سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری اسلامی ایران امروز در رأس هیأتی عالی رتبه از مقامات سیاسی و اقتصادی کشورمان برای شرکت در ششمین اجلاس سران کشورهای حاشیه خزر به ترکمنستان سفر می‌کند. رئیس جمهور در این سفر علاوه بر شرکت و سخنرانی در اجلاس سران کشورهای حاشیه خزر، با روسای جمهور کشورهای حاضر در اجلاس از جمله ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه نیز دیدار و گفت وگو خواهد داشت. این سفر و حضور در اجلاس خزر در شرایطی صورت می گیرد که این حضور از چند منظر قابل توجه است.
نخست آنکه تعیین رژیم حقوقی دریای خزر میان جمهوری اسلامی ایران، روسیه، قزاقستان، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان به عنوان همسایگان خزر سالهاست که در جریان است و مذاکرات بسیاری در این زمینه صورت گرفته است. کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر مردادماه سال ۱۳۹۷ در پنجمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر در شهر آکتائو قزاقستان توسط سران کشورهای مذکور امضا شد که بر اساس آن کشورهای اطراف آن با در نظر گرفتن فضای همکاری، حسن همجواری و تفاهم متقابل بین طرف‌ها، با پیروی از تمایل به تعمیق و گسترش روابط مبتنی بر حسن همجواری بین طرف‌ها، با در نظر گرفتن این واقعیت که دریای خزر برای طرف‌ها دارای اهمیت حیاتی است و اینکه فقط آنها از حقوق حاکمه نسبت به دریای خزر و منابع آن برخوردار هستند، بر حل مسائل مربوط به دریای خزر در صلاحیت انحصاری طرف‌ها تاکید کرد. در همین حال طرفین بر لزوم غیر نظامی ماندن خزر و مقابله با تحرکات نظامی غرب تاکید نمودند که در شرایط کنونی که ناتو با ادعای جنگ اوکراین به دنبال توسعه طلبی در منطقه است تاکید همسایگان خزر بر این اصل امری ضروری می‌نماید.
دوم آنکه دیپلماسی دولت سیزدهم در قالب همگرایی با همسایگان تعریف شده و اسیای مرکزی و قفقاز نیز در آن نقشی مهم دارند. حضور روسای جمهور ترکمنستان، تاجیکستان، قزاقستان در تهران و امضای دهها توافقنامه همکاری میان طرفین نمودی از این همگرایی است. در همین حال جمهوری اسلامی تلاش کرده تا در قالب روابط دسته جمعی همچون اکو، شانگهای، دی ۸ ابعاد تکمیلی این سیاست را اجرایی نماید و حضور در اجلاس سران دریای خزر می تواند بعد جدیدی از این همگرایی باشد. نکته اساسی آن است که ایران در یک چهارراه ترانزیت جهانی قرار گرفته که از یک سو به شرق دور و از سوی دیگر به کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) می‌رسد؛ همچنین از سوی دیگر به اروپا و آفریقا مسیر دارد که این موقعیت ویژه در نقشه جهان می‌تواند کشور را از نظر حمل کالا و ترانزیت به یک قدرت جهانی تبدیل کند. نکته مهم که زمینه ساز آن شده تا حتی چین نیز ایران را به عنوان یکی از محورهای طرح یک کمربند یک جاده، بداند و به دنبال همگرایی گسترده با تهران باشد، موقعیت جغرافیایی ایران است. ایران علاوه بر ارتباطات دریایی، از ظرفیت ریلی خوبی هم برخوردار است به طوری که از چهار مسیر تعریف شده برای ترانزیت ریلی در جهان، سه مسیر از ایران می‌گذرد. مسیر اول از طریق اروپای غربی به سمت روسیه، قزاقستان و چین تعریف شد. مسیر دوم از طریق اروپا به ترکیه، ایران، جنوب آسیا، جنوب چین و جنوب‌شرقی آسیا و مسیر سوم از اروپا به ترکیه، ایران، آسیای مرکزی و چین است. مسیر چهارم نیز از شمال اروپا به روسیه، آسیای مرکزی و خلیج‌فارس می‌گذرد. همچنین جمهوری اسلامی ایران به تمام راه‌های حمل‌ونقلی اعم از دریا، جاده، ریل و آسمان دسترسی دارد. برآورد شده که اگر کشور به درآمد ترانزیت ٥٠ میلیون تن کالا دست پیدا کند، می‌تواند از درآمدهای نفت بی‌نیاز شود که در صورت اجرای دیپلماسی صحیح منطقه‌ای می‌توان به آن دست یافت.
با توجه به این حقایق می‌توان گفت که فعال سازی همگرایی همسایگان خزر در شرایط کنونی که جهان با بحران غذایی مواجه است و از سوی دیگر غرب همچنان در توهم ابزار تحریم می‌باشد مولفه ای برای رفع نیازهای کشور و نیز ارتقای جایگاه منطقه‌ای ایران است. هر چند که ایران از روی حسن نیت در مذاکرات لغو تحریم ها در قطر شرکت کرده است اما اساس سیاست ایران، همگرایی با همسایگان است که تاکنون دستاوردهای بسیاری به همراه داشته و در سفر امروز رئیس جمهور به ترکمنستان می تواند در ابعاد جدیدتری گسترش یابد.
