در حالي كه نمايندگان مجلس ايران در بحبوبه تصويب توافق هسته‌اي در تعطيلات به سر مي‌برند كنگره امريكا به سختي به بررسي توافق هسته‌اي مي‌پردازد.
ضرب‌المثلي هست كه مي‌گويد خانه عروس بزن و بكوب است و خانه داماد هيچ خبري نيست. اين حكايت مقايسه مجلس ما و كنگره امريكاست.
اگرچه اوباما گفته است مخالفت با برجام را وتو مي‌كند اما قانونی که کنگره آمریکا در ماه مي‌برای نظارت بر توافق هسته‌ای با ايران به تصویب رساند، به اعضاي كنگره اجازه داده است كه در باره متن برجام اظهار‌نظر كنند كنگره امريكا نيز فرصت در اين‌باره از دست نداده است و از تمام ابزارهاي لازم براي بررسي متن برجام استفاده كرده است.
اگر مخالفان توافق با ایران به طریقی بتوانند این کار بسیار دشوار را انجام دهند که قطعنامه‌ای در مخالفت با توافق با ایران و ممانعت از برداشته شدن تحریم‌های ایران را در هر دو بخش کنگره تصویب کنند، آن گاه امکان مقابله با وتوی رئیس‌جمهور را خواهند داشت. با اين وجود در كنگره امريكا غوغا است از سخنراني نتانياهو و جلسه پرسش و پاسخ با كري گرفته تا احضار آمانو همه و همه براي بحث و بررسي درباره برجام است. حتي ۶۰ نفر از نمايندگان كنگره به سرزمين‌هاي اشغالي سفر كرده‌اند تا اين توافق را با همتايان صهيونست خود بررسي كنند.
نمايندگان كنگره امريكا از سخنراني در دانشگاه‌هاي اين كشور با موضوع برجام غفلت نكرده‌اند و حتي با برگزاري نظرسنجي‌هاي مردمي در اين‌باره به بحث و تبادل نظر پرداخته‌اند.
احضار سه وزير انرژي، خارجه و دارايي امريكا به كنگره نيز يكي از اقدامات اعضاي آن در اين‌باره بود.
اين همه تكاپو از سوي كنگره امريكا اين سوال را براي افكار عمومي به وجود مي‌آورد كه پس مجلس كشورمان چه برنامه‌اي براي بررسي برجام دارد.
هرچند آنگونه که پیداست، شورای عالی امنیت ملی مرجع اصلی تصمیم‌گیری درباره برجام شده است، اما جلسات کارشناسی مجلس شورای اسلامی به منظور بررسی جزء به جزء و دقیق برجام می‌توانست "حداقل" مشاوره‌های بسیار مهمی به شورای عالی امنیت ملی در این باره بدهد.
سكوت در بهارستان
با اين حال مجلس شوراي اسلامي اين روزها رسما ً تعطيل است. نمايندگان بر مبناي مجوز آيين‌نامه‌اي پس از سه هفته جلسه، یک هفته را برای سرکشی به حوزه‌های انتخابیه اختصاص داده و میدان بهارستان را ترک کرده‌‌اند.
اما این اولین‌بار نیست که مجلس شورای اسلامی در کوران یکی از مهمترین اتفاقات و تحولات سده اخیر در ایران، به نوعی بحث و بررسی‌های کلان را تعطیل کرده و عزم کار دیگر کرده است. در جریان راند پایانی مذاکرات فشرده و بسیار سنگین هسته‌ای در وین نیز، مجلس شورای اسلامی به "تعطیلات تابستانی" رفته بود.
نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی، چهارشنبه ۳ تیر ۹۴ به "تعطیلات تابستانی" رفتند! ۲۱ تیر به بهارستان برگشتند و این در حالی بود که ۲۳ تیر برجام حاصل شد! بازگشت نمایندگان به صحن علنی مجلس در روز یکشنبه ۲۱ تیر در حالی بود که عملاً همه چیز در وین به اتمام رسیده بود و آنچه باقی مانده بود نگارش سطور پایانی، مراسم اعلام پایانی و جلسه خداحافظی مذاکره‌کنندگان با یکدیگر بود.
اما این پایان تعطیلات مجلس نبود، نمایندگان پس از حدود ۱۷ روز (با احتساب پنج‌شنبه، جمعه‌ها و...) مجدداً چهارشنبه هفتم مرداد به عنوان سرکشی به حوزه‌های انتخابیه به تعطیلی رفتند و بناست که یکشنبه ۱۸ مرداد مجددا به صحن علنی برگشته و جلسات را برپا کنند.
