وقتی مصدومیتی پیش می‌آید اولین فکری که به ذهن می‌رسد تماس با ۱۱۵ و منتظر ماندن است و چقدر سخت است دقایقی که باید منتظر رسیدن آمبولانس اورژانس بود اما برای خیلی از ما پیش آمده که بعد از تماس چندباره با اورژانس خبری از ماشین امدادی نشده و با تماس‌های مکرر این جمله را شنیدیم که بیمار شما می‌تواند با کمک خودتان بهبود یابد و نیازی به اعزام آمبولانس نیست. اما برای بررسی این موضوع اول باید ساختار اورژانس را بررسی کنیم. تا برسیم به مواردی که ممکن است آمبولانس اعزام نشود.
چرا اورژانس؟
تاريخچه تأسيس اورژانس در ايران به سال ۱۳۵۴ بر مي‌گردد كه به دنبال ريختن قسمتي از سقف فرودگاه مهرآباد در آن زمان و بروز مشكل در امر امدادرسـاني بـه مـصدومين در حادثه داخل فرودگاه و عدم امكان كمك‌گيـري از پرسـنل اورژانـس بيمارسـتان‌های همجوار به دليل عدم اجازه ترك محل خدمت خـود، پايـه‌های اوليـه مركـزي كـه بتوانـد خدمات پيش بيمارستاني را به نيازمندان امدادي انجام دهد، بوجود آمد. ايـن مركـز ابتـدا در تهران تأسيس و سپس در ساير شهرهاي كشورمان توسعه يافت.
خدمات اورژانس روز به روز افزایش یافت تا جایی که براساس سياست‌هاي برنامه چهارم و پنجم توسعه و چـشم‌انداز ۲۰ ساله شاهد شكوفايي سيستم اورژانـس پـيش بيمارسـتان در سـطح جامعـه هستیم.
الو ۱۱۵
پاسـخگويان تلفـن‌های مـردم در سیستم ۱۱۵ نيازمنـد بـه ارايـه خـدمات امـدادي معمـولاً پزشك، پرستار و يا ساير نيروهاي آموزش ديده هستند، تا با گرفتن تلفن ۱۱۵ در اقصي نقاط كشورمان از تلفن ثابت يا همراه اين ارتبـاط بـه نزديـك‌تـرين مركـز ارايه خدمات پيش بيمارستاني متصل می‌شود.
كارشناس اپراتور تلفن ۱۱۵ بلافاصـله بـا گرفتن علايم و ساير اطلاعات لازم، نـسبت بـه تـشخيص مـوارد مهـم اورژانـسي اقـدام و سپس نسبت به اعزام آمبولانس بر بالين بيمار يا مصدوم اقدام مي کنند. طبيعي است كه اگر شرايط مصدوم يا بيمار طوري باشد كه نيازمند ارائه خدمات اوليه تـا رسيدن آمبولانس باشد، لازم است تماس‌گيرندگان با سامانه ۱۱۵ آمـادگي مناسـب بـراي يادگيري وانجام سريع اقدامات اوليه را داشته باشند تا از اين طريق، به افزايش امكان بقـا وكاهش آسيب‌هاي بيمار خود كمك کنند.
پس از حضور بر بالين بيماران و انجام معاينات لازم براساس شـرايط بـاليني مصدوم يا بيمار طبق الگوهاي درماني مـصوب يـا مـشاوره بـا پزشـك حاضـر در مركـز مديريت حوادث و هدايت عمليات، توصيه‌های اوليه درمـاني و نيـاز بـه ادامـه درمـان در بيمارستان تشخيص و بيمار يا مصدوم به اولين مركز درماني كـه داراي بخـش مربوطـه باشد، انتقال داده مي‌شود.
ساختار اورژانس در کشور
اورژانس پیش بیمارستانی (Emergency Medical Services) زیر‌مجموعه مرکز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی است. وظیفه اورژانس پیش بیمارستانی رسیدگی به موارد فوریت‌های پزشکی و ارائه خدمات به مصدومین و بیماران اورژانسی است.
