همین سه ماه پیش که آنفلوآنزای N۱H۱ در ایران شیوع پیدا کرد اما کسی به فکر استفاده ماسک نیفتاد و هیچکس هم فکر نمیکرد که ماسک بهداشتی در ایران کمیاب شود. حتی زمانی که درآذرماه کیانوش جهانپور، مدیر روابط عمومی وزارت بهداشت و درمان اعلام کرد بیش از ۸۰ نفر در ایران جان خود را به دلیل آنفلوآنزای نوع B که به آنفلوآنزای خوکی هم معروف است از دست دادند، بازهم کسی نترسید و خبری از گرانی و نایاب شدن ماسک نبود. در آن روزها کسی به آنفلوآنزا اهمیت نمیداد و اگرچه ویروس این بیماری به هر جا که می توانست در داخل کشور سرک می کشید اما کمتر کسی فکر می کرد که کمبود ماسک به یک مسئله در کشور تبدیل شود.
اما پس از آنکه ویروس کرونا تصمیم گرفت تا از چین به دیگر کشورها سفر و بحرانی جهانی ایجاد کند، ورودش به ایران بی صدا نماند و در این میان هم کاسب کاران و سودجویان به کمک کرونا آمدند و با سودجویی و احتکار محصولات مراقبتهای بهداشتی و شوینده تلاش کردند تا بر مشکلات مردم در این زمینه بیفزایند .
پس از آنکه چهارشنبه، ۳۰ بهمن ۹۸ خبر ابتلا و سپس مرگ دو نفر در ایران به علت مبتلا شدن به ویروس کرونا رسماً منتشر شد به ناگهان قیمت ماسک و بعضی لوازم مراقبتهای بهداشتی در ایران به طرز عجیبی افزایش یافت اما مسئله فقط به گران شدن، ختم نشد .
اگر در چند روز گذشته به بعضی داروخانههای پایتخت یا دیگر شهرها سر زده باشید، می بینید که ماسک فیلتردار و حتی ساده حکم اکسیر جوانی را پیدا کرده است.
در این میان فیلتر دار بودن یا نبودن ماسک هم خود آپشنی برای قیمت گذاری محسوب می شود.
بنابراین پای دولت و مسئولان امر به میان آمد و اعلام کردند که وارد عمل شده و اجازه نمی دهند تا کمبود از این بابت احساس شود .
تا آنجا که حسن روحانی رئیس جمهور در مراسم افتتاح آزادراه تهران- شمال گفت: مردم نباید از ویروس کرونا وحشت کنند و انشاءالله از این ویروس عبور می کنیم.
بعد از این اظهارات نیز مهدی یوسفی رئیس هیات امنای صرفه جویی ارزی در معالجه بیماران وزارت بهداشت از توزیع رایگان ماسک و ممنوعیت خرید و فروش آن در داروخانهها سخن گفت و تاکید کرد : باید توجه کرد که در زمان اپیدمی یک بیماری علاوه بر بحثهای بهداشتی و درمانی، مسائل روانی هم ایجاد میشود؛ این درحالی است که در زمینه بیماری کرونا استفاده از ماسک تاثیر درمانی آنچنانی در پیشگیری از این بیماری ویروسی ندارد.
وی افزود: متاسفانه سوداگران، استفاده از ماسک را بهانهای کرده بودند تا بتوانند ماسکها را گرانقیمت و حتی در برخی موارد تا ۳۰ برابر قیمت به فروش برسانند.
بر همین اساس با هماهنگی اداره کل تجهیزات پزشکی از وزیر بهداشت درخواست کردیم که توزیع ماسک را رایگان کنیم و وزیر هم با این موضوع موافقت کرد.
وی با اشاره به اینکه تا اطلاع ثانوی با دستور وزیر بهداشت تنها مرجع خرید ماسک در کشور هیات امنای صرفهجویی ارزی در معالجه بیماران است افزود: ما ماسکها را خریداری کرده و به معاونت بهداشتی وزارت بهداشت تحویل میدهیم تا آنها را در پایگاههای سلامت، خانهها و مراکز بهداشت به خانوادهها تحویل دهند. یوسفی تاکید کرد: با کارخانههای تولیدکننده ماسک صحبت کردیم و در حال انجام خریدها هستیم. به تدریج این ماسکها را به کل کشور ارسال میکنیم که البته روندی تدریجی دارد.
