بیش از اینکه جنس و قیمت و مدل لباسی مهم باشد این روزها مارک آن لباس است که حکم میراند. شاید اگر مارک را از لباس جدا کنی هیچ جذابیتی برای افراد نداشته باشد اما به صرف اینکه فلان کمپانی نامش روی لباس خورده قیمتی دست نیافتنی مییابد. همین استقبال بیسابقه از مارکهای بیپشتوانه باعث شده تا بازار قاچاق و کلاهبرداری و تقلب در این ماجرا داغ شود و به راحتی نتوان سره را از ناسره تشخیص داد.
یکی از معضلات جدی جامعه کنونی ما به برندسازیها و تب خرید محصولات مارک باز میگردد. موضوع خرید کالاها و محصولات خارجی و ارجحیت و اولویت داشتن آن به خرید تولیدات ایرانی و داخلی از معضلاتی است که در نقطه مقابل حمایت از کار و تولید ایرانی قرار دارد، امری که چندی پیش گلایه رهبر معظم انقلاب را نیز به همراه داشت.
ایشان در بیاناتی فرمودند: «فروشگاههایی هستند که وقتی انسان وارد میشود، هر چه چشم میگرداند، تولید خارجی است، متاسفانه بعضی از این فروشگاهها که فروشگاههای بزرگ هم هستند، مربوط به خود دستگاههای حکومتیاند!چرا این کار را میکنند؟ این کار باید زشت شمرده بشود.»
قیمتهای نجومی با تخفیفات کذایی
فروش یک تیشرت به اصطلاح برند، که از لحاظ کیفیت نیز چندان تفاوتی با بسیاری از تولیدات داخلی ندارد و برخی از آنها حتی فاقد برتری قابل توجهی نسبت به محصولات و منسوجات متفرقه هستند با قیمتهای سرسام آور موضوع چندان غیرمعمولی نیست.
با یک حضور میدانی در مراکز خرید لوکس، به دفعات شاهد پرداخت مبالغ سنگین در ازای محصولات مارک هستیم که برخی از آنها با تخفیفات کذایی نیز همراه میشوند.
خرید یک پیراهن برند، با تخفیف ۵۰ درصدی و قیمت ۱۸۰ هزار تومانی، از نمونههای بارز چنین اقلامی است و جالب اینجاست که خریدار نیز در پوست خود نمیگنجد که یک دست پیراهن مارک ۳۶۰ هزار تومانی را با نصف قیمت خریداری کرده است.
کیفیت و دوام مهم نیست اولویت با خودنمایی است
یکی از موارد قابل توجه در خرید کالاها و محصولات مارک به اهمیتی است که قیمت و نرخ بالای آن دارد و نه کیفیت و دوام آن؛ یکی از فروشندگان پوشاک در خیابان ولیعصر(عج) در گفتوگو با باشگاه خبرنگاران جوان، عنوان کرد: کسانی که درپی خرید و تهیه کالا و محصول مارک هستند بعضا به قیمت و نرخ آن توجه میکنند و کیفیت در چنین شرایطی از اهمیت چندانی برخوردار نیست.
وی افزود: بارها برای بنده این موضوع رخ داده که جوانی برای تهیه یک تیشرت خارجی به قیمت ۲۵۰ هزار تومان اقبال بیشتری نشان میدهد و بعضا وقتی یک تی شرت با قیمت ۴۰ هزار تومان را به آنها پیشنهاد میکنیم که از لحاظ کیفی در شرایط مطلوبتری نیز قرار دارد با استقبال سرد خریدار مواجه میشویم.
از ذائقهسازی فروشندگان تا خود برتربینی خریداران
جعفر بای، کارشناس و آسیبشناس مسائل اجتماعی درخصوص پدیده خرید مارک در میان برخی از جوانان ایرانی معتقد است: این پدیده به تولید داخلی آسیبزده و به واقع تهدیدی جدی برای محصولات ایرانی به شمار میرود.
وی میافزاید: بعضا شاهد هستیم برخی از فروشندگان، با طراحی خاص و فضا سازی برای مشتری ذائقهسازی میکنند و نتیجه این امر، ظهور و بروز نوعی افتخار کاذب در میان جوانان است که با خرید محصولات مارک، خود را برتر از دیگر افراد و طبقات جامعه که از کالا یا محصول مارک استفاده نمیکنند میپندارند.