با این حال مجلس شورای اسلامی در ۱۷ روز مذکور، فقط ۹ جلسه درباره موضوع هسته‌ای تشکیل داد. یک جلسه بسیار مهم در این زمینه حضور آقایان ظریف و صالحی در صحن علنی مجلس و گزارش‌دهی آنان به نمایندگان بود که تقریباً با سوالات چندان جدی و شفاهی نمایندگان روبرو نشد. از میان ۱۷ روز، یک روز نیز به حضور آقای عراقچی در کمیسیون امنیت ملی و برخی کمیسیون‌هاي دیگر مجلس و پرسش و پاسخ به نمایندگان گذشت.
به نظر می‌رسد اذعان به این نکته بسیار به جاست که قطعاً اقدامات مجلس شورای اسلامی در زمینه برجام در مقایسه با اقدامات کنگره و سنای آمریکا هم از نظر گستردگی اقدامات و هم از منظر کیفیت عملیات، از گستردگی و کیفیت لازم برخوردار نبود.
غياب مجلس در اوج مذاكرات هسته‌اي
طرح الزام دولت به حفظ دستاوردهاي هسته‌اي طرحي بود كه ازسوي اكثريت نمايندگان مجلس مورد تصويب قرار گرفت. در تبصره دو ماده سه اين طرح وزیر خارجه موظف است روند اجرای توافقنامه را هر شش ماه یکبار به مجلس شورای اسلامی گزارش کند؛ کمیسیون امنیت ملی مجلس هر شش ماه یکبار گزارش روند حسن اجرای توافقنامه را به نمایندگان مجلس شورای اسلامی ارائه می‌نماید.
بر‌اساس این طرح، توافقنامه هسته‌ای در صورتی معتبر خواهد بود که شرایط موجود در این قانون را دارا باشد و اگر توافقنامهای به امضاء برسد که فاقد این شرایط باشد، از سوی جمهوری اسلامی ایران غیر معتبر بوده و اجراء نخواهد شد.
بنا براين بسياري از كارشناسان و صاحب‌نظران سياسي معتقدند كه حالا كه به انتهاي اين دور از مذاكرات نزديك مي‌شويم نمايندگان مجلس در راستاي اجراي اين طرح نبايد اجازه مي‌دادند كه تيم هسته‌اي تنها بماند و اگرچه ا ین تعطیلات از قبل برنامه ریزی شده بود اما مي‌شد به خاطر مذاکرات آن را به تعویق انداخت.
اين گروه مي‌گويند كه نمایندگان با نظارت بر آنچه در مورد هسته‌اي توافق می‌شود، هم به طرحی که خودشان تصویب کردند عینیت مي‌بخشيدند و هم اینکه اجازه نمي‌دادند خطوط قرمز در مذاکرات زیر پا گذاشته شود.
به عقيده اين منتقدين اگر نمایندگان مجلس شورای اسلامی، فقط یک بار نحوه توضیح کری و مونیز را راجع به توافق با ایران در مجلس آمریکا مشاهده می‌کردند، مجلس ما در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای به بهانه بازدید از حوزه‌های انتخاباتی تعطیل نمي‌شد. نمایندگان ملت بايد متوجه این برهه خطیر بوده و با عمل به وظایف قانونی خود مانع باج‌خواهی و سوءاستفاده حریف شوند.
با اين حال فعالیتی که مجلسی‌ها در قبال مهمترین مسئله این روزهای مملکت از خود نشان داده‌اند یک جلسه علنی با وزیر امور خارجه بود که در این جلسه هم خبری از طرح مباحث اساسی و بیان نقاط ابهام جدی از طرف نمایندگان نبود و با یک سخنرانی از سوی جناب وزیر و ارائه متن فارسی برجام به رئیس مجلس که بعدا هم شاهد شائبه‌هاي جدی در مورد آن بودیم همه چیز به پایان خود رسید گویا که همه چیز خوب است و هیچ مشکلی نیست.
انتقاد يك طرفه نباشد
با اين حال نمي‌توان تمام انتقادات را به مجلس وارد كرد. به نظر مي‌رسد در بسياري از موارد كوتاهي‌هايي درحق نمايندگان مجلس در اين‌باره صورت گرفته است. از جمله اينكه علي‌رغم تاكيد مقام معظم رهبري مبنی بر انتشار مذاکرات و توافقنامه لوزان، هنوز مشروح مذاكرات تيم هسته‌اي با ۱+۵ براي نمايندگان منتشر نشده است و حتي ترجمه رسمي برجام هم در روز آخر كاري مجلس در هفته گذشته به مجلس ارائه شد.
