در حالیکه شب های سرد زمستان و مصارف بالای گاز در صنایع، کشورهای صنعتی اروپایی را تشنه گاز قطر نموده بود و وابستگی بیش از حد به گاز روسیه تهدیدی عمیق برای کل اتحادیه اروپا محسوب می گردید شرکت‌های بزرگ اروپایی و کشور گازخیز قطر عظم آن نمودند تا خط لوله گاز قطر به اتحادیه اروپا را احداث نمایند. اجرای این خط لوله منافع عظیمی برای قطر و اتحادیه اروپا به دنبال می داشت
این خط لوله زنگ خطر بزرگی برای روسیه بود روسیه تحت هیچ شرایطی اجازه احداث آن خط لوله و هر خط لوله رقیبی برای انتقال گاز به اروپا را نمی داد وابستگی اروپا به گاز روسیه بزرگترین اهرم برای کسب درآمدهای کلان برای روسیه و فشار بر اتحادیه اروپا بود و اصل اساسی سیاست بین المللی روسیه بر این پایه استوار بود که تحت هیچ شرایطی اجازه ندهد گاز قطر و ایران به اروپا برسد تا بدین ترتیب ضمن بازی با قیمت گاز و کسب هزاران میلیارد دلار منافع اقتصادی، سیاست های خود را در منطقه اعمال نماید. آمریکا نیز تمایل واقعی چندانی به اجرای خط لوله گاز قطر به اروپا نداشت چرا که با این اقدام گاز قطر با قیمت ارزان به اروپا می رسید و آمریکا اصلی ترین بازار خود جهت صادرات گاز ال ان جی به اتحادیه اروپا را از دست می داد یا حداقل از میزان صادرات به اروپا کاسته می شد و گاز LNG آمریکا با کرایه حمل سنگین تا اروپا، توان رقابت با گازی که با خط لوله از قطر تا اروپا منتقل می شد را نمی داشت.
اجرای این خط لوله منافع کلانی برای سوریه به دنبال داشت اما رژیم اسد که تحت حمایت و نفوذ روسیه قرار داشت احتمالا نمی توانست بدون کسب رضایت روسیه اجازه اجرای این خط لوله در خاک خود را بدهد رژیم اسد کسب پشتیبانی سیاسی روسیه و ایران را بر منافع کلان و بلند مدت این خط لوله ترجیح داد.در حالیکه این خط لوله نگرانی چندانی برای اقتصاد ایران به دنبال نداشت اما برای روسیه یک خط قرمز و خطر بسیار بزرگ محسوب می گردید.
با وجود مذاکره ها و تلاش های بسیار قطر و عربستان با رزیم اسد این رژیم با انتقال خط لوله گاز قطر از سوریه مخالفت نمود و این مخالفت که همزمان با بهار عربی بود قطر و عربستان را بر آن داشت تا به فکر تغییر رژیم اسد برآیند و اعتراضات سوریه از شهر درعا آغاز و به حمص و حلب و ادلب و دمشق کشیده شده و رژیم اسد را تا مرز سقوط پیش برد و اگر حمایت های تمام عیار ایران نبود رژیم اسد قطعا سقوط می کرد. بازی روسیه در این ماجرا جای تحلیل بسیار دارد روسیه با وجود اینکه بازیگر اصلی در جلوگیری از احداث خط لوله گاز قطر بود اما در جنگ داخلی سوریه تا سالها کم تحرک و بیشتر نظاره گر بود در حالی که بسیاری از فرماندهان و پاسداران و بسیجیان جان بر کف و نیروهای تحت امر ایران در سوریه به شهادت رسیده یا مجروح شدند.