اما در اصول تعریفی اورژانس این موضوع قید شده است که فقط چنانچه شرح حال ارائه شده مربوط به یک مورد فوریت‌های پزشکی باشد، پس از گرفتن آدرس دقیق، نزدیک‌ترین واحد امدادی به محل از طریق بی‌سیم یا تلفن اعزام خواهد شد. در مواردی که وضعیت بیمار اورژانسی نباشد با دادن اطلاعات لازم به تماس‌گیرنده وی را برای انجام اقدامات لازم راهنمایی می‌کنند.
وقتی اورژانس می‌رسد
طبق دستورالعمل‌ها زمانیکه واحد امدادی به محل رسید، اقدام به گرفتن شرح حال بیمار و انجام معاینه فوری می‌کند. پس از معاینه در صورت نیاز اقدام به ارائه خدمات فوری شامل: باز کردن راه هوایی بیمار و اکسی‍ژن‌رسانی، کنترل خونریزی، ثابت‌سازی اندام‌ها، احیای قلبی ریوی، رگ‌گیری و شروع مایع‌درمانی کرده و پس از انجام اقدامات فوری، شرح حال بیمار از طریق تلفن یا بی‌سیم به اطلاع پزشک اتاق فرمان رسانده شده و پزشک درخصوص نوع مراقبت و داروهای مصرفی پرسنل را راهنمایی می‌کند.
تصمیم‌گیری در مورد اینکه بیمار به کدام مرکز درمانی انتقال داده شود برعهده اتاق فرمان اورژانس است و ملاک‌های اتاق فرمان برای انتخاب نوع مرکز درمانی شامل: فاصله مرکز درمانی از محل حادثه، مشکل بیمار و وضعیت فعلی وی از نظر بدحال بودن و نوع خدمات قابل ارائه در مرکز درمانی مورد نظر است. به طور مثال در بسیاری از موارد بیمار به یک مرکز درمانی نزدیک است که در حال حاضر نوع خدمت لازم را ارائه نمی‌کند و یا تخت خالی در اورژانس ندارد که در این صورت بیمار توسط واحد امدادی به مرکز درمانی دیگری که در اولویت قرار دارد انتقال داده می‌شود.
زمانیکه بیمار به داخل آمبولانس انتقال داده شد اقدامات تکمیلی از جمله معاینه کامل و گرفتن شرح حال تکمیلی انجام می‌شود. در مسیر انتقال بیمار به مرکز درمانی علایم حیاتی بیمار تحت نظر بوده و در صورت نیاز، اقدامات درمانی تکمیلی برای وی انجام می‌پذیرد. زمانیکه واحد امدادی به مرکز درمانی رسید بیمار را به پزشک یا مسئول اورژانس تحویل می‌دهد و در اینجا ماموریت واحد امدادی به پایان می‌رسد.
وقتی همه چیز به خوبی پیش نمی‌رود
اما بسیار پیش آمده که همه چیز به خوبی آنچه بیان شد پیش نمی‌رود، یعنی مثلا ممکن است حادثه‌ای رخ دهد و فردی با اورژانس تماس بگیرد که علی‌رغم حاد نبودن حال بیمار کسی برای کمک درست به او وجود نداشته باشد و لازم باشد افرادی برای کمک به حادثه‌دیده راهی محل حادثه شوند، آنوقت چه آیا اورژانس می‌تواند به بهانه اینکه حال بیمار آنقدر بد نبود به خدمات‌رسانی نپردازد؟!
در پاسخ با این پرسش با یکی از هموطنان هم کلام شدیم تا تجربه عینی خودش را بشنویم. فردی دیابتی که قند خونش به حدی افت کرده که هر چه تلاش می‌شود قند بالا نمی‌آید در لحظه حادثه فقط خواهر کوچک‌تر حضور دارد و فقط می‌تواند اورژانس را بگیرد!! با کمال تاسف باید گفت که اورژانس در این مواجه اعلام کرده فردی که چندین سال است دیابتی است باید بتواند با موضوع کنار آید و کمک خواهر کوچک کفایت می‌کند، همین موضوع باعث می‌شود خواهر به موقع نتواند به کمک‌رسانی بپردازد و قند خون فرد تا سر حد کما رفتن پایین می‌آید. فقط سر رسیدن اتفاقی کما در و تزریق دارو کمک می‌کند از حادثه‌ای عجیب جلوگیری شود!
