هفته دوم آذرماه در حالی از نیمه گذشته است که مروری بر تحولات این روزها بیانگر درسهای تامل برانگیز در حوزه سیاست خارجی است که میتواند به عنوان رویه ای عملگرایانه و قابل اجرا مورد توجه قرار گیرد. نخستن نکته مهم سفر ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری اسلامی ایران به ترکمنستان برای حضور در اجلاس سران اکو است. این حضور در حالی زمینه ساز تشریح ابعاد دیدگاه ایران در قبال تحولات و روابط منطقهای بوده است که در حوزه روابط دو جانبه بویژه در حوزه اقتصادی نیز کارکردهای قابل توجهی داشته است که در چند محور قابل بررسی است. اولا آنکه طی سالهای گذشته رویکرد یک جانبه دولت تدبیر و امید به برجان و دلخوش کردن به وعدههای غرب موجب کاهش و بعضا چالشهایی در روابط ایران با همسایگان شده بود که نمود آن را در چالشهای موجود در توافقات گازی میان ایران و ترکمنستان تشکیل میداد. یکی از دستاوردهای رویکرد دولت سیزدهم به تعامل با همسایگان را در سفر اخیر رئیسی به ترکمنستان میتوان مشاهده کرد که ضمن احیای روابط گازی میان دو کشور موجبات توافق سه جانبهای را نیز فراهم ساخت چنانکه در پایان دیدار رئیسی و الهام علی اف روسای جمهور ایران و جمهوری آذربایجان، قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان از طریق ایران، به امضا رسید. بر اساس این قرارداد که توسط وزرای نفت دو کشور به امضا رسید، قرار است سالانه یک و نیم تا ۲ میلیارد متر مکعب گاز از ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک جمهوری اسلامی ایران انتقال یابد. این توافق میتواند الگویی مهم برای همگرایی میان کشورهای منطقه باشد که حتی در سطح تمام اعضای اکو نیز میتواند گسترش و اجرایی شود.
این طرح در کنار تامین نیازهای گازی مناطق شمالی ایران در فصل سرما میتواند ابعاد جدیدی از همگرایی اقتصادی را در منطقه رقم زند که در خنثیسازی تحریمها نقشی قابل توجه خواهد داشت. ثانیا مذاکرات و تعاملات دو جانبه صورت گرفته در این سفر موجب رفع سوء تفاهمات میان ایران و همسایگان گردیده است که نمود آن را در مذاکرات رئیسی و رئیس جمهور آذربایجان میتوان مشاهده کرد. طرفین در این دیدار بر لزوم مقابله با تهدیدات منطقهای که امنیت و منافع ملی طرفین را تهدید میکند و نیز بر لزوم رفع سوء تفاهمات تاکید نمودند. در همین چارچوب رئیسی با یادآوری سابقه حمایتهای ایران از استقلال و تمامیت ارضی آذربایجان گفت: ما اجازه ایجاد ناامنی و دخالت بیگانگان در امور کشورهای منطقه را نمیدهیم و تجربه نشان داده که هر کجا کشورهای منطقه از راه تفاهم و مذاکره مسائل خود را حل و فصل کردند، راه فتنهانگیزی و دخالت بیگانگان بسته شده است.در همین حال الهام علیاف نیز با تجلیل از حمایت بیسابقه ایران از استقلال جمهوری آذربایجان گفت: باکو برای روابط برادرانه خود با تهران اهمیت ویژهای قائل است و اجازه نخواهیم داد هیچ خدشهای به آن وارد شود.رئیسجمهور آذربایجان با اشاره به گفتگو و تماس مقامات دو کشور برای رفع برخی سوءتفاهمهای موجود بین دو کشور تصریح کرد که به امنیت مناطق مرزی متعهدیم و اجازه اخلال در روابط دوجانبه از سوی هیچ کشوری را نمیدهیم. نکته قابل توجه آنکه در سفری که پیش از این نیز رئیسی برای حضور در اجلاس سران شانگهای به تاجیکستان داشت، دو کشور توانستند اختلافات را کنار گذاشته و بر لزوم توسعه روابط تاکید کردند.