برخی از تحلیلگران خط لوله قطر سوریه ترکیه اروپا را رقیب خط لوله فرضی ایران عراق سوریه ترکیه اروپا مورد تجزیه و تحلیل قرار داده اند در حالی که از ابتدا موهوم بودن این خط لوله قابل پیش بینی بود شدت مصرف انرژی در ایران طی ۲۰ سال گذشته در حدی بوده که از همان زمان مسلم بود با این روند، ایران گازی برای صادرات به اروپا نخواهد داشت و حداکثر توان صادراتی ایران تامین نیاز کشور ترکیه خواهد بود. اما برخی خط لوله موهوم ایران عراق سوریه ترکیه اروپا را از جمله انگیزه های حمایت ایران از رژیم اسد در سیاست مقابله با خط لوله قطر می دانند در حالیکه خط لوله قطر اجرا نشد اما ایران هنوز نتوانسته از طریق خط لوله موجود ترکیه، گازی به اروپا صادر نماید و حتی برخی سالها نتوانسته میزان گازی را که به ترکیه متعهد بوده ارسال نماید.
استراتژی های کلان انرژی عامل اصلی دو جنگ سوریه و اوکراین بوده است. جنگ اوکراین با تحریک هر کشوری که انجام شده نتایج عمیقی در آینده اقتصاد جهانی به دنبال دارد. این جنگ قطعا منجر به تضعیف موقعیت اقتصادی و سیاسی روسیه خواهد شد. این جنگ منجر به افزایش قیمت نفت و گاز شده و احتمالا این شرایط تا یکسال آینده نیز تداوم خواهد یافت. افزایش قیمت نفت و گاز مناقع قابل توجهی برای آمریکا و سایر صادر کنندگان نفت و گاز به دنبال دارد روسیه نیز بخشی از نفت و گازش را صادر می کند اما مجبور است نفت خود را با تخفیف ۲۰ تا ۳۰ دلاری و غالبا به چین بفروشد چین نفت ارزان خریداری و محصولات خود را بر اساس نفت ۱۱۰ دلاری صادر می کند و از این بابت منافع قابل توجهی کسب می کند. جنگ اوکراین صادرات نفت و گاز روسیه را محدود و این کشور را با مشکلات متعدد اقتصادی مواجه خواهد نمود.
تخفیف زیاد در نفت روسیه فروش نفت ایران خصوصا در شرق آسیا را با مشکل مواجه می کند و منجر می شود تحریم های ایران تاثیرات خود را حتی در شرایط قیمت بالای نفت تا حدودی حفظ کنند. شرایط کنونی جهان تا زمان بهبود شرایط اقتصادی، فناوری و ایجاد پشتوانه های ذهنی جهت سوق دادن کشورهای توسعه یافته به تمرکز بر انرژی های پاک خصوصا انرژی خورشیدی و اقتصادی شدن خرید خودروهای برقی و افزایش بازار و زیرساخت های توسعه خودروهای برقی تداوم می یابد سال ۲۰۲۲ سال حرکت به سمت شکوفایی انرژی های پاک و افزایش تولید و فروش خودروهای برقی در جهان خواهد بود.
داعیه داران مدیریت مشترک جهانی نمی توانند در مقابل نابودی محیط زیست، بزرگتر شدن سوراخ لایه ازن، افزایش گرمای کره زمین، آب شدن یخ های قطب، کاهش بارندگی و سایر عواملی که زندگی بشر در کره زمین را تهدید می کنند بی تفاوت باشند سیاست بلند مدت آنها سوق دادن جهان به سمت انرژی های پاک خصوصا انرژی خورشیدی و خودروهای برقی است و سناریو ها و بسیاری از حوادث و اتفاقات و جنگ ها را پیرامون این اصل می توان تجزیه و تحلیل نمود البته مسیر تمرکز بر انرژی های پاک و جایگزینی خودروهای برقی با خودروهای بنزین و گازوئیل سوز چون دانش و تکنولوژی محور است منافع اقتصادی بلند مدت کشورهای توسعه یافته را نیر تامین خواهد نمود.
