موسسه مطالعات خاورنزديك واشنگتن درگزارشي كه اول سال جاري منتشرنمود؛ به تأثيرتحريم ها براقتصاد ايران وراه مقابله جمهوري اسلامي بااين تحريم ها ودرعين حال افزايش درآمدهاي غيرنفتي ايران پرداخته است.
دراين گزارش آمده است: نقش نفت دراقتصاد ايران درحال كمرنگ شدن است، امري كه موجب كم اثر شدن تلاش هاي غرب براي تحت فشار قرار دادن ايران با كاهش درآمدهاي نفتي شده است.
تصور اقتصاد ايران با نفت،فرش وپسته عاري از حقيقت بوده اما در حال حاضر تبديل به تصويري به شدت منسوخ شده است. جمهوري اسلامي در حال تجربه شكوفايي اقتصادي بدون اتكا به نفت است. بدون صادرات نفت ظرفيت ماندن درزمره كشورهاي با درآمد متوسط را داراست و ذخايري كه سرمايه گذاري براي اين گذار(انتقال)را در اين دوره فراهم كند.
براي سال ها، به رهبران ايران در خصوص كاهش اتكا به نفت توصيه شد اما تلاش ها در اين راستا ناچيز بودند. تحريم هاي غرب موجب تسريع روند عملياتي شدن اين توصيه ها شد.در پيام نوروزي رهبري انقلاب (آيت الله) علي خامنهاي در۲۱ مارس براي اولين بار بر نقش محدوديت ها بر صادرات نفت كشور و موثر بودن آن، تصريح شد. «تحريمها تاثير داشته اند و آن هم به خاطر وجود نقصي بنيادي است كه ما اكنون از آن رنج مي بريم. نقيصه اي كه اقتصاد ماازآن رنج مي برد وابستگي به نفت است.» وي همچنين اذعان كرد كه ضعف اقتصادي موجب ايجاد شرايط دشوار براي گروه هاي مشخصي از مردم شده است. به جاي تغيير در سياست هاي هسته اي، معهذا رهبر ايران استدلال كرد،«ما توانايي تبديل هرگونه تهديد به فرصت را دارا هستيم. تحريم ها سبب فعال شدن ظرفيت عظيم داخلي ايرانيان شده است.»
از گزارش مذكور استنباط مي شود :
۱- عليرغم اهميت داشتن سهم نفت در تجارت ايران، اين سهم در حال كوچك تر شدن است. در سال ۲۰۱۲ ايران ۵۷ ميليارد دلار كالا وارد و در مقابل ۳۴ ميليارد دلار كالاي غير نفتي صادر كرده است و اين به معني افزايش ۶۰ درصدي سهم صادرات غير نفتي در مقايسه با ۲۴ درصد سال ۲۰۰۲ و ۱۴ درصد سال ۹۲ مي باشد. اين تغيير جهت تا حدودي به علت تبديل نفت به كالاهاي صنعتي براي صادرات است. بنابر گفته گمرك ايران، ۲/۲۹ ميليارد دلار صادرات غير نفتي در طي ۱۱ ماه اول سال مالي ۲۰۱۲-۲۰۱۳ شامل ۹ ميليارد دلار محصولات شيميايي (عمدتا محصولات پتروشيمي مثل كودهاي اوره و پلي اتيلن) و ۲/۳ ميليارد دلار پلاستيك حاصل از نفت است. اما ساير محصولات صادراتي هم در مقياس بالا صادر شده اند: ۲/۸ ميليارد مواد معدني، سنگ، سيمان و محصولات مرتبط، ۳/۵ ميليارد محصولات كشاورزي و ۸۰۰ ميليون دلار فرش.
۲- تحريم ها چه با نگاه مثبت وچه نگاه منفي، بر هر دو طرف مخاصمه تاثيرگذار است، اما بايد ديد كه در نهايت چه كسي با زيان و خسارت بيشتري مواجه مي شود، در اين رابطه اطلاعات و آمار و تحليل هاي بين المللي گوياي اين واقعيت است كه بيشتر تاثيرات منفي براي جمهوري اسلامي ايران كوتاه مدت، مقطعي و نسبتا زودگذر و بالعكس تاثيرات مثبت، عمدتا پايدار و بلندمدت مي باشد، درحالي كه براي دشمن، بيشتر دستاورهاي كسب شده كوتاه مدت و اثرات منفي متقابل، عميق و دراز مدت خواهد بود.
۳- به روايت گزارش ها و مقالات منتشره در رسانه هاي جهان، هم اكنون بسياري از كارشناسان بين المللي مسائل اقتصادي، بر ناكارآمدي تحريم ها اذعان داشته و حتي تعداد زيادي از مسئولين غربي نيز به شكست آمريكا در استفاده از اين روش وآثار منفي آن براقتصاد غرب اعتراف كرده اند، لذا صرف نظر از اينكه زيان ها و متقابلا پيامدهاي مثبت ناشي از تحريم ها براي كدام طرف بيشتر بوده، نكته قابل تامل در اين رابطه اين است كه بايد به ياد داشته باشيم، در هر صورت پايداري در برابر تهديدات و رفتارهاي ظالمانه دشمن هزينه خواهد داشت.
