جمهوری اسلامی با برخورداری از مرزهای زمینی با همسایگان شمالی، غربی و شرقی از ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به هاب ترانزیت منطقه برخوردار است که برگزاری نخستین اجلاس توسعه همکاری‌های ترانزیتی در تهران گامی مهم در راه تحقق این امر ارزیابی می‌شود.
اقتصاد پایدار و مولد بر اساس اصل همگرایی و همپیمانی میان همسایگان محقق می‌شود چرا که به موجب آن بسیاری از موانع از جمله مباحث حمل و نقل و مالی و بانکی مرتفع می‌گردد. بر همین اساس نیز دولت سیزدهم محور سیاست خارجی عملگرا و نتجیه محور را بر توسعه مناسبات اقتصادی با کشورهای همسایه استوار ساخت. احیا و توسعه روابط با همسایگان در قالبی دو جانبه و چند جانبه و نقطه اوج آن عضویت در شانگهای، فعال سازی اکو و نزدیک شده به عضویت در اوراسیا نمودی از این رفتارهاست. در همین حال حلقه اتصال و راهکار تحقق اهداف اقتصاد منطقه را ترانزیت در ابعاد زمینی، هوایی و دریایی تشکیل می‌دهد. موقعیت جغرافیایی استراتژیک ایران موجب شده تا بتواند سهمی مهم را در این عرصه ایفا نماید.
نخستین اجلاس وزرای ایران و کشورهای ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان در خصوص توسعه همکاری‌های ترانزیتی دیروز در تهران برگزار شد.در این نشست رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی با اشاره به عنوان توسعه همکاری‌های ترانزیتی برای این اجلاس گفت: با توجه به فضای سازنده و تعاملی فعلی میان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای آسیای مرکزی، انتخاب این عنوان انتخابی به موقع، هوشمندانه و هدفمند در راستای تحکیم و تقویت روابط همه‌جانبه اقتصادی است. وزیر راه و شهرسازی در تشکیل اهمیت حمل و نقل و ترانزیت به عنوان یکی از ارکان اصلی تعاملات تجاری گفت: با هم‌افزایی زیرساخت‌ها و امکانات حمل و نقلی، بهره‌مندی کلیه بازیگران این عرصه در کنار جمعیت ۱۶۰ میلیون نفری ملت‌ها فراهم خواهد شد.
وی افزود: موضوع توسعه همکاری‌های ترانزیتی در پهنه ایران و کشورهای آسیای مرکزی موضوعی مربوط به امروز و آینده نیست و این منطقه دارای حافظه باستانی در خصوص مبادلات تجاری شرق، غرب، شمال و جنوب جهان است.قاسمی، رویکرد ترانزیتی را فرصت‌آفرین و ظرفیت‌ساز قلمداد کرد و گفت: جمهوری اسلامی ایران بر ضرورت انسجام‌بخشی و بهبود فکری و محتوایی همکاری ترانزیتی تأکید دارد.
وی ادامه داد: با توجه به زیرساخت‌ها و امکانات حمل و نقل فعلی و همچنین بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی، در میان‌مدت می‌توان بیش از سه برابر عملکرد فعلی به عبارتی بالغ بر ۲۰ میلیون تن ظرفیت سالانه ایجاد کرد. قاسمی با اشاره به هدفگذاری ۲۰ میلیون تنی ترانزیت کالا گفت: شایسته است کارگروهی مشترک مرکب از نمایندگان وزارتخانه‌های ذیربط حمل و نقلی نسبت به تدوین برنامه عمل مشترک منطقه‌ای با هدف یاد شده اقدام و در نشست بعدی این اجلاس ارائه نماید.وزیر راه و شهرسازی گفت: ایجاد سازوکاری برای مدیریت کریدوری ترانزیتی منطقه‌ای ضرورتی است برای بهره‌گیری حداکثری کشورها از کریدورهای ترانزیتی عبوری از قلمرو سرزمینی. ایجاد این سازوکار با هدف هماهنگ‌سازی و همسوسازی اقدامات کشورها به عنوان یک اقدام اساسی مورد تأکید است.وی تأکید کرد: بهبود عوامل کلیدی زمان و هزینه ترانزیت در ترددهای مرزی و همچنین در قلمرو کشورهای ما ضرورتی برای توسعه همکاری‌های ترانزیتی محسوب می‌شود.
