اردن دیروز صحنه دیپلماسی قابل توجه منطقهای بود چنانکه تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر به اردن سفر کرده و با عبدالله دوم شاه این کشور دیدار کرده است. این سفر در حالی صورت گرفت که بر اساس گزارشهای منتشره دو طرف توافق کردند به تبادل تجربیات با یکدیگر و آموزشها در آماده سازی قطر برای برگزاری مسابقات جام جهانی ۲۰۲۲ در قطر بپردازند. امیر قطر دستور فراهم شدن ۱۰ هزار فرصت شغلی برای شهروندان اردنی را داده و این علاوه بر ۱۰ هزار شغلی است که پیش از این دوحه برای اردنیها ایجاد کرده است. قطر همچنین موافقت کرده است که ۳۰ میلیون دلار به صندوق بازنشستگی نظامی اردن کمک مالی کند. تصمیم امیر قطر برای سفر به اردن با استقبال رسمی و مردمی گسترده اردنیها همراه بود. دفتر پادشاهی اردن هم به محض رسیدن امیر قطر او را مهمان بزرگ کشورش خطاب کرد. مطبوعات و پایگاههای خبری اردن هم طی روزهای گذشته با انتشار اخبار و مقالات از این سفر استقبال کرده و بر عمق روابط اردن و قطر تاکید کردند.
در ژوئن ۲۰۱۷ بود که دولت اردن به دنبال بحران ایجاد شده در روابط میان مصر، عربستان، امارات و بحرین با دوحه تصمیم گرفت سطح نمایندگی دیپلماتیک خود را با این کشور کاهش داده و مجوز دفتر شبکه الجزیره در امان را لغو کند؛ اما پس از گذشت دو سال روابط اردن و قطر به صورت بیسابقه و با قدرت از سر گرفته شد به گونهای که با عصبانیت سعودیها همراه بوده است.
حال این سوال مطرح است که اهمیت این سفر چیست و طرفین چه اهدافی را دنبال میکنند؟ آنچه در کانون تحولات این سفر مطرح است اقدامات دو کشور در باب چالشهای درونی و منطقهای است. بخشی از این رویکرد در قالب مسئله فلسطین است بگونهای که طرفین ، اقدامات اخیر آمریکا تحت عنوان معامله قرن را مغایر با منافع خود و فلسطین می دانند و خواستار مقابله با این وضعیت هستند.
نکته دیگر نگاه دو کشور به مواضع عربستان است. از یک سو قطر تحت محاصره عربستان و شرکای منطقهای آن قرار گرفته است و از سوی دیگر اردن نیز سیاستهای منطقهای عربستان بویژه اقدامات آن برای دور زدن و حذف اردن از تحولات فلسطین و قیومیت بر قدس را مغایر با منافع خود میداند. با توجه به این شرایط می توان گفت که اردن و قطر به دنبال موازنههای جدید منطقهای هستند که بخشی از آن در قالب توسعه روابط با سوریه، عراق و جمهوری اسلامی ایران صورت می گیرد و بخشی از آن نیز در قالب معادلات دو جانبه است.
بر این اساس در جمع بندی نهایی از آنچه ذکر شد میتوان گفت که سفر امیر قطر بیش از آنچه جنبه تقویت روابط دو جانبه داشته باشد اقداماتی برای تاثیرگذاری بر معادلات منطقه با محوریت مقابله با سعودی و رویکرد واحد در قبال مسئله فلسطین است که نتیجه نهایی آن زوال بیشتر جایگاه منطقهای و عربی سعودی است که برگرفته از سیاستهای شکست خورده حاکمان سعودی خواهد بود.
نویسنده: سید مهدی لنکرانی