روند برقی شدن خودرو ها سرعت می گیرد و طی ده سال آینده حمل و نقل از طریق قطار، کامیون برقی و قطار برقی و خودروهای شخصی برقی، ده ها برابر خواهد شد با ارتقاء تکنولوژی قیمت خودروهای برقی کاهش می یابد و این مسیر تا حدی پیش خواهد رفت که قیمت خودرو های برقی ارزان تر از خودروهای بنزین و گازوئیل سوز شود حتی برای رقابتی کردن خودروهای برقی ممکن است قانونی در سازمان ملل به تصویب برسد که کشورهای جهان را مکلف به دریافت مالیات از خودروهای بنزین سوز و گازوئیل سوز به نسبت کربن تولیدی نمایند که این امر منجر به افزایش جذابیت استفاده از خودروهای برقی خواهد شد. به این ترتیب با کاهش مصرف بنزین و گازوئیل قیمت نفت طی ده سال آینده کاهش قابل توجهی خواهد یافت و تا بیست سال آینده نفت کمترین تاثیر را در اقتصادی جهانی خواهد داشت و از معادلات جهانی انرژی کنار خواهد رفت.
در آینده نه چندان دور روند نزولی قیمت نفت آغاز خواهد شد و زمانی ه قیمت نفت به حدود سی دلار برسد تولید نفت در میادین سیبری که حدود دو سوم نفت روسیه در آنجا تولید می شود غیر اقتصادی و متوقف خواهد شد. احتمالا اقتصاد وابسته به نفت روسیه در آن شرایط با بحران های بزرگی مواجه خواهد گردید. قطعا روسیه از بازندگان واقعی جنگ اوکراین خواهد بود. نظم نوینی در جهان شکل خواهد گرفت که دیگر روسیه از بازیگران اصلی آن نخواهد بود. جهان تک قطبی به اتمام رسیده است و بازیگران جدیدی از جمله آلمان و ژاپن و هند در عرصه مدیریت جهانی نقش آفرینی بیشتری خواهند داشت. در این شرایط ارزیابی و تحلیل دقیق منافع ملی ایران برای ما حائض اهمیت است. در طول حدود دو قرن گذشته روسیه و انگلیس بیشترین ضربان را به ملت ایران وارد نمودند ملت ایران را تحقیر و کشور ما را اشغال و با قحط سالی که ایجاد نمودند صدها هزار نفر زن و مرد و کودک و نوجوان را به کشتن دادند. روسیه و انگلیس هر دولتی که داشته باشند هرگز دوست ملت ایران نخواهند بود. چه گورباچف چه بوریس یلسین و چه پوتین حاکم کرملین باشد برای ملت ایران تفاوتی ندارد ملت ایران آنقدر بی تفاوت و ذلیل نیست که هرگز دو کشور استعماری و با پرونده سیاه و ننگین روسیه و انگلیس را دوست خود بدانند هرچند دشمن این دو کشور نیز نیستیم و روابطمان با این دو کشور را بر اساس منافع ملی تنظیم می کنیم در حالی که هرگز به این دو کشور خوشبین نیستیم.
با توجه به پیش فرض های ذکر شده کشورهایی که نتوانند در سال های آتی نفت خود را با قیمت حدود ۱۰۰ دلار بفروشند در آینده نزدیک مجبور خواهند شد با سختی نفت تولیدی خود را با قیمت حدود سی دلار بفروشند و برای کشوری که صد میلیارد بشکه نفت قابل برداشت دارد این شرایطی به معنای از دست دادن هفت هزار میلیارد دلار فرصت کسب درآمد می باشد فرصتی که متعلق به نسل کنونی فرزندان و نوادگان ما می باشد. اگر اکنون فرصت سوزی نمائیم تفرین همیشگی فرزندان و نواداگان و نسل های آینده را برای ما به دنبال دارد.
ملت و دولت ایران در این شرایط می بایست یک هدف مهم اقتصادی را دنبال نمایند و آن کسب حداکثر منفعت اقتصادی از شرایط کنونی است جهان به گاز ایران نیاز دارد و ما می بایست با مصرف بهینه گاز و کمک به مسئولین تلاش نمائیم حداکثر گاز ممکن را از طریق خط لوله ترکیه به اروپا صادر نمائیم و برای فروش خداکثری نفت و گاز برنامه ریزی و سرمایه گذاری نمائیم.