دوم آنکه از آغاز این هفته، دور جدید مذاکرات میان ایران و گروه ۱+۴ با محوریت لغو تحریمها در وین آغاز شده است. در حالی ایران با اراده جدی وارد مذاکرات شده است که هنوز برخی طرفهای برجام در توهمات برجای مانده از دولت تدبیر و امید قرار دارند که نمود آن را در مواضع تهدیدآمیز آمریکاییها و نیز یادداشت مشترک وزیر خارجه انگلیس با همتایش در رژیم صهیونیستی علیه ایران میتوان مشاهده کرد. رفتاری که نشان میدهد غرب همچنان در تصور لزوم خدمت به صهیونیستها و مقابله با ایران به سر می برد. به هر تقدیر آنچه در حوزه سیاست خارجی مشاهده میشود آن است که راهکار خنثی سازی تحریمها و داشتن دیپلماسی اقتصادی فعال را باید در عرصه منطقه یافت و مذاکرات برجامی نیز صرفا امری حاشیهای برای احقاق حقوق ایران تعریف گردد. راهکاری که رویکرد معکوس دولت دوازدهم به آن، زمینه ساز فرصت سازیهای بسیاری در تامین منافع ایران و البته افزایش زیاده خواهیهای غربیها شد که نتیجه آن را در بی تعهدی آنها در قبال برجام میتوان مشاهده کرد.
نویسنده: قاسم غفوری
این طرح در کنار تامین نیازهای گازی مناطق شمالی ایران در فصل سرما میتواند ابعاد جدیدی از همگرایی اقتصادی را در منطقه رقم زند که در خنثیسازی تحریمها نقشی قابل توجه خواهد داشت. ثانیا مذاکرات و تعاملات دو جانبه صورت گرفته در این سفر موجب رفع سوء تفاهمات میان ایران و همسایگان گردیده است که نمود آن را در مذاکرات رئیسی و رئیس جمهور آذربایجان میتوان مشاهده کرد. طرفین در این دیدار بر لزوم مقابله با تهدیدات منطقهای که امنیت و منافع ملی طرفین را تهدید میکند و نیز بر لزوم رفع سوء تفاهمات تاکید نمودند. در همین چارچوب رئیسی با یادآوری سابقه حمایتهای ایران از استقلال و تمامیت ارضی آذربایجان گفت: ما اجازه ایجاد ناامنی و دخالت بیگانگان در امور کشورهای منطقه را نمیدهیم و تجربه نشان داده که هر کجا کشورهای منطقه از راه تفاهم و مذاکره مسائل خود را حل و فصل کردند، راه فتنهانگیزی و دخالت بیگانگان بسته شده است.در همین حال الهام علیاف نیز با تجلیل از حمایت بیسابقه ایران از استقلال جمهوری آذربایجان گفت: باکو برای روابط برادرانه خود با تهران اهمیت ویژهای قائل است و اجازه نخواهیم داد هیچ خدشهای به آن وارد شود.رئیسجمهور آذربایجان با اشاره به گفتگو و تماس مقامات دو کشور برای رفع برخی سوءتفاهمهای موجود بین دو کشور تصریح کرد که به امنیت مناطق مرزی متعهدیم و اجازه اخلال در روابط دوجانبه از سوی هیچ کشوری را نمیدهیم. نکته قابل توجه آنکه در سفری که پیش از این نیز رئیسی برای حضور در اجلاس سران شانگهای به تاجیکستان داشت، دو کشور توانستند اختلافات را کنار گذاشته و بر لزوم توسعه روابط تاکید کردند.
دوم آنکه از آغاز این هفته، دور جدید مذاکرات میان ایران و گروه ۱+۴ با محوریت لغو تحریمها در وین آغاز شده است. در حالی ایران با اراده جدی وارد مذاکرات شده است که هنوز برخی طرفهای برجام در توهمات برجای مانده از دولت تدبیر و امید قرار دارند که نمود آن را در مواضع تهدیدآمیز آمریکاییها و نیز یادداشت مشترک وزیر خارجه انگلیس با همتایش در رژیم صهیونیستی علیه ایران میتوان مشاهده کرد. رفتاری که نشان میدهد غرب همچنان در تصور لزوم خدمت به صهیونیستها و مقابله با ایران به سر می برد. به هر تقدیر آنچه در حوزه سیاست خارجی مشاهده میشود آن است که راهکار خنثی سازی تحریمها و داشتن دیپلماسی اقتصادی فعال را باید در عرصه منطقه یافت و مذاکرات برجامی نیز صرفا امری حاشیهای برای احقاق حقوق ایران تعریف گردد. راهکاری که رویکرد معکوس دولت دوازدهم به آن، زمینه ساز فرصت سازیهای بسیاری در تامین منافع ایران و البته افزایش زیاده خواهیهای غربیها شد که نتیجه آن را در بی تعهدی آنها در قبال برجام میتوان مشاهده کرد.
نویسنده: قاسم غفوری