بررسی شرایط اقتصادی و وضعیت شاخص‌های اقتصادی در دوران پیش و پس از انقلاب اسلامی نمایانگر آن است که وضعیت اقتصادی کشور پس از انقلاب اسلامی روند مطلوبی داشته است به طوریکه در تعدادی از شاخص‌ها ایران توانسته رتبه‌هاي برتر منطقه و حتی جهانی را از آن خود کند. این اتفاق در حالی افتاده که تا پیش از این و در رژیم گذشته ایران تنها کشور مصرف‌کننده بود که دروازه‌هاي وارداتی را بر روی تمام کالاهای خارجی باز گذاشته بود و همین سبب شده تا دیگر تولید داخلی معنا و مفهوم خود را از دست بدهد و اقتصاد کشور جدا از نفتی بودن به یک اقتصاد کاملا وابسته به بیگانه تبدیل شود.
بررسی آمار و ارقام موجود در حوزه اقتصاد کشور نشان مي‌دهد که ایران هم‌اکنون در سطح منطقه در جایگاه مناسبی در حوزه اقتصاد قرار دارد و با توجه به پتانسیل و ظرفیت‌هایی که داراست می‌تواند این جایگاه را ارتقا بخشد. آنچه مي‌خوانید تنها بخشی از دستاوردهای اقتصادی کشور در طول ۳۶ سال گذشته است و نکته قابل توجه آن این است که این دستاوردها با وجود بخش اعظمی از محدودیت‌ها وتحریم‌ها و با تکیه بر توان و همت داخلی حاصل شده است.
صنعت نفت ايران نسبت به پيش از پيروزي انقلاب اسلامي با تحول عظيمي همراه بوده است؛ زيرا اكنون ايران اسلامي مالك منابع نفتي خود است و كارشناسان ايراني مديريت اجرايي عمليات صنعت نفت را در همه بخش‌ها اعم از: اكتشاف، حفاري، بهره‌برداري، صادرات، پالايش و انتقال برعهده دارند؛ اين امر در حالي است كه اين صنعت پيش از انقلاب به طور كامل وابسته بود. از طرف ديگر، فعاليت‌هاي اكتشافي صنعت نفت پس از پيروزي انقلاب با جهش چشمگيري همراه بوده است. در حال حاضر براساس آمار رسمی منتشر شده وزارت نفت ایران مجموع ذخایر استحصال شدنی نفت‌خام و میعانات گازی ایران بیش از ۱۵۴,۸ میلیارد بشکه برآورد می‌شود که این میزان ۱۰ درصد میزان نفت موجود در جهان است.
براساس آخرین اخبار نفت و گاز، در حال حاضر تعداد ۱۵۴ میدان هیدروکربنی و ۲۹۷ مخزن نفتی و گازی در ایران کشف شده است. تعداد ۱۰۲ از این میادین نفتی و ۴۳ عدد دیگر میادین گازی هستند که از تعداد کل مخازن، ۲۰۵ مخزن نفتی و ۹۲ مخزن گاز طبیعی هستند ضمن اینکه تعداد ۷۸ از این میادین فعال می‌باشند که ۶۲ عدد از آنها در خشکی و ۱۶ عدد باقی‌مانده در دریا قرار دارند که این میزان در مقایسه با دوره پهلوی نشان از رشد قابل توجه دارد ضمن اینکه این میزان از پیشرفت با تکیه بر توان داخل و با دانش متخصصان داخلی به ثمر نشسته است. باتوجه به فعالیت‌های صورت گرفته در حوزه نفت و نرژِی در حال حاضر ۹ پالایشگاه در حال فعالیت و ۷ پالایشگاه در حال ساخت در کشور وجود دارد که این میزان در مقایسه با تعداد انگشت‌شمار آن در دوران قبل از انقلاب، نشان از دستاورد دیگری در کارنامه انقلاب دارد.
حجم ذخاير گاز طبيعي شناسايي شده ايران در آغاز سال ۱۳۸۵ حدود ۶/۲۶ تريليون متر برآورد شد كه اين ميزان معادل ۱۷ درصد از كل ذخاير جهان و ۷/۴۷ درصد از ذخاير منطقه خاورميانه است. پيش از پيروزي انقلاب اسلامي تنها پنج شهر، نعمت گاز داشتند؛ در حالي که اکنون نه تنها بيشتر مناطق شهري کشور از اين نعمت بهره‌مندند، بلکه در مناطق روستايي نيز از اين نعمت خدادادي در کشور استفاده مي‌گردد. طبق آخرين آمار هم‌اکنون ٩٦ درصد از خانوارهای شهری و ٥٩ درصد از خانوارهای روستایی از نعمت گاز برخوردار هستند و در یک نگاه کلی در مجموع ٨٧ درصد خانوار کل کشور به شبکه سراسری گاز متصل است.
