رهبر انقلاب در دیدار رمضانی خویش با مسئولان نظام، بیشترین انذارها را نسبت به برجام دادند و با اشاره به محسنات این سند، اشاره کردند که آمریکایی‌ها مانع از نیل ایران به این محسنات شدند. سپس ایشان به برخی خلل و فرج برجام اشاره کردند. در این یادداشت تلاش خواهیم کرد به برخی از مهم‌ترین محورهایی که رهبر انقلاب در این دیدار مطرح کردند، اشاره کنیم.
محسنات برجام که آمریکا مانع دستیابی ایران به آن‌ها شد، چه مواردی بود؟
رفع تحریم‌ها که عملی نشد. تحریم‌های اولیه باقی ماند و تحریم‌های ثانویه اصطلاحاً برداشته شد، ولی به‌دلیل وابسته بودن آن‌ها به تحریم‌های اولیه رفع آن‌ها نیز دچار مشکل شده است. این در حالی است که رهبر انقلاب پیش از انعقاد برجام، بیشترین هشدارها را در این‌خصوص به مذاکره‌کنندگان و تیم ایرانی دادند.
گردش پولی-مالی بانک‌ها یا حل شدن مشکلات بانکی و تعاملات مالی ایران با نظام بانکی بین‌المللی. شرکت‌های بین‌المللی و بانک‌های بین‌المللی به‌دلیل ترس از تحریم مجدد ایران از تعامل با ایران بیمناک هستند. بعد از توافق آمریکایی‌ها تلاش کردند چنین القا کنند که چیزی نسبت به قبل عوض نشده است. ازهمین‌رو تمام تلاش آن‌ها بر حفظ آن چیزی بود که از آن با عنوان ریسک سرمایه‌گذاری در ایران یاد می‌کردند. فضای ساختگی آمریکایی‌ها در این‌خصوص تا حدی بوده است که دیلی میل به نقل از یک منبع بانکی در اروپا با ابراز «نگرانی اروپایی‌ها از این موضوع»، برآن است که «تحریم‌ها برداشته شده است، اما هیچ‌چیز هنوز روشن نیست.»
معایب و خلل‌های برجام کدام‌اند؟
خلل و فرج امنیتی برجام: برجام زوایای پنهانی دارد که زمینه‌ی سوءاستفاده‌ی طرف مقابل را فراهم کرده است. در زیر به یکی از این موارد اشاره خواهد شد:
می۲۰۱۶ یعنی خرداد ۱۳۹۵، گزارشی ۷۴صفحه‌ای در اندیشکده‌ی بروکینگز به قلم رابرت اینهورین و ریچارد نیفیو منتشر شد که طی آن تلاش شد نگرانی‌های اعراب خلیج‌فارس از برنامه‌ی هسته‌ای ایران کم شود. نویسندگان این گزارش توصیه‌های دیگری نیز به مقامات ایالات‌متحده می‌کنند که این توصیه‌ها از قرار زیر هستند:
اطمینان حاصل کردن ایالات‌متحده از اینکه برجام به‌دقت نظارت می‌شود، به‌شدت اجرا می‌شود و صادقانه مورد اجرا قرار می‌گیرد.
دومین توصیه همانی است که مربوط به دستگاه اطلاعاتی آمریکا برای دخالت در نظارت و آنچه تکمیل نظارت آژانس خوانده شده است، می‌شود. در این توصیه به‌طور خاص به الگوهای منطقه‌ای جاسوسی که می‌بایست بین ایالات‌متحده و کشورهای منطقه به وجود آید، اشاره شده است.
بازدارندگی از تصمیم آینده‌ی ایران به‌منظور تولید سلاح هسته‌ای به‌وسیله‌ی تهدید به استفاده از زور نظامی، درصورتی‌که ایران به‌سمت نقطه‌ی گریز هسته‌ای حرکت کند. در این توصیه اشاره شده است که ایالات‌متحده بایستی ظرفیت نظامی خویش را به‌منظور پاسخ به گریز هسته‌ای ایران حفظ و تقویت کند.
تقویت تضمین‌های امنیتی به شرکای ایالات‌متحده در خاورمیانه: در این توصیه اشاره شده است که ایالات‌متحده بایستی مجدداً بر تضمین‌های امنیتی خود نسبت به اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس تأکید کند و ایالات‌متحده بایستی با شرکای خود در خلیج‌فارس توسعه یک چارچوب امنیتی همگراتر منطقه‌ای با روابط عملیاتی و نهادی محکم‌تری بین اعضای خود را کشف و جست‌وجو کند.
دشواری در دسترسی به دارایی‌های بانکی و مالی بین‌المللی ایران
بررسی قرآنی-فقهی مسئله‌ی وفای به عهد
محور دیگری که رهبر انقلاب در سخنرانی خویش بدان اشاره نمودند، استفاده از روش صحیح مورد قبول اسلام و قرآن برای مقابله‌به‌مثل درخصوص رفتار آمریکایی‌ها در قبال برجام بود؛ آنجایی که ایشان اظهار داشتند:
اگر آن‌ها به عهد خویش وفادار باشند، ایران نیز وفادار خواهد ماند.
اگر آن‌ها نقض عهد کردند، ایران نیز متناسب با دستور قرآن رفتار می‌کند.
استفاده از ظرفیت‌های بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران در صورت نقض برجام.
نوع تعامل جمهوری اسلامی با برجام
وابسته به رفتار آمریکایی‌هاست
یکی دیگر از دقایقی که رهبر انقلاب در این سخنرانی آن را یادآور شدند، موضوع نوع تعامل جمهوری اسلامی با مقوله‌ی برجام بود که ایشان آن را متناسب با رفتار آمریکایی‌ها تعریف کردند و به‌طور کلی چهار محور در این زمینه قابل استنباط بود.