یوسفی با بیان اینکه بنابر دستور وزیر بهداشت روزانه بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار ماسک در کشور تولید میشود، گفت: بر این اساس ماهانه حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیون ماسک تولید شده و در بخشی هم میتوانیم از واردات کمک بگیریم تا این بسته را پیش ببریم. کار را از استانهایی آغاز میکنیم که ویروس در آنها دیده شده است و سپس به سایر استانها نیز تسری میدهیم. حسین صفوی، مدیرکل امور تجهیزات و ملزومات پزشکی که زیر نظر وزارت بهداشت ایران فعالیت میکند نیز از تولید روزانه یک میلیون و ۵۰۰ هزار ماسک در این مرکز خبر داد. صفوی، گفت: این تعداد ماسک از سوی ۱۵ تولید کننده ماسک در کشور تولید میشود و «پاسخگوی نیاز کشور است».
بعد از این اقدامات، مردم بازهم شاهد گزارش هایی از سوی صدا و سیما و برخی از رسانه ها بودند که از افزایش تولید ماسک خبر می داد.
به عنوان مثال،قائم مقام دانشگاه علوم پزشکی قم از آغاز به کار دستگاه تولید ماسک در این استان خبر داد و گفت: روزانه ۲۰۰ هزار ماسک در استان تولید میشود.
علی ابرازه اظهار کرد: با توجه به برخی از مشکلات در خصوص تامین ماسک مورد نیاز برای شهروندان، دانشگاه علوم پزشکی نسبت به استقرار دستگاه تولید ماسک در قم اقدام کرد و با این اقدام نیاز داروخانهها و مراکز درمانی استان نیز تامین می شود.
باز هم نبود ماسک
اما در چند روز گذشته وقتی به داروخانهها برای تهیه ماسک و ملزومات بهداشتی مقابله با کرونا سر زدیم ، ماجرا به گونه ای دیگر بود. به طوری که اقلام بهداشتی مربوط به پیشگیری از شیوع بیماری کرونا از جمله انواع ماسک، دستکش، مایع و ژل ضد عفونی کننده و حتی الکل در دسترس مردم نیست. البته نایاب شدن این محصولات به داروخانهها مربوط نمیشود بلکه سایتهای فروش آنلاین هم جمله «متاسفانه این کالا در حال حاضر موجود نیست.» را در مقابل جستوجوی واژه ماسک و ...به کار می برند. در این میان، وقتی با شهروندان در نقاط مختلف به گفتگو نشستیم آنها تاکید داشتند که بایستی برای یافتن یک بسته دستکش لاتکس یا تعدادی ماسک یکبار مصرف با قیمتی گزاف شهر را زیر پا بگذارند.
برخی از شهروندان نیز در این باره تاکید می کردند که حاضریم با هر قیمتی ماسک بخریم اما متاسفانه در هیچ فروشگاه و داروخانه ای اقلام مورد نیاز موجود نیست .
در گفتگو با یکی از شهروندان که کارمندان بانک بود، وی تاکید داشت : من دائماً در تماس با اسکناس و مواجهه با مردم هستم و نیاز مبرم به تعداد کافی ماسک و دستکش جهت پیشگیری از آلودگی احتمالی دارم اما مجبورم به دلیل نبود ماسک از ماسکی که چند روز پیش تهیه کرده ام استفاده کنم .
در این میان برخی از شهروندان که بیماران خاص دارند، گلایه بیشتر داشته و از اینکه مسئولان هیچ اقدامی در این زمینه نمی کنند، ناراحت بودند.