وی ضمن اعلام آمادگی برای تسریع در ترددهای مرزی و ترانزیت در پهنه سرزمینی ایران، گفت: در آوریل سال جاری توافقی کلیدی در چهارچوب رونق‌بخشی به کریدور شمال و جنوب از طریق هدفگذاری کوتاه‌مدت ۱۰ میلیون تنی تا پایان سال ۲۰۲۳ از مبادی و مقاصد واقع در روسیه از طریق ایران حاصل شد.وزیر راه و شهرسازی، جمهوری اسلامی ایران را کشوری دارای بنادر با ظرفیت اسمی ۲۴۰ میلیون تنی در خزر و بنادر جنوبی خواند و گفت: شبکه ۱۲ هزار کیلومتری خطوط ریلی و شبکه جاده‌های ترانزیتی و زیرساخت‌های خدماتی و پایانه‌های مرزی با کیفیت مطلوب، تحقق ترانزیت سریع و مقرون به صرفه را تضمین می‌کند.وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: در این راستا آمادگی وزارت راه و شهرسازی را برای جذب سرمایه‌گذاری کشورهای حاضر در پروژه‌های مذکور با مدل‌های مالی متنوع را اعلام می‌کنم.
وی کرد: بدون شک توسعه حمل و نقل ترانزیتی بین کشورهای حاضر در این اجلاس به مشابه قطعات تکمیل‌کننده ابتکار عمل مشترک چندجانبه توسعه ترانزیت منطقه‌ای خواهد بود. وی گفت: برای کلیه همکاری‌های دوجانبه در همه زمینه‌های حمل و نقل و ترانزیت آمادگی کامل داریم.
در ادامه این نشست مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه عنوان کرد: در اجلاس شانگهای سمرقند و همچنین اجلاس اخیر خزر، مسئله ترانزیت یکی از مهمترین مسائل مطرح شده به حساب می‌آید.وی ادامه داد: مطالبه ما به عنوان دستگاه سیاستگذاری خارجه از دستگاه‌های اجرایی ذیربط این است که هدفگذاری‌های تعریف شده را جامه عمل بپوشاند.
صفری در پایان گفت: ظرفیت ۲۰ تا ۵۰ میلیون تنی در این منطقه باید به سرعت احیا و در دستورکار قرار گیرد.
در همین حال به گزارش صدا و سمیا، رئیس کل گمرک ایران گفت: فعال‌تر شدن کریدورهای ترانزیتی از جمله شمال - جنوب، کریدور ترانزیتی ایران، ترکیه و پاکستان (ITI) در ۲ حوزه ریلی و جاده‌ای از مبدا پاکستان و کریدور ترانزیتی از مبدا قزاقستان و استفاده ایران از ظرفیت‌های به وجود آمده و تسهیلات ارائه شده گمرکات کشور در حوزه تسهیل ترانزیت از عمده‌ترین علل رشد ترانزیت کشور در سال گذشته و استمرار آن در سال ۱۴۰۱ است.مقدسی اظهار داشت: در ۶ ماه نخست سال بیش از ۷ میلیون و ۲۸ هزار تن کالا از گمرکات ایران ترانزیت شده که این میزان کالا‌های ترانزیتی نسبت به مدت مشابه پارسال حدود ۲۲ درصد افزایش داشته است.وی با اشاره به اینکه اجرای پروژه تیر الکترونیکی (E- TIR) بین گمرکات ایران و دیگر کشورها سبب تسهیل در ترانزیت کالا از ایران و رشد آن می‌شود، افزود: در این زمینه، نخستین محموله ترانزیتی در ماه گذشته تحت صحابت کارنه تیر الکترونیکی با استفاده از ظرفیت کریدور شمال- جنوب از مبدا گمرک شهید رجایی و از کشور هند وارد و از گمرک آستارا به روسیه ارسال شد. تیر الکترونیک سیستمی است که کالا تحت سند واحد و تبادل الکترونیکی اطلاعات بین کشورها و با تضمین بین المللی معتبر منتقل می‌شود.رئیس کل گمرک ایران گفت: بیشترین میزان کالا‌های ترانزیتی از مسیر ایران از مبدا گمرک شهید رجایی بوده است، به طوری که در ۶ ماه امسال ۲ میلیون و ۵۶۸ هزار تن کالا از مبدا این گمرک ترانزیت شد و نسبت به مدت مشابه پارسال ۳۵.۶۷ درصد افزایش داشت.مقدسی تشریح کرد: گمرکات باشماق با ۶۳۶ هزار تن، بازرگان با ۶۳۲ هزار تن، پرویز خان با ۶۲۷ هزار تن، بیله سوار با ۳۸۴ هزار تن؛ سرخس با ۳۶۰ هزار تن، جلفا با ۳۳۲ هزار تن، بندرلنگه با ۲۴۵ هزار تن، لطف آباد با ۲۰۴ هزار تن و آستارا با ۱۸۹ هزار تن از دیگر گمرکاتی بودند که در این مدت بیشترین میزان کالا‌های ترانزیتی از مسیر ایران را به خود اختصاص دادند.وی افزود: در ۶ ماه امسال از مجموع کالا‌های ترانزیتی از مسیر ایران، ۶ میلیون و ۱۷۷ هزار تن از مبدا ۱۰ گمرک فوق الذکر بوده است.