گنجشکهایی که به جای قناری فروخته میشوند
ضربالمثل فروختن گنجشک به جای قناری از مصادیق بارز برخی از فروشندگان در مراکز خرید به شمار میرود.
افرادی که با سوءاستفاده از روحیه و رویه خرید مارک در میان برخی از جوان و نوجوانان، کالاهای ایرانی یا چینی را با چسباندن مارک، آرم و یا لیبلهای برند، به خریداران غالب میکنند و با دریافت مبالغ چندین برابری، سودهای کلانی را در طول هفته و ماه به جیب میزنند.
تب خرید محصولات مارک یا خارجی تا جایی پیش رفته که برخی از تولیدکنندگان داخلی، به ناچار ناگزیرند برای اینکه محصولات تولیدی خود را به فروش برسانند آن را به آرم و مارک خارجی مزین میکنند تا شاید خریداران با ذهنیت اینکه فلان محصول خارجی است، میل و رغبتی به خرید و استفاده از آن نشان دهند.
بنابر این گزارش، راسته کیلوییهای بازار تهران در محدوده پاچنار از نقاطی به شمار میرود که انواع مارکها و برندهای کاغذی، مقوایی، چرمی، کائوچویی یا پلاستیکی به فروش میرسند، مارکها و نشانههایی که در کوچههای باریک بازار تولید میشوند اما آوازه آن به کیلومترها آن طرفتر از مرزها باز میگردد.
نمایندگیهای دروغین
یکی دیگر از پدیدههای نوظهور در فضای خرید کالاهای به اصطلاح مارک و برند، به شکل گیری نمایندگیهای دروغین معطوف میشود، مراکزی که به واقع تنها نام برندها را یدک میکشند.
محمد شریفی، کارشناس اقتصادی عنوان کرد: اغلب برندهایی که در حال حاضر در ایران شعبه دارند و خود را با عنوان نمایندگی فلان برند و مارک معرفی میکنند در حقیقت شرکتهای کوچکی هستند که برای تولید محصولات برندهای معروف در کشورهایی به جز کشور اصلی به ثبت میرسند و بعد با بستن قرار داد، محصولاتشان را تحت عنوان برند اصلی تولید و روانه کشورهای در حال توسعه میکنند، شرکتهایی که ردپای آنها را در کشورهای شرق آسیا، همچون چین و ترکیه میتوان دید.
وی میگوید: براساس تحقیقات انجام شده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت، اغلب فروشگاههایی که مدعی نمایندگی برند اصلی هستند حتی گواهینامه و تاییدیه نمایندگی برند مورد نظر را هم ندارند.
برندسازی در عرصه مواد غذایی
پوشاک کم بود، حالابرندسازی و تب خرید محصولات خارجی به مواد غذایی نیز سرایت پیدا کرده است. برندسازی و تمایل برای خرید چنین محصولاتی در حوزه مواد غذایی خود مثنوی ۷۰ مَن کاغذ است که در گزارشی مجزا و مفصل به آن پرداخته خواهد شد، اما تا اینجا همین بس که باید مسئولان و متولیان، چارهاندیشی لازم را در این خصوص اتخاذ و اعمال کنند.
بدون تردید یکی از الزامات فرهنگسازی برای خرید محصولات داخلی به ارتقای کیفی تولیدات ایرانی باز میگردد و به واقع باید آنقدر از لحاظ کیفیت، محصولات تقویت شوند که انگیزه لازم برای خرید آن نیز افزایش یابد، همچنان که باید با آموزش صحیح، توهم خرید کالاها و محصولات خارجی برای احساس برتری نسبت به دیگر طبقات جامعه کاهش یابد، موضوعی که باید ریشه آن را در ابعاد روحی و روانی چنین افرادی جستوجو کرد، گروههایی که گمان میکنند وجه برتری آنها با دیگران پوشیدن یا استفاده کردن از فلان ساعت یا فلان کتونی مارک است.
شاید سعدی با این بیت زیبای "تن آدمی شریف است به جان آدمیت / نه همین لباس زیباست نشان آدمیت" پیشبینی چنین روزهایی را میکرد که برخی از جوانان این مرز و بوم رشد و تکامل خود را به خرید محصولات خارجی برند با چندین برابر قیمت خلاصه کنند، محصولاتی که با فریب بر اندام آنها مینشیند تا خلاهای روحی و روانی خود ساخته آنها را پوشش دهد.