در حالی که پاکستانی‌ها برای بازگشت طالبان به قدرت از هیچ گونه تلاشی مضایقه نکردند و رییس سازمان اطلاعات ارتش پاکستان(آی اس آی) با ورودی فاتحانه به کابل و مداخله در تشکیل کابینه طالبان،بر نقش کلیدی اسلام آباد در احیای مجدد امارت اسلامی طالبان صحه گذاشت؛بسیاری در همان هنگام نسبت به عواقب و پیامدهای تشکیل یک دولت کاملا طالبانی در افغانستان و مخاطرات احتمالی آن برای نظام سیاسی پاکستان هشدار دادند.اکنون هر چه از عمر امارت اسلامی در افغانستان بیشتر می‌گذرد،درک عمیقتری هم در مورد صحت این هشدارها و لزوم توجه به آنها بوجود آمده است. انفجار خونین اخیر در مسجد پیشاور که منجر به کشته و مجروح شدن دهها نفر از نمازگزاران شد،در واقع ادامه روند رو به رشد حملات تروریستی است که به اذعان بسیاری از تحلیلگران در داخل و خارج از پاکستان،با روی کار مجدد طالبان در افغانستان ارتباط مستقیمی دارد.اما نکته مهم این است که پیامدهای روی کارآمدن امارت اسلامی طالبان بر اوضاع پاکستان، صرفا به این معضلات امنیتی آشکار محدود نشده و ابعاد چند جانبه و بعضا پنهان دیگری را نیز در بر می گیرد؛
۱)سایه امارت اسلامی طالبان بر وحدت ملی پاکستان؛نگاه به تاریخ نه چندان طولانی پاکستان این نکته را روشن می‌کند که این کشور بر بنیان ریشه‌های تاریخی و یا هویتی کهن شکل نگرفته و تاسیس آن عمدتا با عواملی چون تقابل هندوها و مسلمانان در شبه قاره هند و تکیه بر هویت اسلامی مردم این سرزمین ارتباط پیدا می‌کند.از سوی دیگر مرزهای جغرافیایی ترسیم شده به وسیله استعمار انگلیس که کمترین تطابق و هماهنگی با یکپارچگی‌های انسانی، قومی و فرهنگی را دارند،همواره بستری پر چالش برای پاکستان رقم زده اند.در این شرایط تکیه بر هویت اسلامی و کم رنگ نشان دادن هویتهای قومی و فرهنگی، بهترین راهکاری بود که سیاستمداران و بخصوص نظامیان پاکستان برای متصل نگاه داشتن این هویتهای پراکنده و چند پاره در نظر گرفته بودند.در حالی که بسیاری حمایت دولت اسلام آباد از گروههای اسلام گرا و بویژه طالبان در افغانستان را بر چنین مبنایی تحلیل کرده‌اند؛اختلافات مرزی اخیر میان امارت اسلامی طالبان و اسلام آباد و در کنار آن پذیرش عناصر مخالفی چون تحریک طالبان پاکستان(تی تی پی) از سوی امارت اسلامی، حکایت از آن دارد که هویتهای قومی(پشتونیسم) همچنان حرف اول و آخر را در این سرزمین‌ها می‌زنند.اگر چه عناصر پشتون تحریک طالبان پاکستان تاکنون در مورد جدایی از پاکستان اظهار نظر صریحی نداشته اند ؛اما هدف قرار دادن بی مهابای عناصر ارتش،تاکید بر خودمختاری هر چه بیشتر مناطق قبایلی هم مرز با افغانستان و در نهایت بیان اظهاراتی در یکپارچگی با امارت اسلامی و استناد به فرامین امیر المومنین امارت اسلامی افغانستان، می تواند زنگ خطری جدی برای وحدت و تمامیت ارضی پاکستان تلقی شود.