نویسنده: سمیه ملکی
اقتصاد پایدار و مولد بر اساس اصل همگرایی و همپیمانی میان همسایگان محقق می‌شود چرا که به موجب آن بسیاری از موانع از جمله مباحث حمل و نقل و مالی و بانکی مرتفع می‌گردد. بر همین اساس نیز دولت سیزدهم محور سیاست خارجی عملگرا و نتجیه محور را بر توسعه مناسبات اقتصادی با کشورهای همسایه استوار ساخت. احیا و توسعه روابط با همسایگان در قالبی دو جانبه و چند جانبه و نقطه اوج آن عضویت در شانگهای، فعال سازی اکو و نزدیک شده به عضویت در اوراسیا نمودی از این رفتارهاست. در همین حال حلقه اتصال و راهکار تحقق اهداف اقتصاد منطقه را ترانزیت در ابعاد زمینی، هوایی و دریایی تشکیل می‌دهد. موقعیت جغرافیایی استراتژیک ایران موجب شده تا بتواند سهمی مهم را در این عرصه ایفا نماید.
نخستین اجلاس وزرای ایران و کشورهای ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان در خصوص توسعه همکاری‌های ترانزیتی دیروز در تهران برگزار شد.در این نشست رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی با اشاره به عنوان توسعه همکاری‌های ترانزیتی برای این اجلاس گفت: با توجه به فضای سازنده و تعاملی فعلی میان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای آسیای مرکزی، انتخاب این عنوان انتخابی به موقع، هوشمندانه و هدفمند در راستای تحکیم و تقویت روابط همه‌جانبه اقتصادی است. وزیر راه و شهرسازی در تشکیل اهمیت حمل و نقل و ترانزیت به عنوان یکی از ارکان اصلی تعاملات تجاری گفت: با هم‌افزایی زیرساخت‌ها و امکانات حمل و نقلی، بهره‌مندی کلیه بازیگران این عرصه در کنار جمعیت ۱۶۰ میلیون نفری ملت‌ها فراهم خواهد شد.
وی افزود: موضوع توسعه همکاری‌های ترانزیتی در پهنه ایران و کشورهای آسیای مرکزی موضوعی مربوط به امروز و آینده نیست و این منطقه دارای حافظه باستانی در خصوص مبادلات تجاری شرق، غرب، شمال و جنوب جهان است.قاسمی، رویکرد ترانزیتی را فرصت‌آفرین و ظرفیت‌ساز قلمداد کرد و گفت: جمهوری اسلامی ایران بر ضرورت انسجام‌بخشی و بهبود فکری و محتوایی همکاری ترانزیتی تأکید دارد.
وی ادامه داد: با توجه به زیرساخت‌ها و امکانات حمل و نقل فعلی و همچنین بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی، در میان‌مدت می‌توان بیش از سه برابر عملکرد فعلی به عبارتی بالغ بر ۲۰ میلیون تن ظرفیت سالانه ایجاد کرد. قاسمی با اشاره به هدفگذاری ۲۰ میلیون تنی ترانزیت کالا گفت: شایسته است کارگروهی مشترک مرکب از نمایندگان وزارتخانه‌های ذیربط حمل و نقلی نسبت به تدوین برنامه عمل مشترک منطقه‌ای با هدف یاد شده اقدام و در نشست بعدی این اجلاس ارائه نماید.وزیر راه و شهرسازی گفت: ایجاد سازوکاری برای مدیریت کریدوری ترانزیتی منطقه‌ای ضرورتی است برای بهره‌گیری حداکثری کشورها از کریدورهای ترانزیتی عبوری از قلمرو سرزمینی. ایجاد این سازوکار با هدف هماهنگ‌سازی و همسوسازی اقدامات کشورها به عنوان یک اقدام اساسی مورد تأکید است.وی تأکید کرد: بهبود عوامل کلیدی زمان و هزینه ترانزیت در ترددهای مرزی و همچنین در قلمرو کشورهای ما ضرورتی برای توسعه همکاری‌های ترانزیتی محسوب می‌شود.