نویسنده: سیدحسین میرافضلی
این خط لوله زنگ خطر بزرگی برای روسیه بود روسیه تحت هیچ شرایطی اجازه احداث آن خط لوله و هر خط لوله رقیبی برای انتقال گاز به اروپا را نمی داد وابستگی اروپا به گاز روسیه بزرگترین اهرم برای کسب درآمدهای کلان برای روسیه و فشار بر اتحادیه اروپا بود و اصل اساسی سیاست بین المللی روسیه بر این پایه استوار بود که تحت هیچ شرایطی اجازه ندهد گاز قطر و ایران به اروپا برسد تا بدین ترتیب ضمن بازی با قیمت گاز و کسب هزاران میلیارد دلار منافع اقتصادی، سیاست های خود را در منطقه اعمال نماید. آمریکا نیز تمایل واقعی چندانی به اجرای خط لوله گاز قطر به اروپا نداشت چرا که با این اقدام گاز قطر با قیمت ارزان به اروپا می رسید و آمریکا اصلی ترین بازار خود جهت صادرات گاز ال ان جی به اتحادیه اروپا را از دست می داد یا حداقل از میزان صادرات به اروپا کاسته می شد و گاز LNG آمریکا با کرایه حمل سنگین تا اروپا، توان رقابت با گازی که با خط لوله از قطر تا اروپا منتقل می شد را نمی داشت.
اجرای این خط لوله منافع کلانی برای سوریه به دنبال داشت اما رژیم اسد که تحت حمایت و نفوذ روسیه قرار داشت احتمالا نمی توانست بدون کسب رضایت روسیه اجازه اجرای این خط لوله در خاک خود را بدهد رژیم اسد کسب پشتیبانی سیاسی روسیه و ایران را بر منافع کلان و بلند مدت این خط لوله ترجیح داد.در حالیکه این خط لوله نگرانی چندانی برای اقتصاد ایران به دنبال نداشت اما برای روسیه یک خط قرمز و خطر بسیار بزرگ محسوب می گردید.
با وجود مذاکره ها و تلاش های بسیار قطر و عربستان با رزیم اسد این رژیم با انتقال خط لوله گاز قطر از سوریه مخالفت نمود و این مخالفت که همزمان با بهار عربی بود قطر و عربستان را بر آن داشت تا به فکر تغییر رژیم اسد برآیند و اعتراضات سوریه از شهر درعا آغاز و به حمص و حلب و ادلب و دمشق کشیده شده و رژیم اسد را تا مرز سقوط پیش برد و اگر حمایت های تمام عیار ایران نبود رژیم اسد قطعا سقوط می کرد. بازی روسیه در این ماجرا جای تحلیل بسیار دارد روسیه با وجود اینکه بازیگر اصلی در جلوگیری از احداث خط لوله گاز قطر بود اما در جنگ داخلی سوریه تا سالها کم تحرک و بیشتر نظاره گر بود در حالی که بسیاری از فرماندهان و پاسداران و بسیجیان جان بر کف و نیروهای تحت امر ایران در سوریه به شهادت رسیده یا مجروح شدند.
برخی از تحلیلگران خط لوله قطر سوریه ترکیه اروپا را رقیب خط لوله فرضی ایران عراق سوریه ترکیه اروپا مورد تجزیه و تحلیل قرار داده اند در حالی که از ابتدا موهوم بودن این خط لوله قابل پیش بینی بود شدت مصرف انرژی در ایران طی ۲۰ سال گذشته در حدی بوده که از همان زمان مسلم بود با این روند، ایران گازی برای صادرات به اروپا نخواهد داشت و حداکثر توان صادراتی ایران تامین نیاز کشور ترکیه خواهد بود. اما برخی خط لوله موهوم ایران عراق سوریه ترکیه اروپا را از جمله انگیزه های حمایت ایران از رژیم اسد در سیاست مقابله با خط لوله قطر می دانند در حالیکه خط لوله قطر اجرا نشد اما ایران هنوز نتوانسته از طریق خط لوله موجود ترکیه، گازی به اروپا صادر نماید و حتی برخی سالها نتوانسته میزان گازی را که به ترکیه متعهد بوده ارسال نماید.