۲)زیر سوال بردن مشروعیت نظام سیاسی پاکستان؛ از زمان روی کار آمدن طالبان در افغانستان،برخی از عناصر افراط گرای اسلامی در داخل پاکستان مشروعیت نظام سیاسی این کشور را زیر سوال برده و با الگوبرداری از امارت اسلامی طالبان، خواهان اجرای قوانین شریعت و استقرار نظامی اسلامی در این کشور شده‌اند.در همین راستا مقارن با حمله انتحاری مسجد پیشاور،رهبر طالبان پاکستانی از لزوم جهاد در پاکستان به عنوان امتداد جهاد افغانستان سخن می‌گوید و همزمان «تی تی پی» نوار صوتی منتشر می‌کند که در آن امیرالمومنین (رهبر طالبان افغانستان) قوانین پاکستان را انگلیسی و غیر اسلامی می‌خواند.بدین ترتیب در شرایطی که بحران هایی داخلی همچون اعتراضات عمران خان و طرفداران وی نظام سیاسی را با چالش جدی مواجه کرده است، فرآیند مشروعیت زدایی کامل از این نظام به وسیله برخی علماء و جریان‌های افراط گرا می‌تواند در حکم تیر خلاصی بر پیکره این نظام بیمار باشد.
۳) نقش امارت اسلامی طالبان در تشدید بحران اقتصادی پاکستان؛در روزهایی که پاکستان وضعیت اقتصادی فوق العاده بحرانی را طی می‌کند،عده ایی وخیم تر شدن اوضاع اقتصادی پاکستان را به شکلی مستقیم با حمایت این کشور از دولت طالبان در افغانستان مرتبط می‌دانند .بر این اساس آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد که ذخایر پاکستان تا پیش از استقرار نظام طالبان بالغ بر ۲۲ میلیارد دلار بوده است،اما پس از روی کار آمدن طالبان و با توجه به تحریم نظام مالی و بانکی دولت طالبان توسط جامعه جهانی،جریانی از انتقال و خرید و فروش غیر رسمی ارز به سوی افغانستان سرازیر شده است.این جریان انتقال غیر رسمی ارز و در کنار رونق تجارت غیر رسمی کالاها با افغانستان،نه تنها تاثیرات مخربی بر اقتصاد پاکستان گذاشته،بلکه کاهش شدید ذخایر ارزی تا سقف ۴ میلیارد دلار و همچنین نزول ارزش پول ملی در برابر دلار و در پی آن تورم شدید در کشور را به همراه داشته است.با این همه به نظر می‌رسد که دولت پاکستان بر مبنای رویکرد حمایت گرایانه‌اش از دولت طالبان، از هر گونه مداخله موثر در این زمینه خودداری کرده و به تشدید بحران اقتصادی در کشور دامن زده است.
نویسنده: میراحمدرضا مشرف
۱)سایه امارت اسلامی طالبان بر وحدت ملی پاکستان؛نگاه به تاریخ نه چندان طولانی پاکستان این نکته را روشن می‌کند که این کشور بر بنیان ریشه‌های تاریخی و یا هویتی کهن شکل نگرفته و تاسیس آن عمدتا با عواملی چون تقابل هندوها و مسلمانان در شبه قاره هند و تکیه بر هویت اسلامی مردم این سرزمین ارتباط پیدا می‌کند.از سوی دیگر مرزهای جغرافیایی ترسیم شده به وسیله استعمار انگلیس که کمترین تطابق و هماهنگی با یکپارچگی‌های انسانی، قومی و فرهنگی را دارند،همواره بستری پر چالش برای پاکستان رقم زده اند.در این شرایط تکیه بر هویت اسلامی و کم رنگ نشان دادن هویتهای قومی و فرهنگی، بهترین راهکاری بود که سیاستمداران و بخصوص نظامیان پاکستان برای متصل نگاه داشتن این هویتهای پراکنده و چند پاره در نظر گرفته بودند.در حالی که بسیاری حمایت دولت اسلام آباد از گروههای اسلام گرا و بویژه طالبان در افغانستان را بر چنین مبنایی تحلیل کرده‌اند؛اختلافات مرزی اخیر میان امارت اسلامی طالبان و اسلام آباد و در کنار آن پذیرش عناصر مخالفی چون تحریک طالبان پاکستان(تی تی پی) از سوی امارت اسلامی، حکایت از آن دارد که هویتهای قومی(پشتونیسم) همچنان حرف اول و آخر را در این سرزمین‌ها می‌زنند.اگر چه عناصر پشتون تحریک طالبان پاکستان تاکنون در مورد جدایی از پاکستان اظهار نظر صریحی نداشته اند ؛اما هدف قرار دادن بی مهابای عناصر ارتش،تاکید بر خودمختاری هر چه بیشتر مناطق قبایلی هم مرز با افغانستان و در نهایت بیان اظهاراتی در یکپارچگی با امارت اسلامی و استناد به فرامین امیر المومنین امارت اسلامی افغانستان، می تواند زنگ خطری جدی برای وحدت و تمامیت ارضی پاکستان تلقی شود.
