هم اندیشی نخبگانی صلح و عدالت در اندیشه های مقام معظم رهبری

مهدی یوسفی-در این هم اندیشی نخبگانی سخنرانان به بررسی دیدگاه ها و رهنمود های راهبردی مقام معظم رهبری در حوزه صلح و عدالت پرداخته و صلح و عدالت را در مفهوم سازی و نظام سازی های بین المللی تبیین نمودند. در این هم اندیشی آقایان دکتر محمد اسحاقی (معاون آموزشی و پژوهشی موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی)، محسن پاک آیین (عضو شورای راهبری مجمع جهانی صلح اسلامی)، منوچهر متکی (نماینده مردم در تهران و وزیر امور خارجه سابق) و دکتر داود عامری( دبیر کل مجمع جهانی صلح اسلامی) به ایراد سخنرانی و نظرات کارشناسی پرداختند.

ضرورت پرداختن به صلح عادلانه در اندیشه‌های رهبری
دکتر عامری دبیر کل مجمع جهانی صلح اسلامی در ابتدای نشست ضمن خیر مقدم به انیشمندان و حاضران در این اجلاس به تشریح چرایی و ضرورت برگزاری این نشست پرداختند. او عنوان کرد که متاسفانه در داخل و بیرون از جامعه شاهد ظهور ادبیاتهای گفتمانی غلط هستیم که زمینه ساز شکل گیری مباحثی شده است که با اصول تمدنی و منبانی اندیشه‌ای و اسلامی ایران همخوانی ندارد. نکته دیگر رووایت‌های گسترده دشمنان ما در روایت سازی است چنانکه که رسانه‌ای و اندیشه ورزی بسیاری در این زمینه صورد داده‌اند. این امر موجب شده تا تصویری از جمهوری اسلامی در داخل و خارج شکل بگیرد که گویی این تصویر در نظر دارد تا از ایران یک مخالف صلح و ارامش نمایش دهد. در این چارچوب است که شاهد خطاب‌های امپراطورگونه برخی دولت‌ها در جهان در قبال جمهوری اسلامی ایران هستیم.
دکتر عامری در ادامه عنوان کرد که هدف این نشست آن است که نشان دهد جمهوری اسلامی از همان روز نخست بر مبنای صلح و عدالت سخن گفته و معیارهای دقیقی در حوزه اندیشه‌های اسلامی ایرانی ارائه کرده است.
امامان انقلاب دارای بیانات دقیق و عمیقی هستند و امروز اگر قرار باشد گفتمانی شکل بگیرد و دوام بخش یک ادبیات ملی باشد. برای حرکت در مسیر یک صلح واقعی، قطعا باید متکی بر ادبیات درونی خود باشیم. شناخت درست و عمیق ادبیات و نیز اصلاح تصویر غلطی که در حال شکل گرفتن از ایران است در عین حال می تواند قوام و دوام به حرکت اندیشه ورزانه دهد یک ضرورت است.
دبیر کل مجمع در ادامه عنوان کرد که برای رسیدن به چنین نگرش ژرفی چه بستری ارزنده‌تر از اندیشه‌های مقام معظم رهبری که می‌توان به آن تکیه کرد. اندیشه‌های ایشان از یک سو منطبق با اندیشه‌ها و موازین دینی است و از سوی دیگر منطبق با قوانین بین‌المللی می باشد.
دکتر عامری در ادامه به کلامی از امام (ره) اشاره می‌کند که می فرمایند:« امیدواریم که صلح جهانی برپایه استقلال ملت‌ها و عدم مداخله در امور یکدیگر و حفظ اصل تمامیت ارضی تمامی کشورهای منطقه بنا گردد» . رهبری نیز در سخنانی عنوان می کنند که : «حکومت علوی بشر را به ایمان، عدالت ، آرامش، به معنویت ، صفا ، برادری و صلح و دوستی حقیقی رهمنون می‌سازد» دبیر کل مجمع در ادامه در تبیین اندیشه‌های رهبر انقلاب عنوان می کند که نگاه رهبری صرفا درونی و ملی نمی باشد بلکه نگاهی جهانی دارد و صلح و عدالت را برای سراسر جهان می خواهد.