استراتژی های کلان انرژی عامل اصلی دو جنگ سوریه و اوکراین بوده است. جنگ اوکراین با تحریک هر کشوری که انجام شده نتایج عمیقی در آینده اقتصاد جهانی به دنبال دارد. این جنگ قطعا منجر به تضعیف موقعیت اقتصادی و سیاسی روسیه خواهد شد. این جنگ منجر به افزایش قیمت نفت و گاز شده و احتمالا این شرایط تا یکسال آینده نیز تداوم خواهد یافت. افزایش قیمت نفت و گاز مناقع قابل توجهی برای آمریکا و سایر صادر کنندگان نفت و گاز به دنبال دارد روسیه نیز بخشی از نفت و گازش را صادر می کند اما مجبور است نفت خود را با تخفیف ۲۰ تا ۳۰ دلاری و غالبا به چین بفروشد چین نفت ارزان خریداری و محصولات خود را بر اساس نفت ۱۱۰ دلاری صادر می کند و از این بابت منافع قابل توجهی کسب می کند. جنگ اوکراین صادرات نفت و گاز روسیه را محدود و این کشور را با مشکلات متعدد اقتصادی مواجه خواهد نمود.
تخفیف زیاد در نفت روسیه فروش نفت ایران خصوصا در شرق آسیا را با مشکل مواجه می کند و منجر می شود تحریم های ایران تاثیرات خود را حتی در شرایط قیمت بالای نفت تا حدودی حفظ کنند. شرایط کنونی جهان تا زمان بهبود شرایط اقتصادی، فناوری و ایجاد پشتوانه های ذهنی جهت سوق دادن کشورهای توسعه یافته به تمرکز بر انرژی های پاک خصوصا انرژی خورشیدی و اقتصادی شدن خرید خودروهای برقی و افزایش بازار و زیرساخت های توسعه خودروهای برقی تداوم می یابد سال ۲۰۲۲ سال حرکت به سمت شکوفایی انرژی های پاک و افزایش تولید و فروش خودروهای برقی در جهان خواهد بود.
داعیه داران مدیریت مشترک جهانی نمی توانند در مقابل نابودی محیط زیست، بزرگتر شدن سوراخ لایه ازن، افزایش گرمای کره زمین، آب شدن یخ های قطب، کاهش بارندگی و سایر عواملی که زندگی بشر در کره زمین را تهدید می کنند بی تفاوت باشند سیاست بلند مدت آنها سوق دادن جهان به سمت انرژی های پاک خصوصا انرژی خورشیدی و خودروهای برقی است و سناریو ها و بسیاری از حوادث و اتفاقات و جنگ ها را پیرامون این اصل می توان تجزیه و تحلیل نمود البته مسیر تمرکز بر انرژی های پاک و جایگزینی خودروهای برقی با خودروهای بنزین و گازوئیل سوز چون دانش و تکنولوژی محور است منافع اقتصادی بلند مدت کشورهای توسعه یافته را نیر تامین خواهد نمود.