۲)زیر سوال بردن مشروعیت نظام سیاسی پاکستان؛ از زمان روی کار آمدن طالبان در افغانستان،برخی از عناصر افراط گرای اسلامی در داخل پاکستان مشروعیت نظام سیاسی این کشور را زیر سوال برده و با الگوبرداری از امارت اسلامی طالبان، خواهان اجرای قوانین شریعت و استقرار نظامی اسلامی در این کشور شده‌اند.در همین راستا مقارن با حمله انتحاری مسجد پیشاور،رهبر طالبان پاکستانی از لزوم جهاد در پاکستان به عنوان امتداد جهاد افغانستان سخن می‌گوید و همزمان «تی تی پی» نوار صوتی منتشر می‌کند که در آن امیرالمومنین (رهبر طالبان افغانستان) قوانین پاکستان را انگلیسی و غیر اسلامی می‌خواند.بدین ترتیب در شرایطی که بحران هایی داخلی همچون اعتراضات عمران خان و طرفداران وی نظام سیاسی را با چالش جدی مواجه کرده است، فرآیند مشروعیت زدایی کامل از این نظام به وسیله برخی علماء و جریان‌های افراط گرا می‌تواند در حکم تیر خلاصی بر پیکره این نظام بیمار باشد.
۳) نقش امارت اسلامی طالبان در تشدید بحران اقتصادی پاکستان؛در روزهایی که پاکستان وضعیت اقتصادی فوق العاده بحرانی را طی می‌کند،عده ایی وخیم تر شدن اوضاع اقتصادی پاکستان را به شکلی مستقیم با حمایت این کشور از دولت طالبان در افغانستان مرتبط می‌دانند .بر این اساس آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد که ذخایر پاکستان تا پیش از استقرار نظام طالبان بالغ بر ۲۲ میلیارد دلار بوده است،اما پس از روی کار آمدن طالبان و با توجه به تحریم نظام مالی و بانکی دولت طالبان توسط جامعه جهانی،جریانی از انتقال و خرید و فروش غیر رسمی ارز به سوی افغانستان سرازیر شده است.این جریان انتقال غیر رسمی ارز و در کنار رونق تجارت غیر رسمی کالاها با افغانستان،نه تنها تاثیرات مخربی بر اقتصاد پاکستان گذاشته،بلکه کاهش شدید ذخایر ارزی تا سقف ۴ میلیارد دلار و همچنین نزول ارزش پول ملی در برابر دلار و در پی آن تورم شدید در کشور را به همراه داشته است.با این همه به نظر می‌رسد که دولت پاکستان بر مبنای رویکرد حمایت گرایانه‌اش از دولت طالبان، از هر گونه مداخله موثر در این زمینه خودداری کرده و به تشدید بحران اقتصادی در کشور دامن زده است.
نویسنده: میراحمدرضا مشرف