عامری در ادامه عنوان می کند که یکی از راهکارهای رسیدن به صلح نگاه به آن بر اساس آموزه‌های دینی است که در تمامی ادیان الهی مشاهده می شود. در حال حاضر تهدیداتی همچون تحریم، تروریسم، تبعیض، جنگ‌ها و.. صلح و عدالت را در جهان به مخاطره انداخته که تبیین این مسئله یک ضرورت است.
دبیر کل مجموع جهانی صلح اسلامی در ادامه عنوان می‌کند که مطالعات جهانی نشان می دهد که غربی‌ها بر اساس منافع خویش صلح و عدالت را تعریف کرده و هنجارهایی را ایجاد کرده اند که بر اساس منافع آنهاست که به سلطه گری منجر می شود. متاسفانه کشورهای اسلامی در تبیین گفتمان جهانی و ساخت هنجارها کارکرد مناسبی نداشته‌اند که نیازمند یک تحول بزرگ است.
برای تحقق این مسئله باید به سمت علما و اندیشه ورزان اسلامی رفت. غرب ادعای صلح پایدار را مطرح می کند که عملا اجرایی نشده است در حالی که جهان اسلام می تواند گفتمان صلح عادلانه را در جهان تبیین نماید. وی در تشریح صلح پایدار نیز عنوان می کند که صلح پایدار به دنبال اجباری سازی یک ارامش تحمیلی است و نگاهی سلبی به صلح و نبود جنگ دارد و به دنبال حفظ وضع موجود است و به حقوق بشر به صورت نمادین توجه دارد که نتیجه آن نیز یک جانبه گرایی نظام سلطه است.
اما صلح عادلانه به دنبال اصلاح امور با حذف زمینه‌های تعارض است و خواستار پیگیری عدالت در همه امور است. ایجاد کننده امنیت و ارامش است. دنبال کرامت انسانی است. مسئولیت پذیر کردن طرفین ، الزامات تشویقی و تنبیهی در نظر دارد.
عامری تاکید می کند که ایران پیگیر تحکیم صلح و امنیت در منطقه و جهان است چرا که ایران صلح و امنیت منطقه را برابر با امنیت خود می داند.
دکتر عامری افزود که بر اساس اندیشه‌های رهبری صلح باید بر پایه عدالت، معرفت و حفظ کرامت و اسلام و به دور از اغراض قدرتمندان عالم باشد.
دبیر کل مجمع در پایان عنوان می کند که صلح عادلانه در اندیشه مقام معظم رهبری برای امروز نبوده بلکه ایشان در دوران جنگ تحمیلی نیز این مهم را مطرح کردند و به نمایندگان سازمان ملل عنوان می کردند که ما هم پیرو صلح هستیم اما صلح عادلانه.
عامری تاکید کرد این صلح عادلانه زیر بانی سیاست خارجی ایران است بویژه اینکه بسیاری از بیانات رهبری منطبق با قوانین بینی المللی است. ایران بر اساس همین اندیشه عدالت محورانه و صلح جویانه است که از نظم نوین چند جانبه گرایانه حمایت می‌کند.

عدالت و صلح با هم همراهی دارند
دکتر محمد اسحاقی (معاون آموزشی و پژوهشی موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی)، در ادامه این نشست عنوان می کند که مبانی فکری رهبر انقلاب بر دو پایه معنوی اهل بیت و دین و دیگری تجربیات زندگی که نشات گرفته از تحولات مهم داخلی، منطقه‌ای و جهانی قابل تبیین است.
در باب بیانات رهبری بر سه اصل شناخت، شناساندن و تحقق آن باید اقدام کرد. اسحاقی عنوان می کند که در اندیشه‌های اسلامی دعوت به صلح یک امر مقدم است. رهبری تاکید دارند نظام اسلامی صلح و ارامش را می خواهد چرا که در این شرایط پیام آن سریع‌تر منتقل می شود.
