جمهوري اسلامي ايران اکنون درحال اجراي برجام است. براساس گفته‌هاي مسئولين سازمان انرژي اتمي کشورمان، طبق توافق هسته‌اي ايران و ۱+۵، تعدادي از سانتريفيوژهاي غير فعال از مراکز هسته‌اي جمع‌آوري شده و تا زماني که به تعداد توافق شده برسد ادامه خواهد داشت.
کار بر روي راکتور آب سنگين اراک هم آغاز شده و مراحل اوليه خود را طي مي‌کند تا پس از جمع‌آوري آن، براساس تعهدي که طرف مقابل داده يک راکتور پيشرفته‌تر به جاي آن ساخته شود.
قرارداد انتقال و فروش اورانيوم غني شده ايران به روسيه هم آماده و نهايي شده و قرار است، آن طور كه دكتر صالحي رئيس سازمان انرژي اتمي گفته ۹ تن اورانيوم غني شده به روسيه انتقال و به جاي آن كيك زرد به كشور وارد شود.
در فرآيند اجراي برجام، آمانو مديرکل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هم در آخرين سفري که به ايران داشت، خود شخصاً به همراه چند بازرس آژانس از پارچين بازديد کرد.بازرسان آژانس پيش از اين هم از اين مرکز نظامي بازديد کرده بودند و هيچ مسئله‌اي هم در آن نيافتند. آخرين بازديد آمانو هم چنين پاسخي داشت.
بررسي آنچه در فرآيند برجام مي‌گذرد نشان مي‌دهد جمهوري اسلامي ايران سرگرم انجام تعهدات خود در زمينه برجام است، اما طرف مقابل هنوز کار خود را آغاز نکرده، چرا که آنان بر اين ادعايند كه نخست بايد، ۱+۵ از حسن انجام کارها و تعهدات ايران اطمينان به دست آورد، آنگاه آنها هم درباره تحريم‌ها تصميم بگيرند.
نكته ديگر آنكه اين روزها در حالي سخن از گزارش جديد مدير كل آژانس بين المللي انرژي اتمي مطرح است كه گزارش‌هاي آمانو و بازرسان آژانس هميشه موضوع ابعاد نظامي فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران را در خود داشته است. از يک سو در گزارش‌هاي خود مي‌نويسند «آژانس نبود انحراف در فعاليت‌هاي هسته‌اي اعلام شده ايران را که تحت پادمان‌هاي سازمان است تاييد مي‌کند، اما نمي‌تواند تاييد کند که همه فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران صلح‌آميز است.»
اين نوع رفتار دو پهلو از سوي مديركل در حالي ادامه دارد كه بسياري از ناظران سياسي و هسته اي با تقبيح رفتارهاي آمانو تأكيد دارند، بايد يک قدرمطلقي در گزارش‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درباره فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران وجود داشته باشد. يا فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران از نظر آژانس صلح‌آميز است، يا غيرصلح‌آميز، سال‌ها است که گزارش آژانس درباره ايران اينگونه بوده است.
تاکنون هم هيچ اسناد و مدارکي از سوي بازرسان آژانس درباره اين که نمي‌توانند همه فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران را صلح‌آميز اعلام کنند، ارائه نشده است و تنها براساس يک سري ادعاها اين موضوع همچنان باز است.
يوکيو آمانو مديرکل آژانس در بيانيه مقدماتي خود در نشست شوراي حکام بار ديگر گزارش تکراري خود را خواند و قرار است تا اين هفته ارزيابي نهايي خود را درباره همه موضوعات باقي مانده (گذشته و حال) براي اقدام به شوراي حکام آژانس ارائه دهد.گزارش نهايي آژانس اگر بار ديگر همچون گزارش‌هاي پيشين دوپهلو و سياه و سفيد باشد، اجراي برجام را با مشکل روبرو مي‌سازد چرا كه باعث مي‌شود شوراي حكام تحت تأثير قرار بگيرد.
