فقط کشوری همچون بلغارستان که فاقد زیرساخت پیشرفته صنعتی است، موفق شده از طریق صادرات برنامه‌ریزی شده سلاح‌های سبک و تجهیزات انفرادی و مواد منفجره، درآمدی بیش از ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون یورو کسب کند. با نزدیک شدن به زمان پایان تحریم تسلیحاتی شورای امنیت علیه کشورمان (که یک اقدام غیرقانونی و ناعادلانه بود) یک جنگ بزرگ دیپلماتیک به صورت آشکار و پنهان در جریان است چرا که از سویی مقامات آمریکایی تقریبا دست به هر داستانسرایی و تلاشی زده‌اند تا بتوانند ایران را یک تهدید جهانی نشان داده و جلوی این پروسه را بگیرند؛ از بحث‌های مربوط به عربستان تا یمن تا احتمال حمله هوایی ایران با جنگنده‌های سوخو ۳۰ به اروپا! همه جزو بحث‌هایی است که توسط دستگاه سیاست خارجی آمریکا در چند هفته اخیر طرح شده و البته در بسیاری از کشورهای جهان و البته محافل تخصصی صرفا! به عنوان ادعاهای بی اساس و با لبخندهای معنی دار رو به رو می‌شود. از سوی دیگر نیز برخی کشورهای مهم دنیا با اشاره به این رویه جدید ایالات متحده، نسبت به تکرار روندهای غیرقانونی توسط این کشور و واکنش غیرمنطقی آنها در مقابل تصمیمات شورای امنیت هشدار داده اند که هرچند ممکن است هدف انها حمایت از ایران نباشد، اما منجر به کاهش فشارهای امریکا در خصوص جلوگیری از لغو تحریم های تسلیحاتی کشورمان می شود. بحث داغ این روزها بیشتر، حول آن مواردی است که جمهوری اسلامی احتمالا دست به خرید آن می‌زند اما به نظر می‌رسد این موضوع یک نکته مهمتر دارد و آن هم بحث توان صادرات تسلیحاتی و درآمدزایی برای کشور است.
سامورایی ها بالاخره سنت شکنی کردند!
نام ژاپن برای مخاطبان ایرانی همیشه در حوزه نظامی با اما و اگرها و بحث‌های فراوانی رو به رو بوده چراکه امپراطوری قدرتمند چند دهه پیش در شرق آسیا، بعد از جنگ جهانی دوم چندین سالی را بدون نیروی نظامی و صنعت دفاعی خاصی طی کرد ولی به دلیل شرایط جنگ سرد و نزدیک بودن شوروی سابق، چین و کره شمالی، به سرعت در مسیر مسلح سازی قرار گرفته و امروز یکی از پر هزینه ترین کشورها در بحث نظامی به حساب می آید.
در سالهای اخیر قوانین چالش برانگیزی از جمله اجازه به ارتش این کشور برای دخالت در مناطقی فراتر از مرزهای ژاپن نیز به تصویب رسیده است اما همچنان صنایع نظامی ژاپن با وجود توانایی بالا تا به امروز از بازارهای صادراتی به دور بود. این کشور مدتی پیش در یک تلاش نفس گیر سعی کرد تا در رقابت بزرگ تامین زیردریایی آینده استرالیا شرکت کند که این رقابت را به فرانسوی ها واگذار کرد.
اما خبر مهم اینکه بالاخره ژاپنی‌ها موفق شدند اولین سفارش واقعی برای صادرات محصولات دفاعی را بدست آورده و دو مدل سیستم راداری را به کشور فیلیپین خواهند فروخت. بر اساس این قرارداد، ژاپنی‌ها دو مدل رادار که یکی J/FPS-۳ و دیگری نیز J/TPS-P۱۴ نام دارد را به فیلیپین خواهند فروخت. ارزش کل قرارداد در حدود ۱۰۳.۵ میلیون دلار بوده و تحویل از سال ۲۰۲۲ میلادی آغاز خواهد شد. رادار J/FPS-۳ از نوع آرایه فازی فعال بوده و رادار J/TPS-P۱۴ روی شاسی نصب شده و در باند اس فعالیت می کند.
این فروش را می توان یک شروع خوب برای ژاپنی ها دانست و با شکسته شدن این سد باید منتظر بود و در سالهای آینده این کشور را به لطف توان بالای علمی و صنعتی، جزو یکی از بزرگان صادرات سلاح تصور کرد.
سنگاپور؛ بندری کوچک با پنانسیل های بالا
کشور سنگاپور در حقیقت یک شهر بندری است که چیزی نزدیک به ۶ یا ۷ دهه از آغاز حیات آن به عنوان یک کشور مستقل می گذرد و در این مدت این بندرگاه توانسته خود را بدل به یکی از بزرگترین اقتصادهای جهان و یکی از مهم ترین مراکز داد و ستد در کره خاکی بدل کند. مسئله ای که شاید برای بسیاری از مخاطبان ایرانی ناشناخته باشد اینکه این کشور کوچک با وجود همه محدودیت های خود، خصوصا در زمینه فضای جغرافیایی، در کنار بحث خرید های سنگین دفاعی دارای یک صنعت نظامی رو به رشد بوده و در برخی از رده بندی های صادرکنندگان تجهیزات نظامی جهان رتبه ۲۰ را دارد که برای کشوری در این اندازه رتبه بدی نیست. آخرین ارقام در دست درباره صادرات نظامی این کشور مربوط به سال ۲۰۱۶ میلادی است که رقمی در حدود ۴۸ میلیون دلار را نشان می دهد.