نویسنده: قاسم غفوری
نخست آنکه تعیین رژیم حقوقی دریای خزر میان جمهوری اسلامی ایران، روسیه، قزاقستان، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان به عنوان همسایگان خزر سالهاست که در جریان است و مذاکرات بسیاری در این زمینه صورت گرفته است. کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر مردادماه سال ۱۳۹۷ در پنجمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر در شهر آکتائو قزاقستان توسط سران کشورهای مذکور امضا شد که بر اساس آن کشورهای اطراف آن با در نظر گرفتن فضای همکاری، حسن همجواری و تفاهم متقابل بین طرف‌ها، با پیروی از تمایل به تعمیق و گسترش روابط مبتنی بر حسن همجواری بین طرف‌ها، با در نظر گرفتن این واقعیت که دریای خزر برای طرف‌ها دارای اهمیت حیاتی است و اینکه فقط آنها از حقوق حاکمه نسبت به دریای خزر و منابع آن برخوردار هستند، بر حل مسائل مربوط به دریای خزر در صلاحیت انحصاری طرف‌ها تاکید کرد. در همین حال طرفین بر لزوم غیر نظامی ماندن خزر و مقابله با تحرکات نظامی غرب تاکید نمودند که در شرایط کنونی که ناتو با ادعای جنگ اوکراین به دنبال توسعه طلبی در منطقه است تاکید همسایگان خزر بر این اصل امری ضروری می‌نماید.
دوم آنکه دیپلماسی دولت سیزدهم در قالب همگرایی با همسایگان تعریف شده و اسیای مرکزی و قفقاز نیز در آن نقشی مهم دارند. حضور روسای جمهور ترکمنستان، تاجیکستان، قزاقستان در تهران و امضای دهها توافقنامه همکاری میان طرفین نمودی از این همگرایی است. در همین حال جمهوری اسلامی تلاش کرده تا در قالب روابط دسته جمعی همچون اکو، شانگهای، دی ۸ ابعاد تکمیلی این سیاست را اجرایی نماید و حضور در اجلاس سران دریای خزر می تواند بعد جدیدی از این همگرایی باشد. نکته اساسی آن است که ایران در یک چهارراه ترانزیت جهانی قرار گرفته که از یک سو به شرق دور و از سوی دیگر به کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) می‌رسد؛ همچنین از سوی دیگر به اروپا و آفریقا مسیر دارد که این موقعیت ویژه در نقشه جهان می‌تواند کشور را از نظر حمل کالا و ترانزیت به یک قدرت جهانی تبدیل کند. نکته مهم که زمینه ساز آن شده تا حتی چین نیز ایران را به عنوان یکی از محورهای طرح یک کمربند یک جاده، بداند و به دنبال همگرایی گسترده با تهران باشد، موقعیت جغرافیایی ایران است. ایران علاوه بر ارتباطات دریایی، از ظرفیت ریلی خوبی هم برخوردار است به طوری که از چهار مسیر تعریف شده برای ترانزیت ریلی در جهان، سه مسیر از ایران می‌گذرد. مسیر اول از طریق اروپای غربی به سمت روسیه، قزاقستان و چین تعریف شد. مسیر دوم از طریق اروپا به ترکیه، ایران، جنوب آسیا، جنوب چین و جنوب‌شرقی آسیا و مسیر سوم از اروپا به ترکیه، ایران، آسیای مرکزی و چین است. مسیر چهارم نیز از شمال اروپا به روسیه، آسیای مرکزی و خلیج‌فارس می‌گذرد. همچنین جمهوری اسلامی ایران به تمام راه‌های حمل‌ونقلی اعم از دریا، جاده، ریل و آسمان دسترسی دارد. برآورد شده که اگر کشور به درآمد ترانزیت ٥٠ میلیون تن کالا دست پیدا کند، می‌تواند از درآمدهای نفت بی‌نیاز شود که در صورت اجرای دیپلماسی صحیح منطقه‌ای می‌توان به آن دست یافت.
با توجه به این حقایق می‌توان گفت که فعال سازی همگرایی همسایگان خزر در شرایط کنونی که جهان با بحران غذایی مواجه است و از سوی دیگر غرب همچنان در توهم ابزار تحریم می‌باشد مولفه ای برای رفع نیازهای کشور و نیز ارتقای جایگاه منطقه‌ای ایران است. هر چند که ایران از روی حسن نیت در مذاکرات لغو تحریم ها در قطر شرکت کرده است اما اساس سیاست ایران، همگرایی با همسایگان است که تاکنون دستاوردهای بسیاری به همراه داشته و در سفر امروز رئیس جمهور به ترکمنستان می تواند در ابعاد جدیدتری گسترش یابد.
نویسنده: قاسم غفوری