ناظران سیاسی بر این باورند تاکنون دیپلماسی دولتمردان ما در رویکرد و توجه به شرق با غفلت و برخی ضعفها همراه بوده است؛ با توجه به امضای سند الحاق جمهوری اسلامی ایران به پیمان مودت و همکاری اتحادیه آ.سه.آن اینکه چه قدر وزیرخارجه کشورمان توانسته از ظرفیت این اجلاس برای پیشبرد اهداف دیپلماسی جمهوری اسلامی استفاده کند؟ مسئلهای است که در آینده نزدیک تمامی ابعاد آن به زودی روشن خواهد شد.
چهارشنبه هفته گذشته بود که رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان به دعوت همتای سنگاپوری خود و به منظور شرکت در پنجاه و یکمین اجلاس وزرای خارجه اتحادیه آ.سه.آن، به این کشور سفر کرد.
یکی از مهمترین دستاوردهای این سفر سند الحاق جمهوری اسلامی ایران به پیمان مودت و همکاری اتحادیه آ.سه.آن (TAC) بود که به امضای محمد جواد ظریف رسید.
در دکترین دیپلماسی اقتصادی ایران نگاه به شرق و افزایش تعاملات در این حوزه از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا که تنها پنج دهه از عمر آن میگذرد و در ابتدا پنج کشور بنیانگذار آن بودند و سپس تعداد اعضای آن به ۱۰ کشور افزایش یافت، به دلایل مختلف مورد توجه کشورهای مختلف جهان قرار دارد.
اساسا نگاه ایران به حوزه آ.سه.آن، بر پایه نگاه استراتژیک و بلند مدت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تبیین شده است و برنامه پیوستن به آ.سه.آن از سالها پیش در دستور کار وزارت امور خارجه قرار گرفته بود تا اینکه این سند در نشست وزرای امورخارجه عضو آ.سه.آن در سنگاپور به امضای وزیر خارجه کشورمان رسید.
از بُعد اقتصادی این منطقه دارای ظرفیتهای مناسبی است و آ. سه .آن بر اساس عملکرد پیشین خود نشان داده که میتواند در معادلات اقتصادی منطقهای و فرامنطقهای نقشی موثر داشته باشد.
نکته مهمتر اینکه همه کشورهای اتحادیه آ.سه.آن به صورت جداگانه روابط حسنه و خوبی را با ایران داشته و دارند اما، آنچه آنطور که باید دیپلماسی ما در حوزه شرق آسیا بویژه در کشورهای مالزی، سنگاپور و تایلند قوی عمل نکرده و در واقع از ظرفیتهای مختلف این کشورها با وجود قرابت معنوی با آنها بهرهمندی لازم را نبردیم.
البته طبق معمول سفر وزیر خارجه کشورمان توام با دیدارهای متعددی با مقامات کشورهای شرکت کننده در حاشیه این جلاس بود اما، اینکه چه قدر آقای ظریف توانسته از ظرفیت اجلاس آ.س.آن برای پیشبرد اهداف دیپلماسی جمهوری اسلامی آن هم در شرایطی که تا چند روز آینده شاهد اجرایی شدن تحریمهای ظالمانه آمریکا علیه ملت ایران هستیم نکته بسی قابل تامل است.
اینکه اقدامات دیپلماتیک تهران بتواند نقشی موثر برای گشایشهای اقتصادی و تجاری کشور در سطح جهان باشد و این اتحادیه توان حمایت از ایران در مقابل فشارها و تحریمهای ایالات متحده را در آینده داشته باشد نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است.
به باور ناظران سیاسی این اتحادیه میتواند در پارهای از فشارهای آمریکا با اتخاذ تصمیمات دسته جمعی از ایران حمایتهای خود را داشته باشد. البته لازم هم نیست که این تصمیمات دسته جمعی در حمایت از تهران به صورت علنی اعلام شود. در این صورت میتوان برخی مواهب اقتصادی و تجاری را در ارتباط با کشورهای آ.سه.آن نصیب کشور کرد.
این منطقه با دارا بودن جمعیتی بالغ بر ۶۴۳ میلیون نفر از اقتصاد پویایی برخوردار است به طوری که تولید ناخالص داخلی در اندونزی به عنوان بزرگترین اقتصاد منطقه در سال گذشته بیش از ۹۳۲ میلیارد دلار گزارش شده است. پس از اندونزی، کشور تایلند با ۴۰۷ میلیارد دلار، فیلیپین با ۳۰۵ میلیارد دلار، سنگاپور با ۲۹۷ میلیارد، مالزی با ۲۹۶ میلیارد دلار، ویتنام با ۲۰۲ میلیارد دلار، میانمار با ۶۷ میلیارد دلار، کامبوج با ۲۰ میلیارد دلار، لائوس با ۱۶ میلیارد و برونئی با ۱۱ میلیارد تولید دارای تولید ناخالص ملی هستند.