ميزان توليدات پتروشيمي در سال ۱۳۵۷، ۷/۴ ميليون تن بود كه با وجود تخريب آن به دست رژيم بعثي عراق در جنگ تحميلي، طبق آمارهاي موثق درآمد كشور از اين راه، از صادرات گاز به بيش از ۹ميليارد دلار در سال ۹۲رسيده است.
برق‌رساني را مي‌توان يكي از افتخارآميزترين فعاليت‌هاي اقتصادي ايران پس از پيروزي انقلاب اسلامي قلمداد كرد. پيش از پيروزي انقلاب اسلامي و در اوج فعاليت‌هاي رژيم طاغوت، تنها ۱/۳ ميليون مشترك برق - اعم از خانگي، عمومي، صنعتي و كشاورزي وجود داشت؛ اين در حالي است كه هم‌اکنون حتي بسياري از روستاهاي كشور و دورترين مناطق از نعمت برق است. میزان تولید برق کشور از ابتدای امسال تاکنون به ۱۸۶ هزار و ۲.۲ گیگاوات ساعت رسیده که این میزان ۳.۸۵ درصد بیش از انرژی تولیدی کشور در زمان مشابه پارسال است. مجموع توان توليد برق كشور بالغ بر ۶۸ هزار و ۹۳۲ مگاوات رسیده است به طوریکه از مجموع انرژی تولیدی داخل کشور از ابتدای سال‌جاری تاکنون، ۱۷۵ هزار و ۹۴.۱ گیگاوات ساعت به واحدهای حرارتی و ۱۰ هزار و ۹۰۸.۱ گیگاوات ساعت به واحدهای برق آبی اختصاص داشته است.
هم‌اکنون از مجموع جمعیت کشور، ۲۱ میلیون و ۴۵۰ هزار نفر را جمعیت روستایی تشکیل می‌دهد به عبارت دیگر ۹۹.۷ درصد خانوارهای روستایی تا پایان سال ۹۲ از نعمت برق برخوردار شده‌اند و این درحالی است که تا پیش از انقلاب اسلامی ایران تنها ۲۲ درصد از خانوارهای روستایی از نعمت برق بهره‌مند بودند.
در سال ۱۳۵۷ ميزان توليد آب ۵/۱ ميليارد مترمكعب و تعداد انشعاب ۷/۲ ميليون بود، امّا آمارها در پايان سال نشان مي‌دهد كه هم‌اکنون ۹۹.۱ درصد جمعیت شهری زیرپوشش شبکه آب قرار دارد.
به عبارت دیگر از مجموع ۱۴.۵ میلیون مشترک آب شهری، ۵۶۰ هزار فقره در مدت استقرار دولت یازدهم اضافه شده است ضمن آنکه در این مدت با توسعه ۲۷۸۰ کیلومتر شبکه توزیع آب، مجموع شبکه‌های توزیع به ۱۴۲ هزار کیلومتر رسید. همچنین طبق آمار با احداث ۸۵۰ کیلومتر خطوط انتقال آب به شهرها در مدت استقرار دولت یازدهم، طول کل خطوط انتقال آب به شهرهای کشور به ۲۷ هزار و ۱۰۰ کیلومتر رسیده است. تا پیش از این متوسط عملکرد سالانه برای پوشش آب شرب جمعیت روستایی ۰.۷ درصد بوده است و طی کمتر از یک سال گذشته، ۱.۱ درصد از جمعیت روستایی کشور زیرپوشش شبکه آب قرار گرفته‌اند.
به اعتقاد كارشناسان، پيشرفت در صنعت حمل‌و‌نقل كشور، انقلابي در اين بخش محسوب مي‌شود؛ زيرا در ۲۵ سال پيش از پيروزي انقلاب ۹۰ هزار كيلومتر راه آسفالتي و شوسه روستايي و ۷۶ هزار كيلومتر جاده و راه اصلي و فرعي در شهرهاي گوناگون احداث شد؛ در حالي كه در سال ۵۷ مجموع راه‌هاي اصلي و فرعي كشور حدود ۳۶ هزار كيلومتر بود. حال آنکه در حال حاضر مجموع راه‌هاي اصلي و فرعي كشور بالغ بر ۲۱۲ هزار كيلومتر بوده است.
در شبكه ريلي كشور نيز در حال حاضر ۱۱ هزار كيلومتر شبكه راه‌آهن در کشور وجود دارد و در بخش حمل‌و‌نقل هوايي نيز توسعه چشمگيري صورت گرفت.
