جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران سفر کرده است. این سفر در حالی صورت گرفته است که از محورهای اصلی آن را مذاکره میان ایران و گروه ۱+۴ برای آنچه احیای برجام نامیده میشود عنوان گردیده است. بورل در حالی سعی دارد تا خود را ناجی برجام معرفی نماید که به نظر می رسد همزمان با سفر وی چند نکته قابل توجه است.
نخست آنکه زنجیره تحولات حوزه سیاست خارجی از سفر مقامات ارشد ترکمنستان، تاجیکستان، قطر، قزاقستانريال ونزوئلا به تهران در کنار سفر لاوروف و تاکید طرفین به اجرایی سازی توافق ۲۰ ساله در کنار حضور و سخنرانی رئیسی رئیس جمهوری اسلامی ایران در اجلاس برکیس پلاس به عنوان تنها کشور از غرب اسیا که بیانگر جایگاه ارزنده ایران در معادلات جهانی است و... حکایت از شکست طرح انزوای ایران و نیز تعاملات گسترده منطقهای و فرامنطقهای ایران است که نقشی مهم در خنثی سازی تحریمها دارد. با این شرایط طرح مباحث اقتصادی و به عنوان امتیازدهی به ایران عملا در سفر بورل نمیتواند جایگاهی داشته باشد مگر انکه وی حاوی پیام لغو تمام تحریمهای ضد ایرانی باشد.
دوم انکه شرایط اروپا بیانگر هزینههای سنگین غذایی و انرژی این کشورهاست بگونهای که برای دست یابی به منابع انرژی به هر ترفندی چنگ می زنند. با این شرایط طرح مباحی همچون امتیاز فروش نفت و گاز به ایران در صورت پذیرش خواستههای غرب در مذاکرات عملا امری سوخته است چرا که امروز بیش از آنکه ایران به فروش انرژی نیاز داشته باشد غرب به تامین انرژی نیاز دارد و این اصلی است که بورل قبل از سفر به تهرن باید به آن توجه کرده باشد.
سوم آنکه اخیرا بورل با بیان این که عناصر و شرایط اساسی برای بازگشت به برجام و اجرای کامل آن روی میز است، خواستار تصمیمگیری شد. این سخنان از سوی بورل هر چند که میتواند بیانگر اراده و رویکرد اروپا به مذاکره و به نتیجه رسیدن مذاکرات میان ایران و ۱+۴ و آنچه احیای برجام مینامد باشد که در باب کلید واژه وی مبنی بر اکنون زمان تصمیم گیری است نیازمند شفاف سازی است که معنای این تصمیم گیری چیست و کدام طرف مذاکرات باید تصمیم گیری نماید؟ طی هفتههای اخیر زنجیرهای از اقدامات ضد ایرانی از سوی آمریکا و تروئیکای اروپایی ( فرانسه ، انگلیس و آلمان) صورت گرفته است که از تحریمهای یک جانبه جدید آمریکا از جمله علیه صنایع پتروشیمی ایران تا گزارش مغرضانه گروسی مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی و صدور قطعنامه در شورای حکام و نیز هماهنگیهای امریکا و تروئیکا با رژیم صهیونیستی با محوریت ایران هراسی و حتی گزارش خوانی مغرضانه گوترش دبیر کل سازمان ملل با ادعاهای حقوق بشری علیه ایران را در بر میگیرد. در این شرایط این سناریو مطرح است که منظور آقای بورل از بیان زمان تصمیم گیری همان سیاست قدیمی غرب است که فشار و مذاکره را اجرا میکردند و در نهایت طرف مقابل را گرفتار این اشتباه محاسباتی میکردند که راهکار خروج از این مشکلات تنها در گروه مذاکره و پذیرش زیاده خواهیهای غرب خواهد بود.
