مهمترين ويژگيهايي كه يك نماينده مجلس بايد از آن برخوردار باشد تا شايستگي راهيابي به خانه ملت را داشته باشد اصلح بودن است.
نبايد فراموش كنيم كه بحث قانونگذاري و نظارت بر قوه مجريه برعهده قوه مقننه است كه متشكل از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي میباشند و بر اين اساس يكي از مهمترين انتخابات در انواع انتخابات سياسي، انتخابات مجلس شوراي اسلامي است.
اكنون نيز كه در آستانه انتخابات دهمين دوره مجلس شوراي اسلامي قرار داريم، توجه به ويژگيهاي اين افراد و دقت در انتخاب فرد مناسب ضروري مينمايد.
مقام معظم رهبري در رابطه با صلاحيت نمايندگان معتقدند: «آن كسانى كه به وسيلة شوراى نگهبان صلاحيت آنها اعلام ميشود، معنايش اين است كه اين از حداقل صلاحيت مورد نياز برخوردار است. در بين اين كسانى كه اعلام ميشوند، افرادى هستند با صلاحيتهاى بالاتر، افرادى هستند در سطح پايينتر. هنر ملت ايران و مردم شهرها و حوزههاى انتخابيه اين است كه دقت كنند، نگاه كنند، بشناسند اصلح را، بهترين را انتخاب كنند.»
ايشان همچنين میفرمايند: «در جمهورى اسلامى، انتخاب، انتخاب اصلح است؛ نه رقابت انتخاباتى. این دعواها و رقابتها، متعلق به دموکراسیهاى غربى است که ازخدا و دین، هیچ چیزى به مشامشان نرسیده است.کارهایى که بعضیها انجام مىدهند، باب جمهورى اسلامى نیست. در اینجا ممشا، ممشاى اسلامى است و انتخاب، انتخاب اصلح. مردم باید با چشم باز و با بصیرت وارد بشوند و آدمهایى را که اطمینان پیدا مىکنند، انتخاب کنند.»
بر همين اساس، معيارها و ملاكهاي مورد نظر مقام معظم رهبري در انتخاب افراد اصلح براي نمايندگي مجلس را مرور ميكنيم.
ايشان معتقدند از بين كانديداهاي نمايندگي بايدكساني انتخاب شوند كه: «بهترين از لحاظ ايمان، بهترين از لحاظ اخلاص و امانت، بهترين از لحاظ ديندارى و آمادگى براى حضور در ميدانهاى انقلاب؛ دردشناسترين و دردمندترين نسبت به نيازهاى مردم را انتخاب كنند. اينها فرصتهايى، است [كه] بايستى مردم عزيز ما در همه جاى كشور هوشيارانه، با بصيرتِ تمام تلاش كنند، پيدا كنند و با رأى خود مسجل كنند و مجلس را آن مجلسى را كه مورد نياز جامعة كنونى ماست تشكيل بدهند.»
ايشان همچنين میفرمايند: «بهترین کیست؟ من نسبت به شخص، هیچگونه نظرى ابراز نمیکنم؛ اما شاخصهائى وجود دارد. بهترین، آن کسى است که درد کشور را بفهمد، درد مردم را بداند، با مردم یگانه و صمیمى باشد، از فساد دور باشد، دنبال اشرافیگرى خودش نباشد. آفت بزرگ ما اشرافیگرى و تجملپرستى است؛ فلان مسئول اگر اهل تجمل و اشرافیگرى باشد، مردم را به سمت اشرافیگرى و به سمت اسراف سوق خواهد داد.»
نكته بسياري مهمي كه قابل توجه است اين است كه يكي از عمدهترين مسائل موجود در نظامهاي سياسياي كه رجال آن براساس روشهاي انتخابي تعيين ميشوند، بحث تبليغات جهت جلبنظر انتخابكنندگان است. بر همين اساس در اينگونه نظامها عمدتاً كساني كه تبليغات بيشتر، جذابتر و متنوعتر دارند از شانس انتخاب بيشتري برخوردارند. لذا همواره كانديداهاي نمايندگي براساس توان مالي خود، طيف وسيعي از روانشناسان و هنرمندان را جهت انجام چنين اموري بسيج ميكنند و كساني كه از تمكن مالي بيشتري برخوردار باشند از متخصصين بهتر و بيشتري در اين زمينه بهره ميبرند و تبليغات رنگينتر و گستردهتري ارائه ميدهند و هزينههاي بسيار هنگفتي در اين راه خرج مينمايند. يكي از نكاتي كه مقام معظم رهبري در رابطه با اين روش تبليغات دارند اين است كه: «مردم بايد توجه داشته باشند كه تبليغات رنگين و متنوع ملاك نيست.»
