در حالی برخی مسئولین می‌گویند اگراروپا از برجام بیرون برود دنیا به آخر نمی‌رسد که ناظران سیاسی بر این باورند همه طرف‌های توافق‌نامه باید به تمامی مفاد آن ملزم بوده اگر اروپا نیز به هر دلیل این توافق‌نامه را اجرا نکند و یا بعضی از مفاد آن را معلق کند توافق هسته‌ای کان لم یکن می‌شود.
مذاکرات هسته‌ای که شکل گرفت، محورآمریکا شد، در واقع دولت تدبیر و امید گره گشای پرونده هسته‌ای ایران را دستان کدخدا می‌دانست به همین دلیل در جریان مذاکرات هسته‌ای در مدت ۲ سال مسئولین ایران و آمریکا دیدارها و مذاکرات دوجانبه زیادی برگزار کردند.
اعتقاد اعضای تیم هسته‌ای و دولت بر این بود که در جریان مذاکرات هسته‌ای با ۱+۵ این آمریکا است که حرف آخر را می‌زند، البته شاید این برداشت درست یا نادرست باشد، اما بسیاری از تحلیلگران سیاسی اهمیت دادن به آمریکا در جریان مذاکرات را اشتباه می‌دانستند.
حتی برای نخستین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به خاطر مذاکرات هسته‌ای رئیس جمهور دو کشور گفت‌وگوی تلفنی انجام دادند.
این گفت‌وگوی تلفنی که مهر ماه ۹۲ و در جریان سفر رئیس جمهور کشورمان به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل انجام شد بازتاب‌های زیادی داشت.
نکات زیادی از محتوای گفت‌وگوی اوباما با روحانی منتشر نشد و بیشتر باعث ایجاد حاشیه‌هایی شد از جمله این که جدال بر سر این آغاز شد که کدام رئیس جمهور پیشقدم تماس تلفنی بوده است یا این که آن را یک اتفاق مهم تاریخی در روابط دو کشور دانستند.
چند روز پیش از تماس تلفنی اوباما با روحانی، محمد جواد ظریف و جان کری در نیویورک دیدار و گفت‌وگو کردند. این دیدار و گفت‌وگو نیز برای نخستین بار اتفاق افتاد و بازتاب زیادی در رسانه‌های داخلی و خارجی داشت.
تیترهای برخی روزنامه‌های داخلی نشان از رضایت آنها داشت، نوعی شوق و ذوق زدگی در این تیترها دیده می‌شد.
اما آمریکای غیر قابل اعتماد، بار دیگر بی‌اعتمادی خود را ثابت کرد، اکنون پس از گذشت ۲ سال از اجرای توافق هسته‌ای، آمریکاییها به وعده‌های خود عمل نکرده‌اند و همپیمانان خود را نیز از برقراری روابط اقتصادی با ایران منع می‌کنند.
اروپا نیز در این مدت هر چند تلاش کرده خود را پایبند به توافق هسته‌ای نشان دهد و از آن دفاع کند، اما عملاً اقدامی انجام نداده است.
رفتارهای آمریکا علیه برجام باعث شد تا دولت نیز واکنش‌هایی از خود داشته باشد، ابتدا بار دیگر یک سیاست اشتباه را در پیش گرفت. دولت تدبیر و امید گفت اگر آمریکا از برجام بیرون برود ما «برنامه جامع اقدام مشترک» را با اروپا ادامه می‌دهیم.در واقع دولت با این موضعگیری می‌خواست بگوید برای ما آمریکا اهمیتی ندارد و اگر او هم نباشد ما برجام را با اروپا ادامه می‌دهیم، در حالی که دو کشور دیگر که در معادلات جهانی تأثیرگذار هستند در گروه ۱+۵ حضور دارند، روسیه و چین.
آمریکا را باید در ماجرای برجام تمام شده حساب کرد، چرا که دولت این کشور هیچ علاقه‌ای به این توافق ندارد و آن را برای فشار و تهدید بیشتر علیه ایران به کار می‌برد.