به اعتقاد صاحب‌نظران، خط‌مشي‌هاي صنعتي به كار رفته در سال‌هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي شامل افزايش سهم ارزش افزوده صنعتي در اقتصاد كشور با بازدهي سرمايه‌گذاري‌ها، ارتقاي نقش طراحي و مهندسي در توليدات، افزايش صادرات، ارتقاي بهره‌وري و افزايش سهم داده‌هاي داخلي در توليدات به همراه فعال کردن بخش خصوصي بوده است. امروز دامنه ظرفيت‌هاي ايجاد شده يا بازسازي و نوسازي شده و تنوع محصولات جديد تا حدي است كه در بسياري از محصولات نه تنها نياز داخلي كشور برطرف شد، بلكه ظرفيت صادراتي نيز به وجود آمد. با رشد صنايع واسطه‌اي، وابستگي صنعت به منابع خارجي تا حد زيادي كاهش يافت و بذل توجه به طراحي و ساخت قطعات و اجزاي ماشين‌آلات و تجهيزات در كشور از سويي و توجه زيربنايي كشور همچون پالايشگاه‌ها، صنايع شيميايي، صنايع سيمان نيروگاه و تأسيسات برقي از جانب كارشناسان و متخصصان ايراني از سوي ديگر، سبب طراحي و ايجاد واحدهاي صنعتي داخلي شد. این روند رو به رشد به گونه‌ای است که طبقه گفته وزیر صنعت، معدن و تجارت رشد منفی صنعت به سمت مثبت شدن تغییر کرده و امروز در حوزه صنعت دستاوردهای قابل توجهی از تولید داخل در منصه ظهور قرار دارد.
دستيابي به ميانگين رشد اقتصادي بيش از ۴ درصد در سال‌هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي با وجود فشارهاي خارجي، تحريم، جنگ تحميلي، تنش‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي و...، موفقيت چشمگيري است. این رشد به حدی بوده که صندوق بین‌المللی پول در جدیدترین بررسی خود از وضعیت اقتصادی منطقه خاورمیانه، شمال آفریقا و آسیای مرکزی، ایران را به عنوان دومین اقتصاد بزرگ این منطقه معرفی کرد. این نهاد بین‌المللی کل تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۲۰۱۴ را ۴۰۶.۳ میلیارد دلار برآورد کرده است که به این ترتیب ایران در میان ۳۰ کشور خاورمیانه، شمال آفریقا و آسیای مرکزی، دومین اقتصاد بزرگ این منطقه به شمار می‌رود.
این درحالی‌است که صندوق بین‌المللی پول تولید ناخالص داخلی ۳۸۶.۲ میلیارد دلاری برای ایران در سال ۲۰۱۵ پیش‌بینی کرده است. همچنین صندوق بین‌المللی پول، میزان تولید ناخالص داخلی این کشور برای سال ۲۰۱۵ را با توجه به کاهش قیمت نفت کاهش داده و پیش‌بینی کرده است که این رقم به ۲۲۷۶ میلیارد دلار کاهش یابد.
در زمينه توليد محصولات كشاورزي نيز تحولات چشمگيري صورت گرفت. بخش كشاورزي در حال حاضر تأمين‌كننده يك چهارم توليد ناخالص داخلي، نزديك به يك‌سوم اشتغال و چهار پنجم نياز غذايي و يك‌سوم ارزش صادرات غيرنفتي است. پس از پيروزي انقلاب اسلامي، كشاورزي به رغم همه تنگناهايي كه وجود داشت، رشد و توسعه يافت و طبق اطلاعات فائو، ایران در تولید یک‌سوم از تعداد محصولات اصلی دنیا دارای رتبه‌هاي اول تا دهم جهان بوده که سهم محصولات باغی ۱۵ و محصولات زراعی ۷ محصول مي‌باشد.
ایران با داشتن ۱۵ محصول باغی مهم دارای مقام جهانی، از نظر تنوع تولید محصولات باغی، بعد از کشورهای چین، امریکا. مشترکاً با ترکیه رتبه سوم دنیا را از آن خود کرده است.
از نظر صادرات محصولات کشاورزی ایران نیز در صادرات ۱۰ محصول دارای رتبه‌هاي اول تا دهم جهان است با این توضیح که براساس منابع فائو، تجارت جهانی محصولات کشاورزی دنیا متکی بر صادرات و واردات ۳۵ محصول اصلی بوده و از بین کشورهای جهان ۶۴ کشور صادر کننده محصولات زراعی و ۵۵ کشور صادر کننده محصولات باغی مي‌باشند.
همچنین محصولات ارزشمند دیگری نظیر زعفران، زرشک و زیره نیز در ایران تولید مي‌شود، که به دلیل قرار نگرفتن در شمار محصولات اصلی کشاورزی از نظر فائو، در این طبقه بندیها لحاظ نشده است و ایران در واقع جزو بزرگترین تولید کنندگان دنیا در تعدادی از این محصولات نیز است.
دریافت صفحه با کد QR