برنامه نماينده
يكي از تصورات اشتباهي كه در ذهن عموم مردم در رابطه با وظيفه نمايندگان مجلس ميباشد، اين است كه وظيفه اصلي نمايندگان، پيگيري و جذب امكانات مختلف براي حوزه انتخابي خود است. بر همين اساس يكي از راهكارهاي تبليغاتي نمايندگان اين است كه وعدههاي مختلفي در زمينه پروژههاي عمراني و رفاهي به مردم منطقه خود ميدهند كه بسياري از اين وعدهها غير عملي است. در حالي كه اساساً نماينده منتخب مردم يك حوزه انتخابي است كه به عنوان نماينده افكار عمومي آن بخش از كشور، در بحث قانونگذاري و نظارت بر دستگاههاي اجرايي ايفاي نقش نمايد.
بر اين اساس، مقام معظم رهبري در بحث انتخاب نماينده ميفرمايند: «وعدههاى غير عملى ملاك نيست. من با خودِ نمايندههاى محترم در دورههاى مختلف وقتى مواجه شدم، به اينها گفتم: آقايان و خانمهاى نماينده! وظيفة نماينده اين نيست كه وعدة عمرانى و فلان پروژه، فلان كار را در منطقة انتخابى خود به مردم بدهد؛ اينها كار اجرايى است، كار دولت است. وظيفة نماينده اين است كه بتواند قانون مورد نياز كشور را پيدا كند، آن قانون را جعل كند. وقتى قانون شد يعنى قاعدهاى گذاشته ميشود دستگاههاى اجرايى و قضايى مجبورند برطبق قانون عمل بكنند و عمل ميكنند. وعدههاى غيرعملى دادن، وعدههاى بزرگ دادن، اينها ملاك نيست؛ بايد مردم توجه كنند؛ گاهى علامت منفى هم هست.»
برنامه، ویژگی دیگری است که یک کاندیدا را از کاندیداهای دیگر متمایز میسازد. آنچه در فضای انتخابات زیاد شنیده میشود، شعار است نه برنامه. متاسفانه اکثر برنامههایی هم که کاندیداها مطرح میکنند در سطح یک شعار باقی مانده است. بنابراین مقصود از برنامه، طرحهایی است که قابلیت اجرایی داشته باشند و با قوانین بالادستی و حتی پاییندستی تناقض ماهوی نداشته باشند.
استقلال نماينده
از آنجا كه يكي از مهمترين و اساسيترين شعارهاي مردم در طول نهضت و انقلاب، بحث استقلال كشور بوده و يكي از ضعفهاي عمده حكومت منحوس پهلوي وابستگي به قدرتهاي بيگانه و حضور آنها در تصميمگيريهاي مهم كشور بوده است، يكي از مهمترين ويژگيهاي نمايندگان اصلح مجلس از نظر مقام معظم رهبري، اهتمام و اعتقاد به شعارهاي انقلاب و اهداف اصيل آن و به ويژه بحث استقلال و عدم وابستگي است: «تأكيد مكرر بر لزوم انتخاب نمايندگان اصلح و توجه به تدين داوطلبان نمايندگى مجلس به اين دليل صورت مىگيرد كه اين ملت استقلال خود را آسان به دست نياورده است و وابستگى نيز از لااباليگرى دينى حاصل مىشود. بنابراين مبادا كسانى به مجلس بروند كه گيرنده آنها منتظر فرستنده قوى آمريكا و غرب باشد و هر چه آنها بگويند، اينها به زبان ديگر در داخل مملكت تكرار كنند.»