عمده صادرات سنگاپوری‌ها سلاح سبک و تجهیزات انفرادی است و سلاح هجومی SAR۲۱ ساخت این کشور در ارتش های سریلانکا، مراکش، اندونزی، تایلند و پرو وارد خدمت شده است. تیربار سبک Ultimax ۱۰۰ ساخت این کشور نیز در نقاطی مثل پرو، اسلوونی، شیلی، بوسنی و هرزگوین، اندونزی و فیجی حضور دارد.
توپ کششی FH-۲۰۰۰ ساخت صنایع دفاعی این کشور علاوه بر تامین نیاز ارتش سنگاپور توانسته در ارتش اندونزی نیز راه پیدا کرده و چیزی در حد یک گردان از این سیستم توپخانه ای به این کشور صادر شده است. زره پوش همه جا روی Bronco از دیگر محصولات دفاعی این کشور است که علاوه بر فروش به تایلند به ارتش انگلستان نیز فروخته شده و در افغانستان مورد استفاده قرار گرفته است. در سال ۲۰۰۸ میلادی انگلیسی ها برای خرید ۱۰۰ دستگاه از این زره پوش ها مبلغی در حدود ۱۵۰ میلیون پوند را پرداخت کرده اند.
پاکستان و گذر از صادرات ۱ میلیارد دلاری در سال
همسایه ما در جنوب شرقی از جمله کشورهایی است که سالهاست مسائل دفاعی را جزو اولویت های اصلی خود قرارداده و در بیشتر اوقات سعی در بومی سازی و تامین داخلی نیازهای نظامی خود دارد. اما نکته جالب در خصوص کشور پاکستان اینجاست که این همسایه ما از جمله بازیگران در حال حضور در حوزه صادرات تسلیحات بوده و برنامه دارد تا به زودی درآمد خود در این بخش را به سالانه بیش از ۱ میلیارد دلار برساند. این کشور در فاصله سالهای مالی ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹ میلادی چیزی در حدود ۲۱۲ میلیون دلار سلاح به فروش رسانده اما نکته جالب در خصوص این رقم این است که بخش عمده ای از آن یعنی در حدود ۱۸۳ میلیون دلار مربوط به صنایع هوایی پاکستان است. کارشناسان اعتقاد دارند که فروش جنگنده های جی اف ۱۷ به میانمار و نیجریه و همچنین قرارداد فروش هواپیماهای آموزشی به ترکیه از جمله دلایل رسیدن به این رقم است. شاید نکته جالب برای برخی از مخاطبان ایرانی این باشد که پاکستان موفق شده است تا ۱۰۰۰ تیر بمب از نوع مارک ۸۳ را نیز به ترکیه صادر کند.
نکته مهم در این خصوص اینجاست که نیجریه تاکنون ۳ فروند و میانمار نیز تنها ۱۰ فروند از این جنگنده ها را سفارش داده اند. پاکستان نیز در اصل به عنوان یک مرکز اسمبل و به عنوان یک شریک در پروژه ای که کار اصلی آن توسط چین انجام شده و موتور آن نیز ساخت روسیه است فعالیت می کند و با این وجود توانسته این سود را به دست بیاورد. کارشناسان اعتقاد دارند در صورت افزایش تنها سفارشات مربوط به جنگنده جی اف ۱۷ این کشور موفق خواهد شد تا به رقم درآمد سالیانه ۱ میلیارد دلار و بیش از آن نیز دست پیدا کند.
صربستان و بلغارستان؛ دو غول ناشناخته بالکان
دو کشور ناشناخته در بحث صادرات تسلیحاتی در جهان امروز صربستان و بلغارستان هستند. صربستان به عنوان میراث دار اصلی یوگسلاوی سابق، بخش زیادی از تاسیسات نظامی به جا مانده از آن دوران را به ارث برده و در حال حاضر درآمد خوبی از فروش سلاح در سطح جهان به دست می آورد. شاید برای مخاطب ایرانی جالب باشد که بداند این کشور در سال ۲۰۱۸ میلادی درآمدی در حدود ۸۹۷ میلیون دلار از فروش سلاح داشته است.
عمده تولیدات این کشور در حوزه رزم زمینی شامل مهمات، مواد منفجره، تسلیحات انفرادی، موشک های ضد زره، سیستم های توپخانه ای، بسته های ارتقاء توان رزمی برای انواع تانک ها و زره پوش ها و سیستم های اپتیکی می شود. این کشور از جمله بازیگران دارای فناوری های بسیار سطح بالا نیز به حساب نیامده و صرفا با مدیریت و بازاریابی صحیح آنچه از گذشته برای آنها به ارث رسیده و توسعه توانایی فعلی موفق شده است درآمدی نزدیک به ۱ میلیارد دلار را برای خود بدست بیاورد.