۴- دوران چند ساله اخير را بايد اوج فشارها و تحريمهاي غرب به لحاظ حجم و گستره در طول تاريخ انقلاب اسلامي دانست. در دوره رياست جمهوري اوباما، ايران با ۴ نوع تحريم عليه خود مواجه بوده است:
۱- تحريمهاي يک جانبه امريكا ۲- تحريمهاي سازمان ملل و شوراي امنيت ۳- تحريمهاي يک جانبه اروپا و ۴- تحريمهاي ويژهاي که برخي کشورها اعمال ميکردند. ممنوعيت دسترسي ايران به فناوري موشکهاي قاره پيما / محدوديت مسافرت مقامات ايراني مرتبط با برنامههاي هستهاي ايران به برخي از کشورها / مسدود کردن داراييهاي سپاه و سازمان کشتيراني ايران / عدم ارائه خدمات به کشتيها و هواپيماهاي ايراني/ ممنوعيت افتتاح شعب بانکهاي خارجي در ايران و ممنوعيت افتتاح حساب بانکهاي ايراني در بانکهاي خارجي از جمله تحريمهاي اين دوره هستند.
۵- بيتأثير بودن تحريمها در عزم ملت و مسئولان ايران را روزنامه واشينگتن پست در يادداشتي انتقادي نسبت به سياست تحريمهاي غرب عليه ايران به وضوح اعتراف ميكند و مينويسد: پروژه تحريم به انتهاي خط رسيده است. مايکل سينگ، در اين مقاله که روز دوشنبه ۱۹ تير ۱۳۹۱ (۹ ژوئيه ۲۰۱۲) منتشر شده، نوشت: «سياستگذاران غربي بيشتر تمايل دارند به جاي توجه به آنچه ايران حفظ کرده يا بهدست آورده است، بر آنچه تهران از دست داده است متمرکز شوند. اين موضع براي بحثي سياسي خوب است ولي براي اتخاذ سياستي منطقي مناسب نيست. ايران هنوز يکي از بزرگترين صادر کنندگان نفت جهان محسوب ميشود و مبالغ زيادي ارز معتبر از فروش نفت بدست ميآورد». همچنين، شواهدي وجود ندارد که اين کاهش در آمدها، مانع پيشرفت برنامه هستهاي ايران که خشم غرب را برانگيخته است شده باشد. ايران با سرعت بيشتر و در سطوح بالاتري نسبت به قبل، در حال غنيسازي اورانيوم است. اگر طرفي احساس کند نياز است مصالحه کند، آن طرف گروه ۱+۵ خواهد بود. اين کشورها اين درخواست را که ايران غنيسازي را بهطور کامل متوقف کند رها کردهاند و خواستار آن هستند که تهران غنيسازي خود را به سطحي پائين محدود کند». در پايان اين تحليل آمده است: «اين سخنان سياستگذاران غربي که براي مؤثر واقع شدن تحريمها زمان وجود دارد مانند اين است دونده دوي ماراتن بگويد زمان زيادي براي پايان مسابقه دارد. ممکن است زمان وجود داشته باشد ولي اينکه تازه ترين دور مذاکرات با وجود فشار فزاينده بر ايران، پيشرفتي نداشت نشان ميدهد ما نيز راهي طولاني براي پيمودن پيش رو داريم».
۶- تحریمهای یکجانبه دولت اوباما و دولتهای انگلیس،فرانسه و آلمان علیه ایران در تاریخ سیاسی و دیپلماسی جهان بیسابقه است. تحریمهایی که تنها با اعلام جنگ دربرابرکشوردیگرنظیر دارد و آنهم مواردی مانند غذا و دارو و لوازم درمانی بیماران را دربرنمیگیرد. درحالیکه آمریکا وسه کشوراروپایی ازاین حد فراتر رفتند و ایران را در بایکوت کامل ارتباطات مالی و تجاری حتی با شرکتهای دارویی در غرب و بلکه تمام جهان قرار دادند.در این فاصله زمانی بسیاری از بیماران که غالباً کودکان، زنان و سالخوردگان بودند به خاطر تحریمها جان باختند.هنوز هیچ رسانه یا محفل حقوق بشری در غرب خبری از این فاجعه و جنایت منتشر ننموده اند!
آيا مي توان به آمريكا و متحدانش اعتماد كرد بدون آنكه گام هاي عملي بردارند؟
ملت فهيم ايران نيز همراه دولت برگزيده خود خواهان اقتدار و سربلندي و تضمين منافع و مصالح ملي كشورش است و در اين خصوص نه ترديد داشته ونه كوتاه خواهد آمد و نه اعتمادي به آمريكا خواهد نمود و لذا از موضع" حكمت، عزت، مصلحت" از حقوق حقه خود دست بر نخواهد داشت و براي تحقق مذاكره و حصول نتيجه در اين امر، هم خواستار لغو تحريم ها خواهد بود وهم غني سازي را باقوت هرچه تمامتر ادامه خواهد داد و در اين مسير نيز ثا بت قدم خواهد ماند؛ و قطعا در اين مسير، نصرت الهي شامل حال ملت قهرمان ايران خواهد شد.