اسحاقی تاکید می‌کند که صلح یک امر میان رشته‌ای است که در علوم مختلف می‌تواند مورد ارزیابی قرار گیرد از اقتصاد و سیاست گرفته تا جامعه شناسی و حقوق و ....
از نظر اسلام صلح یک اساس اصلی است و شرایط صلح در نگاه اسلامی بر پایه عدالت ، حفظ امنیت و مشروط بودن است حال آنکه پیمان‌هایی همچون ناتو، ورشو و... در حالی که با ادعای صلح ایجاد شدند اما در نهایت به جنگ و ویرانی مبدل شدند چنانکه نتیجه صلح آمریکایی جنگ غزه است.
اسحاقی در ادامه عنوان می‌کند که در نگاه رهبری صلح به معنای تسلیم شدن نیست ، صلح و مقاومت در برابر سلطه طلبی است. صلح عادلانه و پایدار باید باشد در برابر یک جانبه گرایی. صلح در چارچوب عدالت باید باشد و در سیاست خارجی ایران نیز وجود دارد چنانکه ایران آغازگر هیچ جنگی نبوده است. اسحاقی همچنین عنوان می کند که صلح یک هدف والاست نه یک هدف تاکتیکی.
در حوزه عدالت اسحاقی تاکید دارد که عدالت از اصول اسلامی و مذهب شیعه است. عدالت اقتصادی، آموزشی، جنسیتی، عدالت در توزیع، عدالت در فضای مجازی، عدالت به مصابه یک فرهنگ و... در بیانات رهبری مشاهده می شود. قلمرو عدالت یک ارزش مطلق است. عدالت دارای عرصه های فردی و جمعی است که باید رعایت گردد.
تبدیل عدالت به گفتمان نخبگانی یک اصل مهم در تبیین و اجرایی سازی عدالت است. نگاه اسلامی و غرب در باب پیشرفت و عدالت بسیار متفاوت است.
دکتر اسحاقی در پایان گفت صلح و عدالت در اندیشه رهبری مکمل یکدیگر هستند که با عدالت می توان صلح پایدار را محقق ساخت. عدالت و صلح با هم همراهی دارند و جدا جدا نمی توان انها را پیش برد. ادبیات صلح می تواند تمام ادیان را در کنار هم قرار دهد. صلح پایدار غرب چون عادلانه نبوده است زمینه ساز جنگ ها نیز شده است. در چارچوب صلح باید تبیین درستی بویژه در عرصه منطقه‌ای صورت گیرد بویژه اینکه معاهد‌ه‌ها و سازمان‌ها و مقررات بین المللی برای سلطه است نه صلح.
جنگ منطق‌ها
در ادامه نشست منوچهر متکی (نماینده مردم در تهران و وزیر امور خارجه سابق) عنوان می کند که هستی بر اساس عدالت است و عدالت یعنی هر چیزی سر جای خود قرار گیرد. جامعه بشری از ابتدای خلقت با نزاع‌ها و درگیری‌ها برای منافع مواجه بوده که تا امروز نیز ادامه دارد. حکمرانی بر این اساس شکل گرفت که مناسبات انسانی را تعرفی کند.
متکی عنوان می کند که وقتی در قران از حکمرانی صحبت می شود، عدالت محور اصلی آن است. تمامیت خواهی یک فرد بر دیگران در قالب حکمرانی ها نیز وجود دارد که حاکمیت‌های تمامیت خواه را ایجاد می کند.
متکی در ادامه در تبیین واژه قدرت عنوان می کند که قدرت اصلی ترین عامل برای نابودی عدالت است و شکل گیری حرکت عدالت محور و ضد استعماری راه مقابله با این استعمار گری و سلطه گری است.
پایه‌های قدرت از نظر غرب یعنی قدرتی که سلطه بیاورد که ابعاد اقتصادی ، نظامی و بین المللی را در بر می گیرد. بر اساس این اندیشه غرب به دنبال سلطه مطلق است. از نظر آنها منطق آمریکایی که منطق قدرت است باید پذیرش شود.