حال بر اساس محتوای برجام آیا می‌توان این توافق را بدون آمریکا هم ادامه داد بحث و موضوعی مهم است.
پس از آن که دولت محترم با شنیدن ساز مخالف آمریکا علیه برجام، اروپا را جایگزین کرده بود، بدون این که توجه داشته باشد هنگام مذاکرات چه اهمیتی به جایگاه این کشور داده بود، برجام بدون آمریکا را مطرح کرد، اما پس از چندی سیاست خود را تغییر داد و گفت آمریکا هم باید در برجام باقی بماند، هر یک از اعضای گروه ۱+۵ از برجام خارج شوند، این توافق بین‌المللی از درجه اعتبار ساقط است. سیاست همه یا هیچکس.
البته چنین سیاستی درست بود و از ابتدا نیز دولت باید چنین موضعگیری می‌کرد؛ اما چرا برای برجام و باقی ماندن کشورهای عضو ۱+۵ در آن تضمین قرص و محکمی وجود ندارد؟ آن زمان که منتقدین می‌گفتند تضمین‌های لازم برای توافق هسته‌ای گرفته شود و حتی رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز درباره تضمین گرفتن از طرف مقابل تأکید کردند، اعضای تیم هسته‌ای امضای جان‌کری پای توافق را تضمین آن اعلام کردند.
آنطور که اتاق خبر ۲۴نوشته، همان زمان هم اعضای تیم هسته‌ای و دولت تدبیر و امید می‌گفتند که اگر آمریکا از برجام بیرون برود آخر دنیا نیست و اکنون نوبت به اروپا رسیده است. نشانه‌هایی دیده می‌شود که اروپا نیز با آمریکا همراه است اما اندکی ظاهر خود را حفظ کرده و هنوز همراهی کامل خود را با آمریکا نشان نداده است.
به همین خاطر به نظر می‌رسد که مسئولین دولت در حال آماده ساختن افکار عمومی به خروج اروپا از برجام هستند. چرا که همان سخن که اگر آمریکا از برجام بیرون برود دنیا به پایان نمی‌رسد ريال برای اروپا نیز کاربرد پیدا کرده است.
یکی از اعضای تیم هسته‌ای آقای مجید تخت روانچی که اکنون معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور است در گفت‌وگویی با یکی از خبرگزاری‌های کشور گفته است؛ «اگر اروپا نیز به برجام عمل نکند، آخر دنیا نمی‌شود.»
اگر به همین گونه پیش برود، تا چند روز و چند ماه آینده دست اندرکاران هسته ای خواهند گفت اگر روسیه یا چین هم از برجام خارج شوند و به آن عمل نکنند آخر دنیا نمی شود و ما همچنان خود را به برجام متعهد می‌دانیم و یک تنه در حال اجرای توافقی هستیم که از آغاز تاکنون هیچ نفعی برای کشور نداشته است! و نه آسمان به زمین خواهد آمد و نه دنیا به آخر خواهد رسید. اگر اعضای تیم هسته‌ای و دولت چنین دیگاهی دارند بگویند چرا توافق کردند و باعث محدودیت‌های زیاد در چرخه هسته‌ای کشور شدند؟! اگر ایران به برجام پایبند باشد دنیا به آخر نمی‌رسد!
عدم تعهد امریکا به برجام به مفهوم عدم اجرای توافق‌نامه توسط دبگر متعهدان است
دکتر سید رضا صدرالحسینی کارشناس مسائل سیاست خارجی در همین رابطه به سیاست روز گفت: با توجه به اظهار نظرهای گوناگونی که در خصوص توافق‌نامه برجام صورت گرفته به نظر می‌رسد قبول یا عدم قبول این توافق‌نامه از سوی آمریکاییها در سرنوشت کلان و کلی جمهوری اسلامی تفاوتی ایجاد نخواهد کرد.