نکته دیگر آن است که طی ماههای اخیر جمهوری اسلامی ایران به رفتارهای غیر سازنده غرب واکنشی منطقی داشته است چنانکه در ازای تحریمها در کنار اجرای اصلاحات گسترده اقتصادی به توسعه مناسبات سیاست خارجی پرداخته است. در حوزه واکنش به رفتارهای غیر مسئولانه آژانس نیز جمهوری اسلامی در کنار استمرار غنی سازی، اقدام به برچیدن دروبینهای فراپادمانی کرده است و در پاسخ به تهدیدات امنیتی غرب نظیر ربودن نفت کش ایرانی توسط یونان به فرمان آمریکا، نیز جمهوری اسلامی دو نفت کش یونانی را در خلیج فارس متوقف ساخت تا درس عبرتی باشد برای آنانی که علیه منافع ایران اقدام میکنند. در این شرایط این سناریو مطرح است که منظور آقای بورل در باب زمان تصمیم گیری آن است که غرب باید از واکنشهای ایران به سیاستهای خصمانه درس گرفته و دریافته باشد که تهران حاضر به عقب نشنینی از حقوق و منافع خویش نمیباشد و تنها گزینه در قبال ایران مذاکره میباشد.
اکنون چنانکه آقای بورل گفته است زمان تصمیمگیری است اما نه از جانب ایران بلکه از جانب غرب و شخص بورل که باید انتخاب کنند که همچنان به دنبال تکرار همان راههای شکست خورده و غیر سازنده فشار و مذاکره حرکت کنند و یا اینکه از این مسیر انحرافی به جاده صحیح پذیرش ابتکار عملهای جمهوری اسلامی ایران ورود کرده و در جهت توافقی پایدار و خوب گام بردارند. چنانکه وزیر امور خارجه ایران در گفت و گو با بورل نیز گوشزد کرده است جمهوری اسلامی از حقوق ملت عقب نشینی نمیکند و اگر طرف غربی به رفتار غیرسازنده ادامه دهد، با پاسخ متناسب ایران مواجه میشود و در صورت تغییر رفتاری ملموس و سازنده ایران آماده برداشتن گامهای مثبت در جهت توافق خوب میباشد.
نویسنده: قاسم غفوری
نخست آنکه زنجیره تحولات حوزه سیاست خارجی از سفر مقامات ارشد ترکمنستان، تاجیکستان، قطر، قزاقستانريال ونزوئلا به تهران در کنار سفر لاوروف و تاکید طرفین به اجرایی سازی توافق ۲۰ ساله در کنار حضور و سخنرانی رئیسی رئیس جمهوری اسلامی ایران در اجلاس برکیس پلاس به عنوان تنها کشور از غرب اسیا که بیانگر جایگاه ارزنده ایران در معادلات جهانی است و... حکایت از شکست طرح انزوای ایران و نیز تعاملات گسترده منطقهای و فرامنطقهای ایران است که نقشی مهم در خنثی سازی تحریمها دارد. با این شرایط طرح مباحث اقتصادی و به عنوان امتیازدهی به ایران عملا در سفر بورل نمیتواند جایگاهی داشته باشد مگر انکه وی حاوی پیام لغو تمام تحریمهای ضد ایرانی باشد.
دوم انکه شرایط اروپا بیانگر هزینههای سنگین غذایی و انرژی این کشورهاست بگونهای که برای دست یابی به منابع انرژی به هر ترفندی چنگ می زنند. با این شرایط طرح مباحی همچون امتیاز فروش نفت و گاز به ایران در صورت پذیرش خواستههای غرب در مذاکرات عملا امری سوخته است چرا که امروز بیش از آنکه ایران به فروش انرژی نیاز داشته باشد غرب به تامین انرژی نیاز دارد و این اصلی است که بورل قبل از سفر به تهرن باید به آن توجه کرده باشد.