متکی در ادامه عنوان می کند که در نگاه حضرت امام (ره) « منطق ما قدرت ماست»، حال آنکه در نگاه آمریکایی تاکید می‌شود که «قدرت ما منطق ماست». یعنی آنکه در منطق آمریکایی این زور و تحمیل است که حرف اول را می‌زند نه منطق و گفتمان. رهبر انقلاب یک دهه پیش از افول آمریکا گفت که بررسی فرایند تحولات جهانی این افول را آشکارتر می سازد.
رسالت انقلاب اسلامی امروز ادامه جنگ منطق‌هاست چنانکه غرب به دلیل ناتوانی در برابر حقانیت مواضع ایران به تحریم و فشار روی آورده است. متکی در پایان عنوان می کند که منطق ایران به دنبال صلح و ارامی برای تمام جهان است.

تفاوت میان الگوی توسعه و پیشرفت
در ادامه این نشست محسن پاک آیین (عضو شورای راهبری مجمع جهانی صلح اسلامی) عنوان کرد که صلح عادلانه یعنی صلحی که بنای آن عدالت است. مانع اصلی استقرار صلح نبودن صلح اقتصادی در جهان است. پاک ایین تاکید می کند که نگاه رهبری به اقتصاد عادلانه از نگاه هستی شناسانه و جهان بینی قابل پردازش است. رهبری تاکید دارند که از یک سو جهان نگاه توسعه غیر الهی را مطرح می کند حال آنکه نگاه ما موضوع پیشرفت است. کلمه توسعه یک بار ارزشی دارد که الزاماتی دارد که با آنها موافق نیستیم. جهان بینی غربی که الگوی توسعه را ترویج می کند یک نگاه اومانیستی است و انسان محور خلقت عنوان می شود که نتیجه آن سرمایه داری می‌گردد.
پاک آیین تاکید می کند که در جهان بینی اسلامی الگوی پیشرفت خداوند محور جهان است و همه موجودات باید در مسیر خدمت قرار گیرند. در نگاه غربی عدالت یک مسئله فردی است اما در نگاه اسلامی عدالت یک اصل اصیل است. پیشرفت در غرب اساس رشد اقتصادی و تولید ثروت است و هر کس بیشتر این کار را انجام دهد از محبوبیت بیشتری برخوردار است. این نوع نگرش در نهایت زمینه ساز فاصله و شکاف در جامعه و حتی ارتباط کشورها می‌شود. در اندیشه اسلامی تاکید بر یک جامعه ثروتمند است نه یک جامعه فقیر. در این نگاه عدالت اجتماعی و رفاه عمومی مطرح است. غرب به دنبال دهکده جهانی است که تصمیم گیر برای همگان است و سیاست درهای باز آن برای سلطه و نابودی استقلال سایر کشورهاست.
پاک آیین در ادامه به جنگ تعرفه‌های آمریکا علیه صادرات سایر کشورها اشاره و به روابط آمریکا با کشورهای آفریقایی به عنوان نمونه ای از این سلطه گری می‌پردازد. کشورهایی که تک محصولی بوده و تعرفه‌های آمریکا عملا فقر را در انها بیشتر می سازد در حالی در ظاهر آمریکا ادعای تجارت ازاد را مطرح می‌سازد.
وی ادامه می دهد که در اقتصاد لیبرالیستی انسان محوری است که غیر اخلاقی است و اصالت با قدرت است . تحریم یک جنایت و به دور از صلح عادلانه است چرا که نتیجه آن فقر و جنگ است که نتیجه آن را در کشورهایی همچون لیبی و سوریه و... می توان مشاهده کرد.
پاک‌ایین همچنین عنوان می کند که کمک‌های توسعه‌ای آمریکا حربه‌ای برای نفوذ در سایر کشورها بوده است که حذف آنها اکنون مشکلات بسیاری برای این کشورها ایجاد کرده است.
پاک آیین راهکار پایان دادن به این وضعیت را حرکت در مسیر چند جانبه گرایی عادلانه و حذف یک جانبه گرایی عنوان می کند که از طریق اقتصاد عادلانه ایجاد می‌کند شانگهای و بریکس می‌تواند در این عرصه فعال باشند. همکاری جنوب – جنوب در این چارچوب نیز می‌تواند تعریف شود.