منظور رهبری از آتش زدن برجام چیست: اگر آن‌ها آن را پاره کنند ما آن را آتش می‌زنیم.
بررسی ظرفیت‌های جمهوری اسلامی برای بازگشت به ظرفیت‌های پیشین.
صنعت هسته‌ای بایستی استراتژیک باقی بماند.
افزایش اقتدار علمی و فناوری کشور.
رهبر انقلاب در سخنان خود به‌صراحت فرمودند که اگر آمریکایی‌ها برجام را پاره کنند، ما آن را آتش می‌زنیم. به‌طور خلاصه ایشان در این قسمت راهبردهای چندگانه‌ی مقابله‌به‌مثل یا اقدام متقابل را در موضوع برجام به آمریکایی‌ها گوشزد کردند که از دل این موضوع این راهبردها قابل احصاست:
اتخاذ راهبرد بازدارندگی: جمهوری اسلامی در هیچ دوره‌ای از تاریخ راهبرد حمله‌ی پیشدستانه را اتخاذ نکرده است، اما این بدین‌معنا نبوده است که از استراتژی بازدارندگی استفاده نکند. اشاره‌ی رهبر انقلاب از این حیث حائز اهمیت است که آمریکا را از هزینه‌ی عمل احتمالی خویش مطلع می‌کند.
اتخاذ راهبرد «بهره‌وری از ظرفیت تهدید»: در نظرگاه دولت و نخبگان آمریکا، «توان هسته‌ای ایران» یک تهدید محسوب می‌شود. همین موضوع آن‌ها را به‌سمت مذاکره با ایران سوق داد و نزدیک به دو سال فشرده‌ترین مذاکرات تاریخ را به‌دنبال داشت. رهبر انقلاب با علم به همین موضوع که «توان هسته‌ای ایران تهدیدی از نظر آمریکایی‌ها» هست، فرمودند جمهوری اسلامی از ظرفیت‌های هسته‌ای برای بازگشت به توان قبلی استفاده خواهد کرد و ایران در یک‌سال‌ونیم به صد هزار سو دست خواهد یافت.
اتخاذ راهبرد «استراتژیک‌سازی صنعت هسته‌ای»: کلمه‌ی استراتژیک بار معنایی خاصی دارد. آمریکایی‌ها به‌خوبی می‌دانند که استراتژیک بودن صنعت هسته‌ای به چه‌معناست. رهبر انقلاب با اضافه کردن قید استراتژیک به صنعت هسته‌ای تلاش دارند به آمریکایی‌ها گوشزد کنند که هرگونه خطای سیاسی آن‌ها واکنش استراتژیک را در پی خواهد داشت.
آفت تمجید از برجام
محور دیگری که رهبر انقلاب به آن اشاره کردند، آفات تمجید از برجام در دید مسئولان کشور بود. رهبر انقلاب با علم به این موضوع که آمریکایی‌ها به‌دنبال ایجاد اختلال در دستگاه محاسباتی نخبگان جمهوری اسلامی ایران است و برای نیل به آن از دستگاه رسانه‌ای خود کمک می‌جوید، به مسئولین کشور هشدار دادند که مبادا به تمجید از برخی قابلیت‌هایی که در برجام وجود ندارد، بپردازند. برای مثال، دائم گفته نشود که تحریم‌ها برداشته شده است. ایشان فرمودند دست‌اندرکاران به این واقعیات توجه و دقت کنند و این حرف را تکرار نکنند که تحریم‌ها برداشته شده است. همان‌طور که ذکر شد، آمریکایی‌ها در رسانه‌های خود این‌گونه وانمود می‌کنند که دولت آمریکا بسیار ایران را مورد لطف قرار داده است که برجام را امضا و به تصویب رسانیده است و ایران را بابت این «لطف» در قبال آمریکا مدیون می‌دانند و به همین دلیل است که بانگ مخالفان توافق را سر می‌دهند تا اظهار کنند که دولت فعلی نسبت به ایران از نگرشی بسیار منعطف برخوردار است. برخی از آفات تمجید از نقاط ضعف برجام عبارت‌اند از:
خطر در نظر نگرفتن تهدیدهای مکرر آمریکایی‌ها: تمجید از تحریم‌ها سبب می‌شود تا نخبگان کشور تهدیدهای مکرر آمریکا علیه ایران را در منطق محاسباتی خویش مورد توجه قرار ندهند و همین موضوع در برنامه‌ریزی‌های آمریکایی‌ها علیه ایران نقش بسزایی را ایفا می‌کند.
صراحت آمریکایی‌ها در عدم اهمیت به تصمیم‌گیران ایران و عدم ترس از اظهارنظرهای خصمانه از سوی مقام‌های آمریکایی: برای مثال، بیان این جمله که نمی‌گذاریم ایران راحت باشد. به همین دلیل است که آمریکایی‌ها بر روی فشار اقتصادی بر جمهوری اسلامی ایران محاسبات فراوانی داشته‌اند. اهمیت این موضوع در ذهنیت آمریکایی‌ها تا حدی است که معتقدند با استفاده از این فشارها، ایران را وادار به مذاکره کرده‌اند. برای مثال، باراک اوباما بعد از انتشار بیانیه‌ی مطبوعاتی لوزان، در نطق خود چندین‌بار ادعا کرد که «تحریم‌ها به‌تنهایی نمی‌توانست برنامه‌ی هسته‌ای ایران را متوقف کند، اما ایران را مجبور کرد که به میز مذاکره بازگردد.» (برهان)