سوم آنکه اخیرا بورل با بیان این که عناصر و شرایط اساسی برای بازگشت به برجام و اجرای کامل آن روی میز است، خواستار تصمیمگیری شد. این سخنان از سوی بورل هر چند که میتواند بیانگر اراده و رویکرد اروپا به مذاکره و به نتیجه رسیدن مذاکرات میان ایران و ۱+۴ و آنچه احیای برجام مینامد باشد که در باب کلید واژه وی مبنی بر اکنون زمان تصمیم گیری است نیازمند شفاف سازی است که معنای این تصمیم گیری چیست و کدام طرف مذاکرات باید تصمیم گیری نماید؟ طی هفتههای اخیر زنجیرهای از اقدامات ضد ایرانی از سوی آمریکا و تروئیکای اروپایی ( فرانسه ، انگلیس و آلمان) صورت گرفته است که از تحریمهای یک جانبه جدید آمریکا از جمله علیه صنایع پتروشیمی ایران تا گزارش مغرضانه گروسی مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی و صدور قطعنامه در شورای حکام و نیز هماهنگیهای امریکا و تروئیکا با رژیم صهیونیستی با محوریت ایران هراسی و حتی گزارش خوانی مغرضانه گوترش دبیر کل سازمان ملل با ادعاهای حقوق بشری علیه ایران را در بر میگیرد. در این شرایط این سناریو مطرح است که منظور آقای بورل از بیان زمان تصمیم گیری همان سیاست قدیمی غرب است که فشار و مذاکره را اجرا میکردند و در نهایت طرف مقابل را گرفتار این اشتباه محاسباتی میکردند که راهکار خروج از این مشکلات تنها در گروه مذاکره و پذیرش زیاده خواهیهای غرب خواهد بود.
نکته دیگر آن است که طی ماههای اخیر جمهوری اسلامی ایران به رفتارهای غیر سازنده غرب واکنشی منطقی داشته است چنانکه در ازای تحریمها در کنار اجرای اصلاحات گسترده اقتصادی به توسعه مناسبات سیاست خارجی پرداخته است. در حوزه واکنش به رفتارهای غیر مسئولانه آژانس نیز جمهوری اسلامی در کنار استمرار غنی سازی، اقدام به برچیدن دروبینهای فراپادمانی کرده است و در پاسخ به تهدیدات امنیتی غرب نظیر ربودن نفت کش ایرانی توسط یونان به فرمان آمریکا، نیز جمهوری اسلامی دو نفت کش یونانی را در خلیج فارس متوقف ساخت تا درس عبرتی باشد برای آنانی که علیه منافع ایران اقدام میکنند. در این شرایط این سناریو مطرح است که منظور آقای بورل در باب زمان تصمیم گیری آن است که غرب باید از واکنشهای ایران به سیاستهای خصمانه درس گرفته و دریافته باشد که تهران حاضر به عقب نشنینی از حقوق و منافع خویش نمیباشد و تنها گزینه در قبال ایران مذاکره میباشد.
اکنون چنانکه آقای بورل گفته است زمان تصمیمگیری است اما نه از جانب ایران بلکه از جانب غرب و شخص بورل که باید انتخاب کنند که همچنان به دنبال تکرار همان راههای شکست خورده و غیر سازنده فشار و مذاکره حرکت کنند و یا اینکه از این مسیر انحرافی به جاده صحیح پذیرش ابتکار عملهای جمهوری اسلامی ایران ورود کرده و در جهت توافقی پایدار و خوب گام بردارند. چنانکه وزیر امور خارجه ایران در گفت و گو با بورل نیز گوشزد کرده است جمهوری اسلامی از حقوق ملت عقب نشینی نمیکند و اگر طرف غربی به رفتار غیرسازنده ادامه دهد، با پاسخ متناسب ایران مواجه میشود و در صورت تغییر رفتاری ملموس و سازنده ایران آماده برداشتن گامهای مثبت در جهت توافق خوب میباشد.
نویسنده: قاسم غفوری