمان که آمریکا از آن خارج شد تمام شده بود، اما دولت تدبیر و امید به دیگر اعضای گروه ۱+۵ که اکنون ۴+۱ شده است امید داشت تا شاید بتواند بدون ایالات متحده توافق هسته‌ای را زنده نگه دارد.
اروپایی‌ها پس از بیرون رفتن آمریکا از برجام، سعی کردند تا خود را پایبند به آن نشان دهند، مقامات اروپایی در زبان خود را متعهد معرفی می‌کردند، اما در عمل هیچ نشانه‌ای از تعهد آنها دیده نمی‌شد، چند شرکتی هم که از اروپا به ایران آمده بودند، بار خود را بسته و قراردادهای خود را فسق کردند و رفتند، بدون این که به خاطر بدعهدی خسارتی بپردازند، اما مذاکرات ایران و اروپا ادامه یافت و مهلت ایران به آنها نیز به پایان رسید.
پس از پایان مهلت، اروپا یک بسته پیشنهادی به ایران ارائه داد که بی ارزش و بی تأثیر است، حتی آن تعهداتی که در برجام برای اروپا در نظر گرفته شده است در این بسته دیده نشده است.
اروپایی‌ها حتی در این بسته پیشنهادی حداقل‌ها را هم برای ایران در نظر نگرفته اند، آنگاه انتظار دارند ایران چنین بسته‌ای را بپذیرد و پایبند برجام باشد!
اروپا اگر اصرار بر ماندگاری برجام داشت باید در مدت زمانی که به مذاکره با ایران پرداخت، رضایت جمهوری اسلامی را بر اساس توافق هسته‌ای جلب می‌کرد، اما از همان زمان که اروپا خود را به ظاهر خواهان زنده ماندن برجام نشان داد، اما در عمل هیچ اقدامی نکرد، روشن بود که در نهایت چنین بسته سخاوتمندانه ای! را به ایران ارائه می‌دهد.
برای همین رئیس جمهور در گفت وگوی تلفنی با ماکرون و مرکل رئیس جمهور فرانسه و صدراعظم آلمان این بسته را مأیوس کننده دانست، چرا که هیچ یک از حقوق قانونی ایران که در برجام وجود دارد در نظر گرفته نشده است.
رهبر معظم انقلاب گفت وگو با اروپا و در صورت به نتیجه رسیدن بر سر توافق هسته‌ای را تنها با تضمین‌های لازم، جایز دانستند، ایشان تأکید دارند که اروپا اگر خواهان ادامه توافق هسته‌ای است باید تضمین‌های عملی و لازم را به ایران بدهد، چرا که در ماجرای برجام ثابت شد که آمریکایی‌ها به سادگی از آن خارج شدند بدون این که هزینه‌ای بپردازند.
اما در بسته پیشنهادی اروپا هیچ تضمینی دیده نمی‌شود و تنها در آن به این پیشنهاد اشاره شده که به بانک سرمایه‌گذاری اروپا این اجازه را می‌دهند که با ایران اروپا فراتر از آنچه که پیشنهاد داده است نخواهد رفت، برخی تصور می‌کردند که اروپا برای زنده ماندن برجام سخاوتمندانه وارد خواهد شد، اما اتحادیه اروپا نیز همچون آمریکا رفتار کرد، آمریکا به برجام واکنش تند نشان داد در حالی که ایران به همه تعهدات خود پایبند بوده است و آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز آن را تأیید کرده، اروپا نقش خود را نرم بازی کرد، خود را مصلح برجام نشان داد تا وانمود کند که خواهان ماندن بر سر برجام بدون آمریکا است. در هر حال کار برجام را باید تمام شده دانست، هر چند این توافق چند جانبه از همان ابتدا بی‌حاصل بود و ۵ سال از عمر دولت تدبیر و امید خرج این مذاکرات و توافق شد. ایران هم هزینه‌های مالی زیادی را بابت آن پرداخت کرد و هم هزینه‌های اقتصادی و سیاسی بسیاری را نمود آن در جامعه دیده می‌شود. مذاکرات برای برداشته شدن تحریم‌های اقتصادی انجام شد، اما در پیشنهاد اروپا به ایران اشاره‌ای به لغو تحریم‌های اقتصادی علیه ایران نشده است.
حال در چنین شرایطی چه باید کرد؟ آیا باید باز هم به مذاکره با اروپا ادامه داد و زمان را به آنها رایگان فروخت؟
قطعاً اکنون زمان انجام عمل از سوی جمهوری اسلامی ایران است، رفتارهای ایران باید از لاک دفاعی خارج شده و حالت تهاجمی به خود بگیرد. پاسخ آقای روحانی به ترامپ را می‌توان در همین راستا دانست به ویژه پس از آن که سردار قاسم سلیمانی در پیامی به رئیس جمهور از سخنان عزتمندانه او قدردانی کرد. این که ایران توانایی بستن تنگه هرمز را دارد، آمریکایی‌ها به خوبی از آن آگاه هستند، اما اکنون زمان پایان دادن به مذاکراتی است که با اروپا ادامه دارد، زمان آن است که همدلی‌ها، وحدت و هماهنگی داخلی بیشتر شود، افزایش این ویژگی‌ها است که می‌تواند ایران را از گردنه بحرانی که برجام ایجاد کرده عبور دهد.
پیشنهادی که اروپایی‌ها ارائه داده اند نه تنها سازنده نیست بلکه ویران کننده است،جمهوری اسلامی ایران اگر اصرار بر ادامه برجام هم داشته باشد، تنها بر سر اجرای تعهداتی است که برعهده اروپا است، نه بیشتر و نه کمتر و این خواسته، حق قانونی جمهوری اسلامی است که در یک سند بین المللی در سازمان ملل نیز به ثبت رسیده است. در غیر این صورت، رفتار و تصمیم انقلابی است که کارساز خواهد بود.
نویسنده: محمد صفری
