تأمین امنیت، تحکیم نظم و اجرای قانون و عدالت، از مهم‌ترین ارکان ثبات و سلامت نظام اجتماعی و سیاسی است. در کشور ما، بخش عمده این وظیفه، برعهده نیروی انتظامی است.
از سال ۱۳۷۸ با درخواست نیروی انتظامی و تصویب مقام معظم رهبری، فرمانده کل قوا زمان برگزاری هفته نیروی انتظامی از تیرماه به مهرماه انتقال یافت. قبلاً ۲۷ تیر به مناسبت سالروز تصویب قانون ادغام نیروی انتظامی به نام روز نیروی انتظامی و سپس هفته آخر تیرماه به نام هفته نیروی انتظامی نامگذاری شده بود و در این روز و هفته، مراسم ویژه ای برای بزرگداشت این نهاد انتظامی برگزار میگردید. ولیکن بعد از بررسیها و جمع‌بندی نظرات و دیدگاهها و پیشنهادهای مختلف مقرر شد هفته نیروی انتظامی در مهرماه، برگزار شود.
از جمله عللی که برای این امر ذکر شد تعطیلی مدارس و دانشگاهها و آموزشگاهها بود، که طیف عظیم جوانان و نوجوانان کشور را تشکیل میدهند و نیروی انتظامی اصلی ترین برنامههای خود را در ارتباط با این قشر تهیه و تدارک میبیند و با تعطیلات تابستانی امکان ارتباط مناسب و برنامه‌ریزی مطلوب برای آنها وجود نداشت، دیگر اینکه با توجه به درجه حرارت بالا در فصل تابستان امکان اجرای برنامههای مختلف برای همه اقشار مردم و در همه مناطق کمتر امکانپذیر بود.
براساس قانون، پليس ايران، جزئى از ستاد نيروهاى مسلح و وابسته به وزارت كشور و در تبعيت از رهبري معظم نظام قرار دارد. در حال حاضر پليس جديد ايران شامل سه بخش تقريباً مستقل فرماندهي، حفاظت و اطلاعات و سازمان عقيدتى - سياسى است.
هفته نیروی انتظامی فرصت و بهانه خوبی است تا هم به سربازان امنیت و ایمنی مردم ایران خداقوتی گفته شود و هم کمک کنیم تا این نیروی تاثیرگذار، با توان بیشتر و با برنامه‌ریزی بهتر و دقیق‌تر در راهی که پیش رو دارد گام بردارد. در ادامه هم به خدمات خوب و تاثیرگذار نیروی انتظامی خواهیم پرداخت و هم چندخطی را به نقد مشفقانه و از سر احساس مسئولیت تقدیم خواهیم کرد:
نگهبان محله
نیروی انتظامی، به منظور جلب مشارکت مردمی در گسترش امنیت عمومی جامعه، طرح نگهبان محله را پیشنهاد کرد. نگهبانی از مکان‌های مسکونی، تجاری و خودروهای پارک شده به منظور جلوگیری از دزدی، معرفی افراد مظنون به کلانتری یا پاسگاه محل، گشت زنی در محدوده مأموریتی به منظور پیش گیری از دزدی، همکاری با معتمدان محل هنگام بروز حوادث پیش بینی نشده، زیر نظر قرار دادن افراد ناشناس و هماهنگی با عوامل انتظامی محل برای جلوگیری از شرارت مزاحمان نوامیس و افراد شرور، از جمله وظایف نگهبان محله است.
پلیس ۱۱۰
مرکز پلیس ۱۱۰، برای تحقق شعار پلیس پاسخ گو و با هدف تحکیم امنیت عمومی و تلاش برای پایداری آن، در سال ۱۳۷۹ راه‌اندازی شد. این مرکز بر آن است تا با افزایش تحرک و سرعت عمل، به نیازهای فوری مردم پاسخ دهد تا با حضور به موقع در صحنه‌ها و ناامن کردن کشور برای مجرمان، رضایت عمومی جامعه را فراهم آورد. از اهداف ایجاد مرکز فوریت‌های پلیسی ۱۱۰ می‌توان به سرعت بخشیدن در برقراری ارتباط مردم با پلیس و کاهش چرخه کاری آنان در مراجعه به کلانتری‌ها و هنگام ضرورت اشاره کرد. ۱۱۰، خدمات‌رسانی مشاوره‌ای و پاسخگویی به پرسش‌های پلیسی مردم را نیز از وظایف خود می‌داند.
مرزبانان
مرزبانی در ایران در ابتدای تشکیل مرزها، کاری مردمی بود. در آن زمان مردمان قبایل، عشایر و روستاها به مرزبانی مرزهای ایرانی اشتغال داشتند تا اینکه با تشکیل ارتش واحد در ایران از حدود سال ۱۳۰۷، این کار به عهده یگان‌های نظامی گذاشته شد.
