یک روز نفس کرمانشاه به شماره می افتد، یکروز خوزستان سرفه می کند و روز دیگر میشنویم که ریزگردها به ۶۰ برابر حد مجاز در سیستان و بلوچستان رسیده است، در قبال همه این اتفاقات به عقیده اکثر کارشناسان دولت مقصر است. دولت که نتوانسته در تعامل با همسایگان بر سر گرفتن حق آبه عملکرد مثبتی داشته باشد. مشکل فرات و کشور عراق را شاید بتوان با حضور داعش توجیه کرد اما کرمانشاه و سیستان چی؟! افغانستان و ترکیه چرا تن به خواسته های به حق و بین المللی ایران برای دادن حق آبه رودهای کشورمان نمی دهند؟! غیر از این است که دیپلماسی ما در زمینه ارتباط با همسایگان ضعیف شده و از طرفی در تعارفات برادرانه! توان شکایت به دلیل رعایت نکردن کنوانسیونهای بین المللی را از همسایگانمان نداریم؟! این به تنهای نظر ما نیست و خیلی از کارشناسان نظری مابه دارند و معتقدند کوتاهی صورت گرفته در تعامل با همسایگان باعث شده تا کشور به سرفه بیافتد.
ریزگردهای شرق کشور به علت عدم توانایی دولت در گرفتن حقابه از افغانستان
در همین راستا اما نماینده مردم سیستان و بلوچستان در مجلس خبرگان رهبری یکی از علل وجود ریزگردها در منطقه سیستان را خشکسالی و توجه نکردن به حقابه کشورمان دانست و گفت: دولت ما نسبت به پروتکل آب با افغانستان توانایی لازم را نشان نداده که حاصل آن نیز ریزگردها هستند. حجةالاسلام والمسلمین عباسعلی سلیمانی درباره علت ریزگردها و گردوخاک در منطقه سیستان و بلوچستان و به ویژه زابل به تسنیم گفته که یکی از علتهای این پدیده توجه نکردن به پروتکل آب در طی سالهای گذشته است.
وی ادامه داد: در دورانی که حکومت در اختیار طالبان بود ما نمی‌توانستیم آنها را به عنوان دولت قانونی بدانیم بنابراین پس از اینکه دولت رسمی افغانستان فعالیت خود را آغاز کرد انتظار داشتیم که پروتکل آب و حقابه میان دو کشور مدنظر قرار گیرد. نماینده مردم سیستان و بلوچستان در خبرگان رهبری تصریح کرد: متأسفانه بعد از احداث سد کَجَکی در افغانستان بهانه‌هایی آوردند که آنجا حقابه ما است و دولت ما نیز نسبت به این پروتکل و حقابه توانایی لازم را نشان نداد که حاصل آن نیز در حال حاضر ریزگردها هستند.
سلیمانی خاطرنشان کرد: متأسفانه در پروتکل آب با افغانستان حقابه را وصول نکردیم که یکی از عوامل ریزگردها هم توجه نداشتن به همین موضوع است؛ باید به حق و حقوق خود در این جهت توجه کنیم و امیدواریم مسئولان ذیربط به درستی به این مهم توجه کنند. وی توجه به هامون و هیرمند در سیستان و بلوچستان را ازالزامات دانست و گفت:اگر حقابه ما داده می‌شد این منطقه به این وضعیت کنونی نمی‌افتاد که باید هر چه زودتر این موضوع مورد اهمیت دو طرف قرار بگیرد.
نماینده ولی فقیه در سیستان و بلوچستان تصریح کرد: متأسفانه حقابه مورد نظر برای توسعه کشت خشخاش و تحت حمایت آمریکا استفاده می‌شود و باید طرفین پروتکل و حقابه را مورد لحاظ قرار دهند. سلیمانی با بیان اینکه اگر برای مردم سیستان فکری نشود زندگی آنها به مخاطره می‌افتد، اظهار کرد: در روزهای اخیر نزدیک به پنج هزار نفر به علت گردوخاک و ریزگردها راهی مراکز درمانی شده‌اند و تعدادی از مردم نیز از خانه‌ها بیرون نیامده و برخی دچار افسردگی و یاس شده‌اند.