وی افزود: بدین مفهوم که این توافق‌نامه یا باید از جانب همه امضا کنندگان آن پذیرفته و اعمال شود و یا بطورکلی کن لم یکن خواهد شد.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: در حقیقت همه طرف‌های توافق‌نامه باید به تمامی مفاد آن ملزم بوده و به هیچ عنوان از آن تخطی ننمایند و اگر آمریکاییها به هر دلیل این توافق‌نامه را اجرا نکنند و یا بعضی از مفاد آن را معلق کنند این در حقیقت به مفهوم عدم اجرای توافق‌نامه توسط دیگر متعهدان می‌باشد.
وی با اشاره به اینکه سوالی که این روزها مطرح است اینکه اگر آمریکا در ماه‌های آینده تعلیق توافق‌نامه را به لغو آن و خروج از آن تغییر دهد ممکن است برای جمهوری اسلامی چه اتفاقی بیفتد؟ بیان داشت: در این صورت یک بار دیگر برای بیش از صدمین مرتبه بدعهدی آمریکا به جهانیان اثبات می‌گردد و دنیا نیز برای مردم ایران به اتمام نخواهد رسید.
صدرالحسینی معتقد است، در حقیقت ملت ایران با شعاری که از شعور آن برخاسته است انرژی هسته‌ای را حق مسلم خود دانسته و برای تامین منافع ملی خویش هر اقدام ضروری را انجام خواهد داد.
این کارشناس مسائل سیاست خارجی گفت: در این شرایط اقدامات جمهوری اسلامی ایران در مقابل بدعهدی‌های آمریکا و سکوت همراه با رضایت اروپاییان غیرقابل پیش‌بینی است.
این استاد دانشگاه سوال دیگری در این خصوص مبنی بر اینکه در صورت خروج آمریکا از برجام چه تحولاتی در زمینه علمی وپیشرفت‌های تکنولوژی هسته‌ای در کشور بوجود خواهد آمد؟ در پاسخ خاطرنشان کرد: با توجه به پذیرش توافق نامه هسته‌ای از جانب جمهوری اسلامی موانعی برای برای پیشرفت‌های هسته‌ای کشور در مفاد آن توافق‌نامه وجود داشته است، مثل تعداد سانتریفیوژها یا میزان غنی‌سازی و یا صادرت غنی شده و غیره، بنابراین در صورت شکسته شدن توافق نامه برجام توسط آمریکا و یا هریک از کشورهای همسو با این رژیم که در توافق‌نامه به عنوان طرف جمهوری اسلامی بودند ایران نیز می‌تواند همه توافقات قبل را ملغی اعلام نموده و اقدامات خویش را در راستای ارتقای سطح علمی و تکنولوژی هسته‌ای در راستای منافع ملی کشور انجام دهد.
با خروج آمریکا، ایران غنی‌سازی خود را از سر بگیرد
حسن هانی زاده دیگر کارشناس مسائل سیاست خارجی نیز گفت: اگر چه برجام یک توافق‌نامه بین‌المللی و سازمان ملل نیز بر آن مهر تایید زده است اما آمریکا همچنان این توافق‌نامه را نادبده گرفته است.
وی افزود: به همین دلیل در طول سال گذشته مخصوصا بعد از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری وی تلاش کرد با استفاده از شیوه‌های مختلف برجام را زیر پا بگذارد.
این کارشناس بین‌الملل تصریح کرد: به هر حال این توافق بین ایران و کشورهای امضا کننده آن همچنان به قوت خود ادامه دارد اما امریکا سعی می‌کند از طریق یافتن راه‌های مختلف این توافق تاریخی را زیر سوال ببرد. وی معتقد است، حتی اگر آمریکا از توافق نامه برجام خارج شود درهر حال خیلی این خروج موثر نخواهد بود و ایران می‌تواند با ادامه رایزنی با کشورهای اروپایی ثابت کند که این رژیم استکباری بی‌تعهد است و حتی فعالیت غنی‌سازی خود را از سر بگیرد.
