آلودگی هوای کلان شهرها دست از سر مردم برنخواهد داشت تا زمانی که روشهای مدیریتی غلط و اشتباه در تصمیمگیریها حاکم باشد. آلودگی هوای شهر تهران و برخی دیگر از شهرهای بزرگ کشور، داستانی تکراری است که هر سال در فصل پاییز و زمستان آغاز میشود و با بهار به پایان میرسد.
اینکه برخی مسئولین همزمان با آغاز آلودگی هوای تهران به سخنان تکراری میپردازند و میگویند «دعا کنید تا باد بیاید» یا «هوای پاک حق مردم است» یا اینکه بیت شعری از سهراب سپهری را میخوانند که گفته «جای مردان سیاست بنشانید درخت، تا هوا تازه شود» هوای پاک تولید نخواهد شد.
در واقع سخنان و راهحلهای آقایان مسئول، مصداق این ضربالمثل است که میگوید با «حلوا حلوا گفتن دهان شیرین نمیشود» و حال و روز این روزهای پایتخت و برخی دیگر از شهرهای کشور همین است.
چند روز متوالی است که شاخصهاي آلودگی هوای تهران، تبریز، اصفهان و... از حد مجاز بسیار فراتر رفته و حتی میتوان گفت پا را بر روی شرایط ناسالم گذاشته، اما باز هم داستان تکراری آلودگی هوای تهران به ابر و باد و مه و خورشید و فلک گره خورده است.
حتی نمیتوان به اعلام اندازه آلودگی هوا از سوی مراکز مرتبط با آن استناد و اعتماد کرد، چراکه آنچه در هوا و آسمان شهر تهران و دیگر شهرهای آلوده کشور دیده میشود، فراتر از آن اعداد و ارقامی است که در اخبار منتشر میشود.
براساس استانداردهای جهانی در زمینه شاخصهای آلوده بودن هوای یک شهر، درجه ۱۵۰ به معنی هشدار است، درجه ۱۶۰ به تعطیلی مدارس و ادارات دولتی میانجامد و درجه ۱۷۰ به منع رفت و آمد و حتی تخلیه شهر منجر میشود، بالاتر از آن هم یک فاجعه است که در صورت بروز تبعات جبرانناپذیرتری را به بار خواهد آورد. در چنین شرایط بحرانی است که مدیریتهای کلان کشور محک زده میشود تا متوجه شویم، مدیران چه اندازه قابلیت حل معضلات و مشکلاتی همچون آلودگی هوا و زلزله را دارند.
هفتهای که در آن قرار داریم، آلودهترین روزهایی بود که تجربه شد، اما از آغاز هفته هیچ اقدام اساسی برای کاهش آلایندههای شهرها انجام نگرفت به همین خاطر غلظت آلایندهها افزایش یافت تا اینکه کمیته اضطرار تصمیم به تعطیلی مدارس در روز دوشنبه گرفت، هر چند، مهدکودکها و پیشدبستانیها روز یکشنبه تعطیل شد و پس از آن، همه مدارس شهر تهران برای روز دوشنبه تعطیل اعلام شد، در حالی که پیشبینیهای کارشناسان سازمان هواشناسی ماندگاری آلودگی هوا در تهران را تا پایان هفته اعلام کرده بودند، اما کمیته اضطرار آلودگی هوا، به جای اینکه تعطیلی مدارس را قطره چکانی اعلام کند، باید تصمیم میگرفت که چند روز از هفته تعطیل اعلام شود.
دلیل اینکه یک روز یک روز تعطیلی مدارس اعلام میشد چه بود؟ اگر در این زمینه تصمیم درستی گرفته میشد، آنهایی که توانایی بیرون رفتن از شهر آلوده را داشتند، با برنامهریزی، به سفر میرفتند و قطعاً با خروج تعدادی از خودروها از شهر، شاهد کاهش آلایندهها میبودیم. چنین تصمیماتی نشان از مدیریت ضعیف دارد، در این هفته ۳ روز مدارس تهران تعطیل شد، در حالی که میتوانست با اعلام قطعی تعطیلی این روزها، نتیجه بهتری را به دست دهد.
چرا ادارات و سازمانها تعطیل نشد؟ اگر شرایط آلودگی هوا بحرانی است که هست، چرا نباید ادارات استان تعطیل شود؟
بنا به گفته سخنگوی وزارت بهداشت سالانه ۳۴ هزار میلیارد تومان برای اثرات مستقیم و غیرمستقیم آلودگی هوا در ایران هزینه میشود، تلفات جانی و مالی آلودگی هوا بسیار زیاد است، آیا برای کاهش این هزینهها روا نیست که در روزهای بحرانی که خفگی به سراغ شهروندان میآید، چند روز را تعطیل کرد؟
راهکارهای کاهش آلودگی هوا در کلانشهرهای آلوده روشن است، همه مسئولین هم به آن واقف هستند، اما جدای از اینکه ارادهای برای آن دیده نمیشود، منافع سیاسی و اختلافات جناحی را هم باید در کمکاری برخی مسئولین دخیل دانست. در حالی که هوای پاک حقوق شهروندی هر ایرانی است.
نویسنده: سیاوش کاویانی