وی ادامه داد: باید مشکلات سیستان و بلوچستان هرچه زودتر حل و فصل شود؛ اگر تالاب هامون آب نداشته باشد تمامی خیر و برکت تبدیل به ریزگرد می‌شود؛ اگر آب وجود داشته باشد کشاورزی نیز رونق می‌یابد و خشکسالی که یکی از عوامل ریزگردها و مهاجرت است از بین می‌رود.
نماینده مجلس خبرگان رهبری در سیستان و بلوچستان یکی دیگر از علتهای ریزگردها و گردوغبار در منطقه سیستان را عدم توجه به مالچ پاشی و نهال کاری دانست و گفت: این کار مهم که باعث جلوگیری از حرکت ریزگردها می‌شود باید مورد توجه قرار گیرد.
اما درباره اکوسیستم منطقه سیستان باید این موضوع را درنظر داشت که بادهای موسمی ۱۲۰ روزه از زمان شکل‌گیری سیستان در شمال استان با این منطقه همزاد بوده و هر سال با آغاز آن در اوایل تابستان مردم منطقه شاهد گرد و غبار و آلودگی هوا بودند اما خشکی هامون این مشکل را چندین برابر حادتر کرده است. بر همین اساس وزش باد همراه با گرد و غبار در روزهای گذشته میزان غلظت ذرات معلق در هوای منطقه سیستان (زابل، هیرمند، زهک، نیمروز و هامون) را به ۶۰ برابر حد مجاز و ۲۲ برابر حد بحرانی رساند؛ این وضعیت موجب شده که تاکنون ۴ هزار و ۵۹۲ نفر در سیستان به دلیل مشکلات تنفسی به مراکز درمانی مراجعه کنند.
احداث سدهای متعدد بر رودخانه فرات عامل تشدید گرد و خاک منطقه
اما اوضاع در جنوب و شرق کشور هم مساعد نیست و مدرم آن منطقه هم مشکلاتی مشابه شاید با درجات حساسیت پایین تر داشته باشند. در همین زمینه اما معاون توسعه و پیش‌بینی سازمان هواشناسی از احداث سدهای متعدد بر رودخانه فرات و تاثیر آن در تشدید گرد و غبار منطقه ابراز نگرانی کرد.
علی عابدینی با اشاره به اینکه سد آتاتورک در کشور ترکیه باعث کاهش ورودی رودخانه فرات شده است، به ایسنا گفته که این رودخانه وارد سوریه، سپس عراق و بعد خلیج فارس نیز می شود، سدهای بسیاری در عراق و سوریه روی رودخانه فرات احداث شده ولی سد ترکیه بزرگترین این سدهاست و حجم آب بسیاری به منظور توسعه کشاورزی و تولیدات وسیع محصولات پشت سد ذخیره شده است.
وی با بیان اینکه رودخانه فرات آب بسیاری دارد، ولی با توسعه سدسازی‌ها حجم آب این رودخانه کاهش یافته است، اظهار کرد: توسعه کشاورزی منطقه از طریق سد آتاتورک در برنامه سالهای آینده دولت ترکیه قرار دارد که منجر به قطع یا کاهش آب فرات می‌شود.
معاون توسعه و پیش‌بینی سازمان هواشناسی با اشاره به اینکه در حال حاضر در کشورهای عراق و سوریه مشکل مدیریت منابع آب وجود دارد، افزود: در حال حاضر مسائل امنیتی و درگیری‌ها مانع آن شده که این مسئله در اولویت این دولت‌ها قرار گیرد. در حال حاضر نیز کاهش حجم آب فرات با بستن سدهای مختلف از جمله سد آتاتورک باعث کاهش رطوبت خاک منطقه شده است.
وی با بیان اینکه اگر این طرح‌ها با این شدت ادامه یابد در آینده نه چندان دور دچار مشکلات حادی در این باره خواهیم شد، تاکید کرد: آغاز مذاکرات و برنامه‌ریزی‌های بین‌المللی و حقوقی در این باره ضرورت دارد. گویا برای رودخانه‌ها پروتکل‌های حقوقی وجود ندارد؛ ولی طبیعی است که باید جریان رودخانه فرات به عنوان شریان حیاتی منطقه برقرار باشد و نباید دستخوش تغییر شود. عابدینی با تاکید بر اینکه اگر تاکنون مدیریت منابع آب صورت می‌گرفت، مشکل کم آبی، خشکی تالاب‌ها، ایجاد و افزایش کانون‌های گرد و خاک در کشور عراق ایجاد نمی‌شد، گفت: این وضعیت در عراق دامن کشورهای همسایه به ویژه ایران را گرفته و باعث تشدید گرد و غبار در کشور ما شده است. در کنار این مسایل اما شایی چیزی که باعث شده در زمینه ارتباط با کشورهای همسایه برای گرفتن حق آبه موفق نباشید اولویت نداشتن موضوع حل ریزگردها برای مسئولان کشور از سازمان محیط زیست تا خود دولت بوده است.