مورد کشور بلغارستان اما شاید برای ما نمونه ای عبرت آموز تر و جالب تر به حساب بیاید. این کشور حتی در مقایسه با صربستان از نظر دانش و توان تولیدات دفاعی در سطح پایین تری نیز قرار دارد و عمده محصولات آن در رده سلاح های انفرادی، راکت اندازها، مواد منفجره و تجهیزات نیروهای پیاده خلاصه می شود. این کشور در سال ۲۰۱۷ میلادی از طریق فروش همین تجهیزات موفق شد که درآمدی در حدود ۱ میلیارد و ۲۱۹ میلیارد یورو کسب کند!
مشتریان عمده این کشور در این سالها عربستان سعودی، امارات متحده عربی، هندوستان و عراق بودند. برخی آمار حکایت از این دارد که بلغارها از سال ۲۰۱۴ تا سال ۲۰۱۹ میلادی نزدیک به ۱۱۰ کشور جهان سلاح و محصولات دفاعی فروخته‌اند. در سال ۲۰۱۷ که به نوعی رکورد شکنی صادرات صنایع دفاعی این کشور محسوب می شود این رقم معادل ۲.۴ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور را به خود اختصاص داده بوده است. مسئله قابل توجه تر این که این رقم در سال ۲۰۱۳ یعنی فقط ۴ سال قبل از آن ۰.۵۹ درصد بوده است.
آیا کابوس آمریکا تعبیر می‌شود؟
نگاهی به همین اعداد و ارقام ساده از کشورهایی که یا در این بازار تازه وارد بوده یا توان صنعتی و تجربه خیلی خاصی در بحث های نظامی ندارند نشان می دهد که حتی گزینه های ساده ای مثل سلاح های انفرادی، مهمات و مواد منفجره هم می تواند چه سود سرشاری را نصیب یک کشور کند. حالا نگاهی خیلی سریع به برخی گزینه های مهم ایرانی برای بازار صادرات داشته باشیم. سیستم های دفاع هوایی مثل خانواده سوم خرداد با سابقه عملیاتی رسمی و به زیر کشیدن یکی از پیشرفته ترین پهپادهای جهان، موشک های ضد زره و تفنگ های تک تیرانداز سنگین با سابقه نزدیک به یک دهه مبارزه بر علیه نیروهای تکفیری در برخی از سخترین شرایط جوی و عملیاتی در جهان، راکت ها و موشک های بالستیک با دقت مثال زدنی و اثبات شده در میدان نبرد که می توان به راحتی در بردهای کوتاه مشتریان فراوانی برای آنها پیدا کرد. در عین حال پرنده‌های بدون سرنشین که یکی از نقاط قوت دیگر صنعت دفاعی کشور ما محسوب می شود. مسلح سازی این پرنده ها نیز سالهاست با موفقیت در کشور ما به انجام رسیده است و تنها بازار فروش پهپادهای مسلح و انتحاری این روزها رقم های چند صد میلیون و ای بسا میلیارد دلاری را برای صاحبان آن به ارمغان می آورد. از کنار سیستم های راداری و اپتیکی ایرانی نیز با سابقه کشف پرنده ای مثل آر کیو ۱۷۰ نیز بهتر است با اشاره کوتاه گذر کنیم زیرا که اهل فن بهتر می دانند کشوری که بیش از ۱۰ سال پیش توانسته است آن پرنده را شناسایی کند امروز در کجای کار قرار دارد.
زمانی که رقم های مربوط به فروش سلاح در بازارهای جهانی را در یک سو و از طرف دیگر توانایی های صنایع دفاعی کشور خودمان را در سمت دیگر قرار می دهیم می توانیم به این نتیجه برسیم که ترس حقیقی آمریکا ای بسا نه افزایش توان ایران با واردات تسلیحات، بلکه فروش تسلیحات توسط ایران و افزایش درآمد ایران و کاهش و حتی قطع نیاز به فروش نفت است که در نهایت شاهرگ تحریم های آمریکا علیه ایران یعنی اقتصاد را زده و کلیت این ساز و کار را بهم خواهد ریخت.
با توجه به مثالهای فوق و صد البته، تاثیر ناپذیری کشورمان از فشارهای غرب در بحث فروش سلاح به برخی کشورها، تصور رسیدن ایران به ارقامی بیش از ۴ الی ۵ میلیارد دلار در یک برنامه منظم ۵ ساله از طریق فروش سلاح را ممکن و قابل دسترس خواهد کرد و می توان تصور و برنامه کرد که تا سال ۱۴۰۴ هجری شمسی یعنی زمان تحقق به سند چشم انداز ۲۰ ساله، ایران بدل به یکی از صادرکنندگان بزرگ سلاح در جهان شده باشد.