سال ۱۳۲۰ واحد اطلاعات ژاندارمری توسط افسرانی به نام کلانتران مرز، مرزبانی کشور را در دست گرفت، اما پنج سال بعد اداره مرزبانی زیر نظر وزارت کشور تاسیس و مرزبانی جزو وظایف این وزارت شد. یک سال بعد، مرزبانی یکی از وظایف وزارت جنگ شد و از سال ۴۲ تا ۶۶ این وظیفه به ژاندارمری کل کشور بازگشت.
مدت کوتاهی در سال‌های ۶۶ تا ۶۹ هجری شمسی، کمیته انقلاب اسلامی مسئول مرزهای کشور بود تا اینکه از سال ۷۰ و با تجمیع کمیته، ژاندارمری و شهربانی و تشکیل نیروی انتظامی، مرزبانی هم تحت عنوان یک فرماندهی زیر نظر این نیرو قرار گرفت. به این ترتیب در تاریخ صد ساله مرزبانی در ایــران، این کار ماهیتی امنیــتی نظامی داشته و از این رو به تناوب وزارت کشور و نیروهای نظامی متصدی این کار بودند.
در حال حاضر هم که نیروی انتظامی متصدی این کار است، به نوعی ماهیت دوگانه حفظ شده زیرا نیروی انتظامی از سویی تحت نظارت وزارت کشور است و مسائل مرزی در اداره امور مرزی معاونت امنیتی و انتظامی این وزارت سامان می‌یابد و از سوی دیگر، نیروی انتظامی تحت نظارت ستادکل نیروهای مسلح و فرمانده کل قواست.
برای مرزبانان می‌توان شرح وظایفی چند صفحه‌ای نگاشت. نخستین وظیفه هر مرزبان این است که عبور و مرور از مرز را کنترل کند و ضمن تسهیل عبور و مرور مجاز، مانع رفت و آمدهای غیرمجاز شود. غیرمجاز بودن رفت و آمد هم می‌تواند به دلیل عبور از مناطق غیرمجاز یا عبور از مناطق غیرمجاز باشد و هم به دلیل غیرمجاز بودن تردد این فرد (ممنوع‌الخروجی) و هم به دلیل عدم رعایت تشریفات اداری (مثل نداشتن گذرنامه).
مسئولیت دیگر مرزبانان این است که علاوه بر منع عبور افراد غیرمجاز، مانع انتقال کالاهای غیرمجاز (قاچاق یا کالای ذاتا غیرمجاز مثل مواد مخدر) شوند. در عین حال حراست از مرزهای کشور در مقابل تجاوز خارجی و جمع‌آوری اطلاعات از وضع نیروهای خارجی و ارائه آن به مرکز کشور هم از دیگر وظایف مرزبانان است.
در کنار این مسائل می‌توان کمک به مرزنشینان برای ارتقای وضع زندگی‌شان را نیز از وظایف مرزبانی دانست.
پلیس فتا
پلیس فضای تولید و تبادل اطّلاعات کشور با نام اختصاری فتا در سال ۱۳۸۹ به عنوان یکی از مرجع‌های رسمی در خصوص برخورد با جرایم رایانه‌ای تشکیل شد.
تأمین امنیت فضای تولید و تبادل اطّلاعات کشور، صیانت از هویّت دینی، ملّی و ارزش‌های انسانی جامعه در فتا، حفظ حریم خصوصی و آزادی‌های مشروع، صیانت از منافع، اسرار و اقتدار ملّی در فضای تولید و تبادل اطّلاعات، حفظ زیرساخت‌های حیاتی کشور در مقابل حملات الکترونیک و اعتماد و آسودگی خاطر آحاد شهروندان جامعه برای انجام تمامی امور قانونی از جمله فعّالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به منظور صیانت از حاکمیت و اقتدار ملّی از جمله اهداف تشکیل پلیس فتا است.
علاوه بر نمونه‌های بالا پلیس مبارزه با موادمخدر، پلیس مبارزه با قاچاق ارز و کالا، پلیس راهنمایی و رانندگی و... از دیگر شاخه‌های نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران می‌باشند.