مشکل گرد و غبار هنوز مسئله مهم مسئولان نیست
در این راستا نیز عضو ناظر مجلس در شورای عالی آب با بیان اینکه رفع معضل گرد و غبار کشورمان در گرو مدیریت منابع آبی بوده و قابل حل است گفت: رفع این مشکل هنوز بین مسئولان و مردم یک مسئله مهم تلقی نمی‌شود.
احمد علی کیخا در خصوص حل مشکل ریزگردهای کشور بهب اشگاه خبرنگاران جوان گفته که معضل ریزگردهای آسمان کشورمان قابل حل است به شرطی که، بتوانیم رفتار خود را در مدیریت منابع آبی، استفاده و تخصیص آن بین بخش‌های کشاورزی، شرب، صنعت، محیط زیست با شرایط آبی کنونی تطبیق دهیم. وی تأکید کرد: حل مسئله ریزگردها منوط به مجموعه اقدامات و سیاست اجرایی در کشورمان است و مردم و دولت باید تغییر اقلیم را پذیرفته و به این باور برسند که دیگر به شرایط آبی گذشته باز نخواهیم گشت و تنها راه مقابله با گرد و خاک و جلوگیری از تشدید این شرایط، تطبیق رفتار خود با وضعیت آبی است.
نماینده مردم زابل در مجلس دهم با اشاره به اینکه رفتار کنونی ما در استفاده از منابع آبی و تخصیص آن بین بخش‌های کشاورزی، شرب، صنعت و محیط زیست مطابق با شرایط آبی کنونی کشور نیست افزود: موضوع تخصیص آب بین بخش‌های مذکور ایرادات زیادی دارد و توسعه بی‌رویه بخش کشاورزی در مناطق همچون زاینده‌رود و دریاچه ارومیه اکوسیستم آبی این زیستگاه‌های پر‌اهمیت را از بین برده و منجر به خشکی بسیاری از تالاب‌ها و مستعد بودن آنها برای انتشار گرد و غبار شده است.
کیخا با تصریح بر اینکه حیات در کشور، فقط تولید محصول نیست، ادامه داد: آب سالم، هوای پاک و طبیعت زیبا، همه ابعاد یک زندگی در شرایط مناسب است که در نهایت به سلامت انسان منجر می‌شود. وی بیان داشت: مدیریت منابع آبی کشورمان نیازمند توجه و عزم جدی مسئولان و یک چرخش اساسی است تا مشکل گرد و غبار از آسمان شهر‌هایمان به طور کلی بر چیده شود.
معاون اسبق محیط طبیعی و در سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: رعایت حقابه اکوسیستم آبی رودخانه‌ها و تالاب‌ها را از دیگر عوامل کنترل ریزگردهای کشورمان است.
کیخا با بیان اینکه ما مخالف توسعه پایدار کشاورزی نیستیم گفت: فعالیت‌های پایدار کشاورزی باید در اولویت باشد چرا که با جذب کربن، تولید اکسیژن، تلطیف هوا، لذت انسان از فضای سبز، جلوگیری از فرسایش خاک، ممانعت از وقوع سیلاب‌ها و جذب ریزگردها و گرد و غبار، همه از منافع نا‌ملموس فعالیت‌ها و توسعه پایدار کشاورزی در جامعه است. وی تصریح کرد: ولی در حال حاضر راندمان آبی بخش کشاورزی حدود ۳۰ درصد است که به هیچ عنوان شایسته قرن ۲۱ نیست. نماینده مردم زابل در مجلس شورای اسلامی دهم در پایان تأکید کرد: باورهای مردم و مسئولان در خصوص قابل حل بودن گرد و غبار هنوز به عنوان یک مسئله مهم تلقی شده و باور‌ها همچنان کوچک است. حال باید دی یثا رویه دولت در دیپلماسی منطقه ای و رفتار با همسایگان تغییر می کند یا خیر.
مائده شیرپور
دریافت صفحه با کد QR