اخيرا رئيس مركز ملي فرش ايران اعلام كرد كه آمار موجود نشان از رشد 12 درصدي صادرات فرش ايران در سال 89 نسبت به سال 88 دارد. اين در حالي است كه فعالان اقتصادي اين بخش معتقدند كه صادرات فرش دستباف كشور در سال گذشته با نگاهي خوشبينانه رشد حداقلي داشته است. كما اينكه مقايسه آمار مربوط به صادرات اين كالا در سال 89 نسبت به يك سال قبل از آن رشد حداكثر پنج درصدي را نشان مي دهد. فرش دستباف ما طي ساليان متوالي در بازارهاي بين المللي نشاني از ذوق، فرهنگ و هنر ايرانيان بوده و با وجود ورود رقباي متعدد هيچگاه از ارزش آن كاسته نشده است. اما فرش علاوه بر ابعاد فرهنگي اصولا از بعد تجاري نيز براي كشور حائز اهميت بوده به طوري كه در طول سالهاي مختلف همواره جايگاه نخست را در ليست صادرات غيرنفتي ايران از آن خود كرده بود. جايگاهي كه امروز از آن تنزل كرده است. به طور كلي صنعت فرش از لحاظ اشتغال زايي، ايجاد ارزش افزوده و تحصيل ارز نيز نقش به سزايي در اقتصاد ايران دارد. اين صنعت كمترين ميزان ارزبري را داشته و از سوي ديگر كم هزينه ترين شيوه ايجاد اشتغال در كشور نيز محسوب مي شود. اما بايد قبول كرد كه طي سالهاي اخير به واسطه شرايط داخلي و خارجي فرش ما نه جايگاه سابق خود در بازارهاي جهاني را دارد و نه ميزان ارز آوري گذشته خود در اقتصاد ايران. سهم فرش از صادرات غيرنفتي در طول سه برنامه توسعه اقتصادي گذشته سير نزولي به خود گرفته، از طرفي ارزش مطلق صادرات اين كالا نيز با كاهش روبرو بوده است. اما باوجود عقايد فعالان اين حوزه مبني بر كاهش سهم صادرات فرش طي سالهاي اخير، مسئولان كشور همچنان وضعيت صادرات اين محصول را رو به رشد عنوان كرده و تاكيد دارند حضور ما در بازار جهاني فرش رو به افزايش است. براساس آمار منتشر شده از مركز ملي فرش ايران، ارزش صادرات فرش در سال 1387 رقمي نزديك به 5/422 ميليون دلار بوده كه اين رقم در سال پس از آن يعني 1388 به 5/493 ميليون دلار رسيده است. بر اين اساس اعلام شد كه ارزش صادرات كالاي مذكور در سال 88 نسبت به سال پيش از آن نزديك به 8/16 درصد رشد داشته است. پر واضح است كه با يك حساب سر انگشتي براي محاسبه فاصله ميزان رشد صادرات فرش در سال 88 نسبت به 87، بايد اعلام كرد كه اين نرخ با 16 درصد رشد همراه نبوده و رشدي نزديك به 5/5 درصد داشته است. البته بماند كه مسئولان مربوطه اعلام كردند، كاهش ميزان صادرات فرش دستباف ايران كه چند سال ادامه داشت، در سال 88 متوقف شد به طوري كه صادرات اين كالا از لحاظ وزني در سال مذكور نسبت به سال 87 با حدود 03/2 درصد رشد همراه بوده است. رشد واقعي صادرات فرش ناچيزتر از ارقام رسمي اعلام شده متاسفانه اين روند در اعلام آمار مربوط به صادرات فرش كه بيشتر به رقم سازي شبيه است، در سال جاري نيز دوباره در پيش گرفته شد. اخيرا رئيس مركز ملي فرش اقدام به اعلام آمار صادرات فرش در سال 1389 كرد. بنا به گفته " فيصل مرداسي"، در سال گذشته هشت هزار تن فرش به ارزش 556 ميليون دلار از ايران صادرشده كه اين رقم نسبت به سال 88 از لحاظ وزني حدود چهار درصد و از بعد ارزشي 12 درصد رشد داشته است. البته وي اضافه كرده كه در آمار سالانه صادرات فرش بين 25 تا 35 ميليون دلار عودت فرش وجود دارد كه با كسر رقم فرش هاي عودت داده شده، ارزش خالص صادرات فرش ايران در سال 89 به رقم 520 ميليون دلار مي رسد. البته فعالان اين بخش ميزان عودت سالانه فرش ايران را رقمي بيش از ارقام اعلام شده عنوان مي كنند. اما با استناد به رقم خالص 520 ميليون دلار ارزش صادرات فرش در سال گذشته، بايد مطرح كرد كه باز هم در اعلام ميزان نرخ رشد صادرات اين كالا بزرگ نمايي شده است. با توجه به اينكه ارزش صادرات فرش دستباف كشور در سال 88 رقم 493 ميليون دلار اعلام شده بود و به گفته مسئولان مربوطه رقم خالص صادرات اين كالا در سال 89 به رقم 520 ميليون دلار رسيد، بايد