از سوي ديگر هنوز لايحه‌اي از سوي دولت به مجلس در اين باره ارائه نشده است و اين موضوع در دستور رسيدگي قرار ندارد.
«محمد سلیمانی» نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در اين‌باره گفت: جریانی در تلاش است که مجلس تحت هیچ شرایطی به بررسی توافق هسته‌اي ورود نکند و به عبارتی دور زده شود و متن فقط به شورای امنیت ملی برود.
سلیمانی افزود: این اقدام در حقیقت محروم کردن نمایندگان مجلس و خلاف قانون اساسی است.
وی در ادامه گفت: یک جریان دیگر معتقد است که مجلس به مسئله توافق ورود کند، اما به گونه‌اي که در روند توافق تاثیرگذار نباشد و صرفا به یک جلسه نمایشی بدل شود. نماینده مردم تهران در مجلس اظهار داشت: جریانی سومی نیز بر این عقیده است که نمایندگان بر طبق قانون اساسی به صورت جدی به بررسی متن توافق بپردازند.
سلیمانی تصریح کرد: با توجه به حساسیت بالای این توافق، مي‌بایست مجلس شورای اسلامی همانند یک لایحه با تمام توان به بررسی آن بپردازد و تمامی کمیسیون‌هاي مربوطه و مرکز پژوهش‌ها به آن ورود کنند و در نهایت در صحن علنی مجلس «بند به بند» توافق به رای گذاشته شود. وی خاطرنشان کرد: باید کمیسیون‌هاي اصلی و فرعی همگی به بررسی متن بپردازند و بحث تخصصی صورت گیرد و نماینده دولت و سازمان مربوطه نیز برای توضیحات حضور یابند.
منصور حقیقت‌پور نماینده مردم اردبیل نیز در مجلس شورای اسلامی گفت: بخش اعظمی از مذاکرات هسته‌اي ایران در ۱۲ سال اخیر برعهده شورای عالی امنیت ملی بوده و با ریاست دبیر شورا هدایت شده است. وي افزود: متاسفانه هیچ‌کدام از دبیران پیشین شورای عالی امنیت ملی هیچ‌گاه حاضر نمی‌شدند که نمایندگان مجلس، تیم مذاکره‌کننده را همراهی کند و به همین خاطر حضور مجلس در این خصوص کمرنگ بوده است.
نایب رئیس کمسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس خاطرنشان کرد: با توجه به عمر ۱۲ ساله مذاکرات هسته‌اي و سابقه‌اي که ذکر شد، ورود مجلس در شرایط فعلی، یک ورود دیرهنگام است.
نماینده مردم اردبیل تصریح کرد: ولیکن با عنایت به بیانات رهبر معظم انقلاب درخصوص طی شدن سیر قانونی در کشور، نمایندگان مجلس مي‌بایست بر طبق قانون اساسی به بررسی توافق هسته‌اي بپردازند.
از سوي ديگر حسينعلي حاجي‌دليگاني نماینده مردم شاهین شهر، برخوار و میمه در مجلس شورای اسلامی گفت: مجلس برای اعلام رضایت یا عدم موافقت خود با متن برجام هیچ عجله‌ای ندارد.
وي با انتقاد از تصمیمی مبنی بر اولویت بخشی به نظر شورای عالی امنیت ملی در موضوع برجام اظهار کرد: بر‌اساس اصول متعدد قانون اساسی از جمله اصول ۷۷ و ۱۲۵ این قانون مجلس شورای اسلامی تنها نهاد مسئول در قبال تصمیمات کلان کشوری است و هیچ‌کس حق سلب این وظیفه از نمایندگان خانه ملت را ندارد.
این عضو هیئت رییسه فراکسیون اصولگرایان مجلس درباره تعطیلی مجلس در آستانه بررسی متن برجام با انتقاد از عملکرد رییس‌مجلس گفت: مجلس دور خورده است. گرایش‌های سیاسی درخصوص مسائل کلان کشوری بی‌معناست اما مجلس درست در مقطع حساس کنونی که باید جلسات منظم مجلس به صورت دو شیفت برگزار شود، تعطیل شد و هنوز پس از چند هفته کمیسیون ویژه بررسی برجام تشکیل نشده و پس از این نیز بدون شک به شرط الزامی بودن حضور برخی و حذف اجباری برخی دیگر شکل خواهد گرفت. در نهايت آنچه مسلم است نقش حساس مجلس در مناسبات مختلف کشور است و نباید خصوصا در مسایل حساسی مثل هسته‌اي مجلس دچار انفعال و یا ایفای نقش تشریفاتی شود.