آمانو گفته است; «با توجه به تکميل نقشه راه، آژانس درک بهتري از برنامه هسته‌اي ايران پيدا کرده است.»
اين درک بهتري که آقاي آمانو به آن رسيده، آيا به مفهوم اين است که آژانس سرانجام پي به صلح‌آميز بودن فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران برده يا اين که برعکس، در گزارش نهايي خود به مواردي مي‌خواهد اشاره کند که بار ديگر بگويد نمي‌تواند اعلام کند همه فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران صلح‌آميز است؟
براساس برجام و نقشه راهي که براي آن تهيه شده، فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران به ويژه در زمينه غني‌سازي محدود مي‌شود. پيش از اين غني‌سازي ۲۰درصد را انجام مي‌داديم، اما اکنون اين غني‌سازي به ۵/۳ درصد رسيده، اين درصد غني‌سازي هيچ جايگاهي در حوزه نظامي ندارد. حتي توليد اورانيوم ۲۰ درصد هم در حوزه نظامي کاربرد نداشت، اما اکنون با کاهش سانتريفيوژها و پايين آوردن درصد غني‌سازي، براساس توافق هسته‌اي، که البته با تأييد آژانس هم همراه بوده، موضوع ابعاد نظامي فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران در گزارش‌هاي آژانس نبايد جايگاهي داشته باشد.
آقاي عراقچي معاون وزير خارجه کشورمان هم درباره ابعاد ادعايي نظامي آژانس در فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران، در برنامه «تيتر امشب» شبکه خبر گفت: اعضاي ۱+۵ متعهد شده‌اند پرونده را در شوراي حکام ببندند، اگر احياناً اين اتفاق نيفتد و حتي گوشه‌اي از پرونده باز بماند، معنايش اين است که ما به تعهدات باقي مانده خود در برجام عمل نخواهيم کرد.
حضرت آيت‌الله خامنه‌اي رهبر معظم انقلاب در نامه خود به رئيس‌جمهور بربسته شدن پرونده پي ام دي يا همان ابعاد نظامي تأکيد نموده‌اند.
مسئولين تيم مذاکره‌کننده هسته‌اي و سازمان انرژي اتمي به بسته شدن پرونده پي ام دي اميدوارند، اما آمانو در بيانيه مقدماتي خود همچنان اصرار دارد که نمي‌توانيم نتيجه‌گيري کنيم همه فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران صلح‌آميز است.
هر چند آمانو و آژانس در مقام نتيجه‌گيري و جمع‌بندي نيستند و اين شوراي حکام است که بايد براساس گزارش آمانو رأي و نظر خود را درباره ابعاد نظامي فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران صادر کند، اما اعضاي شوراي حکام از يک سو براساس گزارش آژانس نظر خواهند داد و از سوي ديگر تحت تأثير سياست‌هاي آمريکا و ديگر همپيمانان او قرار دارند.
آمريکايي‌ها اگر چنانكه ادعا مي كنند خواهان پايان دادن به اين موضوع هستند و مي‌خواهند توافق هسته‌اي به طور کامل اجرا شود، اگر هم گزارش آژانس بار ديگر دوپهلو بود، بايد از نفوذ و تأثير خود در شوراي حکام استفاده کند و اين پرونده را ببندد، در غير اين صورت برجام در همان مرحله اوليه خود ناکام خواهد ماند و اجراي آن متوقف خواهد شد و ايران هم تعهدات خود را اجرا نخواهد کرد، سپس هر آنچه که تاکنون در تأسيسات هسته‌اي خود برچيده دوباره بايد راه‌اندازي کند. گرچه هزينه زيادي را به جمهوري اسلامي تحميل مي‌کند. گزارش آژانس و تصميم شوراي حکام در ۱۵ دسامبر، روشن مي‌کند که آيا آمريکا خواهان ادامه توافق هسته‌اي تا نقطه پايان است؟
سياوش کاوياني
