روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی در (۱۴ مرداد ماه )در تقویم جمهوری اسلامی ایران، نماد "ابراز هویت اسلامی" از سوی جامعه اسلامی در سطح بین المللی در خصوص حقوق انسانهاست.
حقوق بشر، حقوق بنیادین و پایهای است که هر انسان تنها از آن جهت که انسان است، فارغ از رنگ، نژاد، زبان، ملیت، جغرافیا و با پیدایش خلقت واجد آن شده است. حقوق بشر و کرامت انسانی، از موضوعاتی است که همه انسانهای آزاداندیش و پاک فطرت، برای تعالی جوامع انسانی خواهان آن هستند.
حقوق بشر از نگاه اسلامی، موضوع جدیدی نیست بلکه از صدر اسلام همواره بر آن تاکید شده است. اسلام برای تمام حقوق انسانها ارزش قائل است و احترامی که در دین اسلام برای حق حیات انسانها در نظر گرفته شده بسیار بالاست؛ به طوری که حتی هیچ انسانی حق ندارد خودش، این حق حیات را از خودش سلب کند.
باید بر این نکته اذعان داشت که دو اعلامیه جهانی حقوق بشر و اعلامیه قاهره ( اعلامیه حقوق بشر اسلامی) به ترتیب در سالهای ۱۹۴۸ و ۱۹۹۰ میلادی به تصویب رسیدند و هر کدام به شیوه خود در پی تحقق حقوق و آزادی های بشرند. انتشار اعلامیه حقوق بشر اسلامی از سوی کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی فرصتی شد تا کشورهای اسلامی نیز با تاسی از اندیشهها و فرهنگ ناب اسلامی، راهکاری جمعی برای ارزش گذاشتن به حقوق انسانها از نگاه شریعت اسلامی را به منصه ظهور برسانند.
در قسمتی از قطعنامه تعیین روز حقوق بشر و کرامت انسانی آمده است که بر اساس شریعت اسلام حقوق بشرناشی از کرامت و ارزش ذاتی انسان است و امت اسلامی که خداوند آنرا بهترین امت قرار داده رسالتی جهانی دارد. در بخش دیگری از قطعنامه آمده است: شرایط حاکم در عرصه بین المللی و ضرورت تقویت همکاری و هماهنگی فعال در میان کشورهای عضو کنفرانس اسلامی بمنظور دستیابی به ابزار و راههای نشر،ارتفاء و حفظ تعالیم وارزشهای اسلامی در حوزه حقوق بشر، و همچنین به منظور حمایت و دفاع از تصویر واقعی اسلام و نیز مبارزه علیه اهانت به اسلام و تشویق گفتگوی میان مذاهب نیاز است که روزی موسوم به روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی انتخاب شود تا در آن روز فرصتی برای امت اسلامی فراهم گردد و مسلمانان بتوانند در خلال آن روز حقوق بشر در اسلام را به جامعه جهانی معرفی کرده و در خصوص چالشهای حقوق بشری جهان امروز به تبادل نظر بپردازند.
با توجه به قطعنامه های یاد شده می توان بر این امر تاکید نمود که حقوق بشر و کرامت انسانی با موازین اسلامی از موضوعات بسیار مهم در قلمرو حقوق، فلسفه، اخلاق و عرفان، است؛ زیرا این موضوع پایه و اساس بسیاری از حقوق، امتیازات و تکالیف انسانی را تشکیل میدهد. پیشرفت و توسعه پایدار در هر جامعهای و همچنین جامعه جهانی، در گرو رعایت آن است. در صورت بی توجهی به این اصل و عدم التزام عملی به آثار آن، ارزشهایی چون عدالت، آزادی و صلح در روابط داخلی و بینالمللی، مفهوم خود را از دست خواهد داد و در این صورت شاهد جهانی پر از ظلم، بی عدالتی، بیمهری، خشونت، جنگ، تجاوز، ترور و تبعیض خواهیم بود.همچنین بر اساس آموزههای دینی در اسلام، مهم ترین معیار و محور کرامت انسان، «تقوا و ایمان» است چنانکه خداوند متعال در ایه ۱۳ سوره حجرات به صراحت به این امر تاکید داشته است. از دقت و تأمّل در این آیه، چنین استنباط میشود که: نژاد، زبان و جنسیت هیچ کدام ملاک برتری و کرامت نیست و آیه تصریح میکند همه انسانها دارای کرامتاند؛ اما با کرامتترین آنان نزد خدا، باتقواترین آنان است.
اعلامیه حقوق بشر اسلامی در واقع تلاشی از سوی جامعه اسلامی برای ابراز هویت اسلامی خود در سطح بینالمللی و بیان دیدگاهها و نظرات این دین الهی در خصوص حقوق انسانهاست؛ چراکه با توجه به موقعیت حساس کنونی و وجود ظلم و ستم در ملل اسلامی، متأسفانه عدم نظارت سازمانهای حقوق بشری سبب شده ملتهای مسلمان مورد ظلم و ستم قرار بگیرند.با یادآوری شرایط حاکم بر عرصه بینالمللی و منطقهای و شرایط برخی از کشورهای اسلامی همچون فلسطین، سوریه، عراق، یمن، بحرین، کشورهای مسلمان حوزه خلیج فارس و ...ضرورت تقویت همکاری و هماهنگی فعالی در میان کشورهای اسلامی به منظور حمایت و دفاع از تصویر واقعی اسلام بسیار حائز اهمیت می باشد. از سوی دیگر، روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی مجالی است که دولتهای اسلامی و متفکران مسلمان با درک نیازهای جهان معاصر و حقوق نسلهای آتی جامعه بشری، در عرصه نظر و عمل با نگرشی دلسوزانه، دیدگاههای خود برای صیانت از کرامت انسان و راهکارهای شایسته برای بهبود وضعیت جامعه جهانی ارائه کنند.
نویسنده: افسانه رشاد