۱۹۷
تلفن گویا، آسان‌ترین راه ارتباطی مردم با دفتر نظارت همگانی در خبررسانی است. نیروی انتظامی در گامی جدید و در راستای تکمیل طرح مرکز فوریت‌های پلیسی ۱۱۰ و اجرای وظیفه قانونی خود، دفتر نظارت همگانی را تأسیس کرد. این دفتر که با هدف جامعه محوری و اعتمادسازی عمومی راه‌اندازی شده است، در حال حاضر با شماره تلفن ۱۹۷ در تمامی اوقات به دو صورت اپراتور زنده و تلفن گویا، آماده دریافت دیدگاه‌های مردم در قالب انتقاد، پیشنهاد، شکایت و قدردانی از عملکرد کارکنان واحدهای گوناگون نیروهای انتظامی است.
از اهداف مهم راه‌اندازی این مرکز، می‌توان به پیشگیری از جرایم و تخلفات کارکنان در سطح جامعه و ناجا، دستیابی به افکار عمومی برای کنترل بازخوردهای اجتماعی مأموریت‌های ناجا و ایجاد جوّ روانی بر ضد کارکنان متخلف و مجرم در درون سازمان اشاره کرد.
مراکز مشاوره در معاونت اجتماعی ناجا
مراکز مشاوره در معاونت اجتماعی ناجا، در راستای نگرش جامعه محوری پلیس و لزوم افزایش ارتباط صمیمانه و هم دلی پلیس و مردم، برای پیشگیری از بروز ناهنجاری‌های اجتماعی و شناسایی ریشه‌ها و زمینه‌های رفتارهای ناهنجار در سال ۱۳۷۹ راه اندازی شد. آگاه‌سازی جامعه برای افزایش توان مقابله با مشکلات اجتماعی و پیش گیری از آنها و ایجاد فرهنگ مشاوره در بحران‌های زندگی، از اهداف مهم این مراکز به شمار می‌آید. فعالیت بخش مشاوره روان شناختی این مرکز در زمینه روان درمانی، خانواده درمانی، مشاوره فردی و... است. بخش مشاوره انتظامی این مرکز نیز مجموعه‌ای از خدمات مربوط به مشاوره نظام وظیفه عمومی، امور حقوقی، صدور گذرنامه و دیگر امور انتظامی را در اختیار مراجعان می‌گذارد.
نیروى انتظامى و تعامل با مردم
همبستگى، انسجام ملى و عمومى و نیز آرامش گسترده، حاصل وجود نظام عقیدتى مسلّط در جامعه است. هر قدر نیروى انتظامى بتواند با این نظام، صادقانه مرتبط شود، با آن احساس همدلى کند و خود را متعلق به آن بداند، اعتماد عمومى را بیشتر به خود جلب خواهد کرد.
نیروى انتظامى باید در این راستا، به وضعیتى خاص برسد؛ یعنى در عین حفظ استقلال، فاصله بسیار کمى با مردم داشته باشد. لازمه تحقق این امر مهم آن است که دولت در تصحیح نگرش مردم راجع به نیروى انتظامى تلاش کند تا زمینه همکارى مردم و پلیس فراهم آید. در حال حاضر با اقدامات صورت گرفته در ایجاد زمینه‌هایى مناسب در ابعاد فرهنگى و تبلیغى، میزان تعامل مردم و نیروى انتظامى، افزایش چشمگیرى داشته و مهم‌ترین اثر آن، کاهش ارتکاب جرایم و متلاشى شدن باندهاى کوچک و بزرگ بزهکارى در سطح جامعه بوده است.
چند خط نقد مشفقانه
با تمام مواردی که در این گزارش آمد و ضمن عرض خسته نباشید به تمام عوامل نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران لازم است چندین مورد را نیز اشاره کنیم.
در مورد پلیس محله یا کلانتری‌های محله در مورد خفت‌گیری و سرقت موبایل و طلا شهروندان لازم است جدیت و حساسیت بیشتری خرج شود. همچنین در مورد سرقت ماشین نیز اوضاع به همین‌گونه است. اگر کمی قانون برای این مجرمان سخت‌تر گرفته شود شاهد ماجرایی چون بنیتا نبودیم.
در مورد پلیس راهنمایی و رانندگی هم لازم است بعد از نصب دوربین سربازان خود را در جاهایی که لازم است استفاده کنند نه اینکه تعدادی از سربازان در فاصله ۱۰۰ متری بایستند و ماشین‌های زیادی زیر تابلوی توقف مطلقا ممنوع پارک کنند و ایجاد راهبندان.
در مورد پلیس فتا هم لازم است ساز و کار استفاده از سایت راحت‌تر شود همچنین روند مراجعه حضوری راحت‌تر و سریع‌تر انجام شود نه فقط در سریالی که با سفارش این نهاد ساخته شده جوری به بیننده القا کنند که در صورت مراجعه در اسرع وقت به شکایت رسیدگی می‌شود و پرونده خاتمه پیدا می‌کند.
نویسنده: محسن رجبی