وی ضمن اعلام آمادگی برای تسریع در ترددهای مرزی و ترانزیت در پهنه سرزمینی ایران، گفت: در آوریل سال جاری توافقی کلیدی در چهارچوب رونق‌بخشی به کریدور شمال و جنوب از طریق هدفگذاری کوتاه‌مدت ۱۰ میلیون تنی تا پایان سال ۲۰۲۳ از مبادی و مقاصد واقع در روسیه از طریق ایران حاصل شد.وزیر راه و شهرسازی، جمهوری اسلامی ایران را کشوری دارای بنادر با ظرفیت اسمی ۲۴۰ میلیون تنی در خزر و بنادر جنوبی خواند و گفت: شبکه ۱۲ هزار کیلومتری خطوط ریلی و شبکه جاده‌های ترانزیتی و زیرساخت‌های خدماتی و پایانه‌های مرزی با کیفیت مطلوب، تحقق ترانزیت سریع و مقرون به صرفه را تضمین می‌کند.وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: در این راستا آمادگی وزارت راه و شهرسازی را برای جذب سرمایه‌گذاری کشورهای حاضر در پروژه‌های مذکور با مدل‌های مالی متنوع را اعلام می‌کنم.
وی کرد: بدون شک توسعه حمل و نقل ترانزیتی بین کشورهای حاضر در این اجلاس به مشابه قطعات تکمیل‌کننده ابتکار عمل مشترک چندجانبه توسعه ترانزیت منطقه‌ای خواهد بود. وی گفت: برای کلیه همکاری‌های دوجانبه در همه زمینه‌های حمل و نقل و ترانزیت آمادگی کامل داریم.
در ادامه این نشست مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه عنوان کرد: در اجلاس شانگهای سمرقند و همچنین اجلاس اخیر خزر، مسئله ترانزیت یکی از مهمترین مسائل مطرح شده به حساب می‌آید.وی ادامه داد: مطالبه ما به عنوان دستگاه سیاستگذاری خارجه از دستگاه‌های اجرایی ذیربط این است که هدفگذاری‌های تعریف شده را جامه عمل بپوشاند.
صفری در پایان گفت: ظرفیت ۲۰ تا ۵۰ میلیون تنی در این منطقه باید به سرعت احیا و در دستورکار قرار گیرد.
در همین حال به گزارش صدا و سمیا، رئیس کل گمرک ایران گفت: فعال‌تر شدن کریدورهای ترانزیتی از جمله شمال - جنوب، کریدور ترانزیتی ایران، ترکیه و پاکستان (ITI) در ۲ حوزه ریلی و جاده‌ای از مبدا پاکستان و کریدور ترانزیتی از مبدا قزاقستان و استفاده ایران از ظرفیت‌های به وجود آمده و تسهیلات ارائه شده گمرکات کشور در حوزه تسهیل ترانزیت از عمده‌ترین علل رشد ترانزیت کشور در سال گذشته و استمرار آن در سال ۱۴۰۱ است.مقدسی اظهار داشت: در ۶ ماه نخست سال بیش از ۷ میلیون و ۲۸ هزار تن کالا از گمرکات ایران ترانزیت شده که این میزان کالا‌های ترانزیتی نسبت به مدت مشابه پارسال حدود ۲۲ درصد افزایش داشته است.وی با اشاره به اینکه اجرای پروژه تیر الکترونیکی (E- TIR) بین گمرکات ایران و دیگر کشورها سبب تسهیل در ترانزیت کالا از ایران و رشد آن می‌شود، افزود: در این زمینه، نخستین محموله ترانزیتی در ماه گذشته تحت صحابت کارنه تیر الکترونیکی با استفاده از ظرفیت کریدور شمال- جنوب از مبدا گمرک شهید رجایی و از کشور هند وارد و از گمرک آستارا به روسیه ارسال شد. تیر الکترونیک سیستمی است که کالا تحت سند واحد و تبادل الکترونیکی اطلاعات بین کشورها و با تضمین بین المللی معتبر منتقل می‌شود.رئیس کل گمرک ایران گفت: بیشترین میزان کالا‌های ترانزیتی از مسیر ایران از مبدا گمرک شهید رجایی بوده است، به طوری که در ۶ ماه امسال ۲ میلیون و ۵۶۸ هزار تن کالا از مبدا این گمرک ترانزیت شد و نسبت به مدت مشابه پارسال ۳۵.۶۷ درصد افزایش داشت.مقدسی تشریح کرد: گمرکات باشماق با ۶۳۶ هزار تن، بازرگان با ۶۳۲ هزار تن، پرویز خان با ۶۲۷ هزار تن، بیله سوار با ۳۸۴ هزار تن؛ سرخس با ۳۶۰ هزار تن، جلفا با ۳۳۲ هزار تن، بندرلنگه با ۲۴۵ هزار تن، لطف آباد با ۲۰۴ هزار تن و آستارا با ۱۸۹ هزار تن از دیگر گمرکاتی بودند که در این مدت بیشترین میزان کالا‌های ترانزیتی از مسیر ایران را به خود اختصاص دادند.وی افزود: در ۶ ماه امسال از مجموع کالا‌های ترانزیتی از مسیر ایران، ۶ میلیون و ۱۷۷ هزار تن از مبدا ۱۰ گمرک فوق الذکر بوده است.
نویسنده: سمیه ملکی