در شرایطی که سازمان ملل آمارهای هشدار دهنده ایی در مورد وقوع یک فاجعه انسانی در افغانستان منتشر کرده و از فقر حدود ۹۰ درصدی مردم در این کشور خبر می دهد،برنامه کمکهای جهانی به افغانستان نیز پس از وقفه نسبتا کوتاه ناشی از سلطه طالبان،یکبار دیگر از سر گرفته شده است. بر این اساس اخبار منتشر شده حکایت از آن دارد که تنها در هفته گذشته دو بسته نقدی ۴۰ میلیون دلاری تحویل کابل شده است.بر مبنای آمار ارائه شده از سوی بانک مرکزی افغانستان ،از زمان استقرار طالبان تا کنون حدود ۱۵ بسته ۴۰ میلیون دلاری و بیش از۳۰ بسته ۳۲ میلیون دلاری کمک نقدی در اختیار کابل قرار گرفته که مجموع آن بالغ بر ۵/۱ میلیارد دلار می شود.این مبلغ جدا از کمکهای نقدی دیگری است که توسط کشورهایی مثل ژاپن وعده داده شده است( اعلام کمک ۱۲۰ میلیون دلاری توکیو در هفته قبل).
سرازیری مجدد مساعدتهای جهانی به افغانستان اگرچه با توجه به وضعیت اقتصادی بحرانی این کشور ضروری به نظر می رسد،اما بحثها و توجهات دوباره ایی را در مورد فایده و میزان اثر گذاری این کمکها(بویژه کمکهای نقدی)بر شرایط اقتصادی مردم افغانستان برانگیخته است.در این راستا آمارها نشان می دهد که در طی دو دهه گذشته و در واقع تا زمان حضور نیروهای خارجی در افغانستان،بیش از ۱۳۰ میلیارد دلار کمک خارجی به این کشور تخصیص یافته بود؛ البته این کمکها خارج از چارچوب مساعدتهای غیر نقدی و یا مخارج تسلیحاتی است که آمریکا و متحدانش در این کشور هزینه کرده اند.
در حالی که به قول یکی از سیاستمداران افغان "اگر با این کمکها آجر خریده می شد،تمامی افغانستان آباد می شد"؛اما آن چه در عمل رخ داد نشان از کمترین بازدهی و ثمر بخشی این کمکها بر شرایط مردم عادی افغانستان داشت.جدا از بحث این ناکارآمدی و دلایل آن،از پیامدهای سوء این کمکها بر صحنه سیاست و اقتصاد افغانستان هم نباید چشم پوشی کرد.گسترش فساد سیاسی در ساختار سیاسی و اقتصادی کشور و نقش دوگانه این کمکها که از یکسو در برخی نواحی به ابزار اعمال فشار دولت بر مردم محلی تبدیل می شدند و در سوی دیگر و در شرایط تخصیص مستقیم کمکها به نواحی محلی(مانند کمکهای آلمان)، زمینه تضعیف دولت را فراهم می کردند؛تنها بخشی از تاثیرات و پیامدهای منفی داخلی این کمکها محسوب می شدند.
اما دربعد خارجی وابستگی شدید دولت به کمکهای بین المللی به ابزاری برای نفوذ خارجی‌ها و حتی در مواقع ضروری اعمال فشار آنها بر دولت کابل،تبدیل شده بود.سوء استفاده مکرر ایالات متحده از کمکهای خارجی به عنوان اهرم فشاری بر روسای دولت در دوران نظام جمهوریت، خود می تواند گواه همین موضوع باشد.اکنون و با توجه به حجم بهره گیری افغانستان از کمکهای بین المللی در یکسال اخیر،به نظر می رسد که طالبان هم در همان مسیر اسلاف خود در حال حرکت هستند. طالبان در حال حاضر به این کمکها برای برون رفت از شرایط بحرانی کنونی نیاز داشته و از آن استقبال می کنند.