گفت كه نرخ رشد صادرات در اين حوزه حدود 5 درصد بوده است. يعني رقم اعلام شده از رئيس مركز ملي فرش مبني بر رشد 12 درصدي صادرات در سال گذشته نسبت به سال قبل آن، رقمي دور از واقعيت است. توقف صادرات فرش ايران به بزرگترين بازار خود در سال 89 طي سال قبل صادرات فرش ايران به واسطه تشديد برخي تحريم هاي اقتصادي عليه كشور به ويژه از سوي آمريكا با نوسان قابل توجهي همراه شد. اين در حالي است كه آمريكا طي سالهاي متوالي همواره نخستين بازار هدف صادرات فرش دستباف ايران بوده است. بر مبناي همين امر تحقق رشد 12 درصدي صادرات فرش در سال گذشته دور از ذهن به نظر مي رسد. " اكبر هريس چيان"، رئيس اتحاديه توليد كنندگان و صادركنندگان فرش دستباف ايران در گفتگو با سياست روز مطرح كرد كه صادرات فرش ايران در سال89 نسبت به سال 88 رشد حداقلي داشته است. وي رقم اعلام شده از سوي مركز ملي فرش مبني بر رشد 12 درصدي صادرات اين كالا در سال گذشته را رد كرد. اين فعال اقتصادي در حوزه فرش اضافه كرد: ميزان مرجوعي هاي فرش صادراتي در سال گذشته بالا بوده است. هريس چيان مي گويد: از هفتم مهر ماه سال 89 به واسطه تحريم اقتصادي ايران از سوي غرب، صادرات فرش ما به امريكا ممنوع و متوقف شد كه اين امر تاثير فراواني بر وضعيت آمار صادراتي در حوزه مذكور به همراه داشت. البته اين ديدگاه محدود به رئيس اتحاديه صادركنندگان فرش نيست و ديگر فعالان اين صنعت نيز وضعيت صادرات را نامطلوب عنوان مي كنند. به هر حال بايد بيان كرد كه ارقام اعلام شده از سوي منابع مرجع مرتبط با ميزان صادرات فرش چندان واقعي به نظر نمي رسد. در اين خصوص شايد بهتر باشد كه اين مراجع به جاي ترسيم آماري همواره رو به صعود و مثبت، به رفع مشكلات مرتبط با صادرات پرداخته و زمينه را براي رشد واقعي صادرات در اين حوزه فراهم كنند. ديگر عوامل خارجي موثر بر كاهش صادرات فرش البته بايد عنوان كرد كه به غير از تحريم هاي اقتصادي، ركود اقتصادي كه از سالهاي گذشته بسياري از كشورهاي غربي را تحت الشعاع قرار داده نيز بر كاهش صادرات فرش ايران نيز موثر بوده است. بر اين اساس به دليل كاهش تقاضاي بازارهاي اروپايي و امريكايي به واسطه شرايط اقتصادي اين كشورها، سهم ايران در اين بازارها تنزل يافته است. اما در اين سالها عامل ديگري نيز بر وضعيت فرش دستباف ايران در بازارهاي بين المللي تاثير داشته كه اين عامل حضور پررنگ تر رقبا در اين عرصه بوده است. بالا بودن هزينه تمام شده توليد فرش در ايران در مقايسه با كشورهاي رقيب خود يعني؛ پاكستان، هند و اخيرا چين، سهم ايران از درآمد جهاني بازار فرش را تحت الشعاع قرار داده است. در اين خصوص طي سال هاي اخير متوسط قيمت هر كيلوگرم فرش دستباف ايران نسبت به اين كشورها تا چند ده برابر نيز بوده است. و اما چالش هاي داخلي... اما همه مسائل و چالش ها به عوامل خارجي مرتبط نيست و مسائل داخلي متعددي نيز در اين حوزه بي تاثير نبوده است. يكي از ويژگي هاي بازار امروز جهان، ركن رقابت پذيري است، رقابت پذير بودن يك كالا در بازار اصولا با دو ركن كيفيت بالا و قيمت پايين تعريف مي شود. سالهاست كه سهم ما از بازار جهاني اين كالا به واسطه عدم رقابت پذيري فرش ايران رو به افول گذاشته است كه اين امر به سياست هاي اقتصادي كشور باز مي گردد. از سوي ديگر ضعف تبليغات و بازاريابي نيز به مشكل عجين شده صنعت فرش ايران تبديل شده كه مسلما وظيفه آن به عهده دستگاه متولي اين امر يعني مركز ملي فرش ايران است. به هر حال همه اين مسائل گوشه اي از چالش ها، ضعف ها و مشكلات صنعت تضعيف شده فرش ايران است، صنعتي كه سالها و بلكه قرن ها نام ايران را در بازارهاي جهاني زنده نگه داشته است. اين مسئله مي طلبد كه مسئولان مربوطه با ارائه آماري شفاف از وضعيت توليد و صادرات اين كالا، سياست هاي خود را به سمت تقويت و بهبود شرايط حضور فرش كشور در بازارهاي فرا مرزي سوق دهند.