سهم سرانه هر فرد از تولید ناخالص داخلی (اسمی) در کشورهای مختلف متفاوت است که بالاترین آن با رقم حدود ۵۳ هزار دلار به سنگاپور تعلق دارد و کمترین آن نیز با رقم یکهزار و ۲۶۹ دلار متعلق به کامبوج است.
تولید ناخالص داخلی واقعی منطقه آ.سه.آن حدود هشت هزار دلار ارزیابی شده است.
بر اساس آخرین آمار ارائه شده این اتحادیه در سال ۲۰۱۶ برغم کاهش جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی توانست ۹۷ میلیارد دلار سرمایه گذاری جذب کند که سهم شرکای گفتمانی آ.سه.آن و همچنین سرمایه گذاری درون منطقه ای در بین اعضای آ.سه.آن افزایش داشت، به گونه ای که ۲۵ درصد سرمایه گذاری خارجی به طور مستقیم توسط اعضاء این اتحادیه در دیگر کشورهای عضو انجام شد.
آ.سه.آن دارای ۱۰ شریک گفتمانی شامل استرالیا، کانادا، چین، اتحادیه اروپا، هند، ژاپن، نیوزیلند، کره جنوبی، روسیه و آمریکا است.
سرمایه گذاری های درون منطقهای آ.سه.آن به طور عمده در بخش های تولیدات کارخانه ای و حوزه مالی بوده و کشورهای سنگاپور، مالزی و تایلند بیشترین سرمایه گذاری را در دیگر کشورهای منطقه انجام داده اند.
دیروز در حاشیه پنجاه و یکمین ' اجلاس وزیران امور خارجه کشورهای عضو اتحادیه جنوب شرق آسیا ' با تعدادی از وزیران امور خارجه کشورهای عضو این اتحادیه و مسئولان ارشد سنگاپور به طور جداگانه دیدار و گفتوگو کرد. ظریف در محل اکسپو در غرب سنگاپور علاوه بر دیدار با ' لی هسین لونگ ' نخست وزیر سنگاپور ورئیس جمهور این کشور با 'مولود چاوش اوغلو' همتای ترکیهای خود نیز دیدار کرد. در این دیدار آخرین تحولات منطقه و روابط دوجانبه و نیز موضوعات مرتبط با برجام نیز مورد بررسی قرار گرفت.
دیدار با ' آلان پیتر ' وزیر امور خارجه فیلیپین یکی دیگر از دیدارهای ظریف در حاشیه نشست صبح وزیران خارجه کشورهای عضو اتحادیه آ.سه. آن بود.
همچنین ظریف با همتای ژاپنی خود نیز دیدار کرد و در نوبت عصر وزیران خارجه مالزی، اندونزی، و روسیه نیز دیدارهای جداگانهای با رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان داشتند.
دیروز نیز وزیر خارجه کشورمان باهمتایان نیوزیلند و استرالیایی دیدار و ابعاد مختلف مناسبات دوجانبه را مورد بررسی قرار داد.
البته از سوی برخی حافل رسانه ای موضوع دیدار ظریف با وزیر خارجه آمریکا مطرح شد که وی توضیح داد؛ قرار نیست با پامپئو دیداری داشته باشم
وزیر خارجه ایران با بیان اینکه هیچ برنامهای برای دیدار با وزیر خارجه آمریکا در سنگاپور ندارد گفت: دیدار با آمریکا کم نداشتیم ولی دولت کنونی نشان داده که به تعهداتش پایبند نیست و دیدار برای دیدار معنا ندارد.
او اظهار داشت: دیدار با آمریکا کم نداشتیم، شاید دوسال بیشترین دیدار را با آمریکاییها داشتیم، اما دولت کنونی نشان داده که به تعهدات خود پایبند نیست و دیدار برای دیدار معنا ندارد.
وی افزود:آمریکاییها باید نشان دهند که دیدارها به توافقی منجر میشود که این توافقها رعایت میشود.
ظریف افزود: همه دنیا به این نتیجه باید برسند که باید برخورد جمعی با این گونه سیاستها انجام شود. وزیر امور خارجه ایران تاکید کرد: در شرایطی هستیم که حتی متحدان آمریکا نمیتوانند به تعهدات این کشور اعتماد کنند.
رئیس دستگاه دیپلماسی ایران گفت: آمریکا باید یکی را انتخاب کند و باید نشان دهد که به نتیجه گفتوگو پایبند است، اما تاکنون نشان داده که به نتایج پایبند نیست.