برای مردم افغانستان نیز این کمکها حکم مسکّن را دارد و می تواند از آلام و رنجهای آنها،هرچند به شکلی محدود و مقطعی بکاهد.اما این مسکن اگر تداوم داشته باشد و درمان به شکلی ریشه ای انجام نگیرد (موضوعی که در طی دو دهه کمک خارجی نسبت به آن غفلت صورت گرفت)،خود می تواند به مخدری تبدیل شود که مردم و دولتهای آتی افغانستان را بار دیگر در منجلاب فساد و تبعیت بی چون و چرا از دولتهای خارجی گرفتار کند.با توجه به برخی رویه‌های فعلی طالبان در برابر آمریکا و غرب،شاید از هم اکنون بتوان از اثرات این مخدر قوی بر طالبان صحبت به میان آورده و در انتظار اثر گذاری هر چه بیشتر آن در آینده نیز باشیم.
نویسنده: میر احمد رضا مشرف
سرازیری مجدد مساعدتهای جهانی به افغانستان اگرچه با توجه به وضعیت اقتصادی بحرانی این کشور ضروری به نظر می رسد،اما بحثها و توجهات دوباره ایی را در مورد فایده و میزان اثر گذاری این کمکها(بویژه کمکهای نقدی)بر شرایط اقتصادی مردم افغانستان برانگیخته است.در این راستا آمارها نشان می دهد که در طی دو دهه گذشته و در واقع تا زمان حضور نیروهای خارجی در افغانستان،بیش از ۱۳۰ میلیارد دلار کمک خارجی به این کشور تخصیص یافته بود؛ البته این کمکها خارج از چارچوب مساعدتهای غیر نقدی و یا مخارج تسلیحاتی است که آمریکا و متحدانش در این کشور هزینه کرده اند.
در حالی که به قول یکی از سیاستمداران افغان "اگر با این کمکها آجر خریده می شد،تمامی افغانستان آباد می شد"؛اما آن چه در عمل رخ داد نشان از کمترین بازدهی و ثمر بخشی این کمکها بر شرایط مردم عادی افغانستان داشت.جدا از بحث این ناکارآمدی و دلایل آن،از پیامدهای سوء این کمکها بر صحنه سیاست و اقتصاد افغانستان هم نباید چشم پوشی کرد.گسترش فساد سیاسی در ساختار سیاسی و اقتصادی کشور و نقش دوگانه این کمکها که از یکسو در برخی نواحی به ابزار اعمال فشار دولت بر مردم محلی تبدیل می شدند و در سوی دیگر و در شرایط تخصیص مستقیم کمکها به نواحی محلی(مانند کمکهای آلمان)، زمینه تضعیف دولت را فراهم می کردند؛تنها بخشی از تاثیرات و پیامدهای منفی داخلی این کمکها محسوب می شدند.
اما دربعد خارجی وابستگی شدید دولت به کمکهای بین المللی به ابزاری برای نفوذ خارجی‌ها و حتی در مواقع ضروری اعمال فشار آنها بر دولت کابل،تبدیل شده بود.سوء استفاده مکرر ایالات متحده از کمکهای خارجی به عنوان اهرم فشاری بر روسای دولت در دوران نظام جمهوریت، خود می تواند گواه همین موضوع باشد.اکنون و با توجه به حجم بهره گیری افغانستان از کمکهای بین المللی در یکسال اخیر،به نظر می رسد که طالبان هم در همان مسیر اسلاف خود در حال حرکت هستند. طالبان در حال حاضر به این کمکها برای برون رفت از شرایط بحرانی کنونی نیاز داشته و از آن استقبال می کنند.
برای مردم افغانستان نیز این کمکها حکم مسکّن را دارد و می تواند از آلام و رنجهای آنها،هرچند به شکلی محدود و مقطعی بکاهد.اما این مسکن اگر تداوم داشته باشد و درمان به شکلی ریشه ای انجام نگیرد (موضوعی که در طی دو دهه کمک خارجی نسبت به آن غفلت صورت گرفت)،خود می تواند به مخدری تبدیل شود که مردم و دولتهای آتی افغانستان را بار دیگر در منجلاب فساد و تبعیت بی چون و چرا از دولتهای خارجی گرفتار کند.با توجه به برخی رویه‌های فعلی طالبان در برابر آمریکا و غرب،شاید از هم اکنون بتوان از اثرات این مخدر قوی بر طالبان صحبت به میان آورده و در انتظار اثر گذاری هر چه بیشتر آن در آینده نیز باشیم.
نویسنده: میر احمد رضا مشرف