این یک بام دو هوا، مردم را سردرگم کرده و آنها می پرسند تا کی باید منتظر توزیع ماسک رایگان توسط وزارت بهداشت باشند؟
تولید کنندگان چه می گویند ؟
اما در این میان برخی تولید کنندگان، از حمایت نکردن دولت از تولید کنندگان را سدی بر سر راه افزایش تولید ماسک میدانند. رئیس هیات مدیره انجمن صنایع سلولزی بهداشتی در این باره گفت: عدم حمایت دولت و تقاضای بیشتر از ظرفیت تولید موجب شده تا با کمبود ماسک مواجه شویم. نیما بصیری تهرانی اظهار کرد: زمانی که پرداختها از سوی دولت به صورت نقدی به تولیدکننده پرداخت نمیشود و تولیدکننده باید برای دریافت مطالبات ۸ ماه صبر کند نباید توقع داشت که در مراکز درمانی با مشکل کمبود مواجه نشویم. رئیس هیات مدیره انجمن صنایع سلولزی بهداشتی افزود: این در حالی است که تولیدکننده باید برای جایگزینی کالاهای عرضه شده مواد اولیه تهیه کند که در برخی اوقات با قیمت بالاتر همراه است. وی گفت: البته باید به این نکته نیز توجه کرد که قرار نبود این حجم از ماسک در کشور مصرف شود و سرمایه گذاری در این حد نبوده است بنابراین ظرفیت تولید به اندازه این حجم مصرف نبوده است. بصیری تهرانی با انتقاد از اقدامات دولت بیان کرد: دولت چه خدماتی به تولیدکنندهها ارائه کرده که در حال حاضر از تولیدکننده انتظار دارد. وی درباره مجوز واردات ماسک گفت: در حال حاضر که تمام پروازهای شرکتهای خارجی لغو شده و شرکتهای داخلی هم نمیتوانند به سایر کشورها پرواز کنند چطور باید برای سفارش و خرید بریم.
بصیری تهرانی درباره افزایش قیمت افزود: زمانی که نرخ ارز ثابت نیست و روزانه تغییر میکند نباید توقع داشت که قیمت کالا تغییر نکند.
بحث روانی
در میان آموزشهایی که از طرق محتلف به مردم در مورد جلوگیری از ابتلا به کرونا داده می شود، بارها پزشکان و کارشناسان تاکید می کنند که استفاده از ماسک تاثیر چندانی ندارد. به طوری که اگر از یک دستمالکاغذی نیم ساعت استفاده و سپس آن را دور بیندازیم، بهتر از ماسکی است که سه ساعت بر روی دهانقرار گرفته و خودش می تواند موجب آلودگی شود. سازمان بهداشت جهانی نیز تاکید کرده است که در افراد سالم نیازی به استفاده از ماسک وجود ندارد. متخصصان ایمنی شناسی تاکید دارند که استفاده از ماسکهای طبی نقش چشمگیری در محافظت از انسان در برابر این ویروس ندارد، با این حال برخی افراد اصرار دارند تا با همین ماسک هم که شده، با کرونا مقابله کنند. همین امر نیز سبب شده تا برخی که بدون توجه به شرایط کشور، ماسکی که تاثیر چندانی ندارد، گران کرده و سودهایی میلیاردی از آن کسب کنند. در این میان بدقولی مسئولین و نبود مدیریت صحیح تامین ملزومات بهداشتی موجب نگرانی مردم بابت تامین و حفظ سلامتی خود شده است .
برای مقابله با کرونا، بهترین کار در کنار حفظ بهداشت فردی، حفظ آرامش است، که قدرت ایمنی بدن افراد را افزایش می دهد. به باور بسیاری از مردم ماسک برای مقابله با کرونا موثر است و این موضوعی است که از نظر روانی موثر بوده و به آنها آرامش میدهد
این اپیدمی جهانی بوده و به گفته تدروس آدهانوم گبریسوس، دبیرکل سازمان بهداشت جهانی، هیچ کشوری نباید تصور کند که مواردی از این بیماری را نخواهد داشت،اما استرس نبود کالا نیزخود ویروسی خطرناک تر از کرونا است .
نویسنده: کتایون مافی