در موردی دیگر هم یکی از شهروندان از سکته پدرش و کاهش علائم حیاتی و بیهوشی او می‌گوید که با اعزام نشدن تیم اورژانس بعد از نیم ساعت مجبور به انتقال مریض با آژانس! می‌شود تا از مرگ او جلوگیری شود.
اما همه نقاط ضعفی که ممکن از پیش بیاید به همین ماجراها ختم نمی‌شود و حتما در اخبار از حادثه‌ای تلخ که برای خانم دونده کشور پیش آمد مطلع شدید. حادثه‌ای که منجر به فوت این دونده جوان شد.
مرضيه باباعباسي پس از پايان مسابقات با ابراز ناراحتي از ناحيه دست از سوي كادر پزشكي حاضر در محل مسابقات تحت درمان موقت قرار گرفت (گرفتن نوار قلبي و فشار خون) و به خوابگاه انتقال يافت و درگذشت!! این دونده جوان پس از پايان مسابقات با ابراز ناراحتي از ناحيه دست از سوي كادر پزشكي حاضر در محل مسابقات تحت درمان موقت قرار گرفت (گرفتن نوار قلبي و فشار خون) و به خوابگاه انتقال يافت؛ اما چند ساعت بعد مجدد حالش بد شد و به درمانگاه مجموعه ورزشي آزادي انتقال يافت كه تشخيص دكتر گرفتگي عضلاني اعلام شد.
پس از آن مرحوم باباعباسي به درمانگاه كيميا در دهكده المپيك انتقال يافت كه آنجا نيز از وي نوار قلبي گرفته شد؛ اما با توجه به خرابي دستگاه اكسيژن‌رساني و ايجاد شوك قلبي درخواست آمبولانس شد كه وي را به بيمارستان تخصصي قلب انتقال دهند، كه با توجه به تاخير چهار ساعته آمبولانس وي درگذشت. اما اگر این اتفاقات افتاد چطور شکایت کنیم؟!
شكايات اورژانس بيمارستاني
طبق اعلامی که در سال ۸۹ صورت گرفت سامانه رسيدگي به شكايات اورژانس بيمارستاني راه‌اندازی شد تا مردم بتوانند با تماس با اين شماره‌ها مشكلات اورژانس‌هاي بيمارستاني را كه تا پيش از اين، به صورت مكتوب به معاونت‌هاي درمان دانشگاه‌هاي علوم پزشكي منعكس مي‌كردند به صورت تلفني و مستقيم به مركز مديريت حوادث و فوريت‌هاي پزشكي گزارش كنند.
دو شماره ۶۶۹۷۶۹۶۹ و ۶۶۹۷۶۶۶۶ براي راه‌اندازي اين سامانه در نظر گرفته شده و پس از توافق با وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات، يك شماره تلفن سه يا ۴ رقمي كشوري براي آن در نظر گرفته مي‌شود. اما به جز این موضوع مردم می‌توانند در دادسرای جرایم پزشکی هم شکایت خودشان را ثبت کنند.
ناگفته نماند که پرسنل اورژانس کشور از جمله پرسنل خدوم هستند که تلاش خود را در ۲۴ ساعت شبانه‌روز انجام می‌دهند اما به هر حال ممکن است بابت نقص قوانین یا بروز اختلالات مشکلاتی پیش آید که شهروندان را محق برای شکایت کند. کاش برای خدمات غیر‌فوری هم اورژانسی بود که مثلا هزینه دریافت می‌کرد تا در صورت نبود فرد مناسب کنار مصدومی غیر‌فوری حادثه‌ای تلخ رخ نمی‌داد.
سوشیانت آسمانی