روند برقی شدن خودرو ها سرعت می گیرد و طی ده سال آینده حمل و نقل از طریق قطار، کامیون برقی و قطار برقی و خودروهای شخصی برقی، ده ها برابر خواهد شد با ارتقاء تکنولوژی قیمت خودروهای برقی کاهش می یابد و این مسیر تا حدی پیش خواهد رفت که قیمت خودرو های برقی ارزان تر از خودروهای بنزین و گازوئیل سوز شود حتی برای رقابتی کردن خودروهای برقی ممکن است قانونی در سازمان ملل به تصویب برسد که کشورهای جهان را مکلف به دریافت مالیات از خودروهای بنزین سوز و گازوئیل سوز به نسبت کربن تولیدی نمایند که این امر منجر به افزایش جذابیت استفاده از خودروهای برقی خواهد شد. به این ترتیب با کاهش مصرف بنزین و گازوئیل قیمت نفت طی ده سال آینده کاهش قابل توجهی خواهد یافت و تا بیست سال آینده نفت کمترین تاثیر را در اقتصادی جهانی خواهد داشت و از معادلات جهانی انرژی کنار خواهد رفت.
در آینده نه چندان دور روند نزولی قیمت نفت آغاز خواهد شد و زمانی ه قیمت نفت به حدود سی دلار برسد تولید نفت در میادین سیبری که حدود دو سوم نفت روسیه در آنجا تولید می شود غیر اقتصادی و متوقف خواهد شد. احتمالا اقتصاد وابسته به نفت روسیه در آن شرایط با بحران های بزرگی مواجه خواهد گردید. قطعا روسیه از بازندگان واقعی جنگ اوکراین خواهد بود. نظم نوینی در جهان شکل خواهد گرفت که دیگر روسیه از بازیگران اصلی آن نخواهد بود. جهان تک قطبی به اتمام رسیده است و بازیگران جدیدی از جمله آلمان و ژاپن و هند در عرصه مدیریت جهانی نقش آفرینی بیشتری خواهند داشت. در این شرایط ارزیابی و تحلیل دقیق منافع ملی ایران برای ما حائض اهمیت است. در طول حدود دو قرن گذشته روسیه و انگلیس بیشترین ضربان را به ملت ایران وارد نمودند ملت ایران را تحقیر و کشور ما را اشغال و با قحط سالی که ایجاد نمودند صدها هزار نفر زن و مرد و کودک و نوجوان را به کشتن دادند. روسیه و انگلیس هر دولتی که داشته باشند هرگز دوست ملت ایران نخواهند بود. چه گورباچف چه بوریس یلسین و چه پوتین حاکم کرملین باشد برای ملت ایران تفاوتی ندارد ملت ایران آنقدر بی تفاوت و ذلیل نیست که هرگز دو کشور استعماری و با پرونده سیاه و ننگین روسیه و انگلیس را دوست خود بدانند هرچند دشمن این دو کشور نیز نیستیم و روابطمان با این دو کشور را بر اساس منافع ملی تنظیم می کنیم در حالی که هرگز به این دو کشور خوشبین نیستیم.
با توجه به پیش فرض های ذکر شده کشورهایی که نتوانند در سال های آتی نفت خود را با قیمت حدود ۱۰۰ دلار بفروشند در آینده نزدیک مجبور خواهند شد با سختی نفت تولیدی خود را با قیمت حدود سی دلار بفروشند و برای کشوری که صد میلیارد بشکه نفت قابل برداشت دارد این شرایطی به معنای از دست دادن هفت هزار میلیارد دلار فرصت کسب درآمد می باشد فرصتی که متعلق به نسل کنونی فرزندان و نوادگان ما می باشد. اگر اکنون فرصت سوزی نمائیم تفرین همیشگی فرزندان و نواداگان و نسل های آینده را برای ما به دنبال دارد.
ملت و دولت ایران در این شرایط می بایست یک هدف مهم اقتصادی را دنبال نمایند و آن کسب حداکثر منفعت اقتصادی از شرایط کنونی است جهان به گاز ایران نیاز دارد و ما می بایست با مصرف بهینه گاز و کمک به مسئولین تلاش نمائیم حداکثر گاز ممکن را از طریق خط لوله ترکیه به اروپا صادر نمائیم و برای فروش خداکثری نفت و گاز برنامه ریزی و سرمایه گذاری نمائیم.
نویسنده: سیدحسین میرافضلی