رهبر فرزانه انقلاب ضمن هشدار از راهيابي عناصر خود فروخته به مجلس يادآور ميشوند: «در برخى تبليغات انتخاباتى شعارهايى ديده مىشود كه نه فقط رنگ و بوى مذهبى ندارد، بلكه ضد مسائل انقلابى و دينى است و اين خطر است. البته ما به هوشيارى ملت مطمئن هستيم، اما اين احتمال وجود دارد كه يك كسى بتواند با تبليغات مختلف و غبارآلوده كردن فضا به مجلس راه يابد. البته ملت آگاه و رنج كشيده بيدار است و اگر مشاهده كرد كه عنصر وابستهاى به مجلس راه يافت، او را از مجلس نيز بيرون خواهد انداخت.»
نماینده اصلح باید رویینتن باشد، نه عافیتطلب. فردی که به مجلس میرود امانتدار خواستههای دهها هزار شهروندی است که به او رای دادهاند و از آن بالاتر پاسدار قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است. پس عافیتطلبی و برگزاری علیالسویه امور در قاموس نمایندگی جایگاهی ندارد. نماینده اصلح باید مقبولیت لازم را برای دفاع از خواستههای موکلانش داشته باشد و بیمحابا حق آنان را مطالبه کند. البته نباید شجاعت سیاسی را با نمایشهای برخی نمایندگان که برای رفتن به سرخط خبرها اجرا میکنند و حریف میطلبند، یکی دانست.
رهبر معظم انقلاب در بیان ویژگیهای نماینده اصلح نیز آوردهاند: «...پایبندى او به اسلام باشد، پایبندى او به عدالت باشد، پایبندى او به منافع ملى باشد، مرز او با دشمن مرز مشخصى باشد. ... بعضى، از دشمن رودربایستى دارند؛ بعضى، ملاحظه دشمن را مىکنند. ملاحظه ملت را باید کرد، ملاحظه خدا را باید کرد، نه ملاحظه دشمن را. دشمن، دشمن است؛ هرچه ملاحظه کنى، هرچه عقب بنشینى، او جلو مىآید. اگر خاکریز شما در مقابل دشمن خاکریز مستحکمى نباشد، او نفوذ مىکند. دشمنان این را مىخواهند. یکى از شاخصها همین است. مردم در هرجاى کشور هستند، به این شاخص توجه کنند آن کسانى که مرزشان با دشمن و دست نشاندگان دشمن مرز کمرنگى است، اینها براى ورود به مجلس اصلح نیستند. کسانى باید باشند که مرز روشنى با دشمن داشته باشند.»
ايشان همچنين میفرمايند: «ملت ایران در انتخابهاى خود توجه کند؛ کسانى با رأى ملت سر کار نیایند که در مقابل دشمنان بخواهند دست تسلیم بالا ببرند و آبروى ملت ایران را ببرند. کسانى سر کار نیایند که بخواهند با تملقگوئى به غرب، به دولتهاى غربى، به دولتهاى زورگو و مستکبر، به خیال خودشان بخواهند براى خودشان موقعیتى در سطح بینالمللى دست و پا کنند. اینها براى ملت ایران ارزشى ندارد. کسانى سر کار نیایند که دشمنان ملت ایران طمع بورزند که به وسیله آنها بتوانند صفوف ملت را از هم جدا کنند، مردم را از دینشان، از اصولشان، از ارزشهاى انقلابىشان دور کنند. ملت باید آگاه باشد. اگر کسانى بر سر کار بیایند که در مراکز گوناگون سیاسى یا اقتصادى به جاى اینکه به فکر ادامه راه امام و ارزشها و اصول ترسیم شده به وسیله امام باشند، به فکر به دست آوردن دل فلان قدرت غربى و فلان مستکبر بینالمللى باشند، براى ملت ایران مصیبت خواهد بود. این آگاهى براى ملت لازم است.»
توانمندي علمي
يكي از نكات مدنظر انتخابكنندگان بحث تخصص نمايندگان منتخب و توانايي علمي و عملي آنها در نوع مسئوليتي كه برعهده ميگيرند، ميباشد. اما نكتهاي كه حضرت امام(ره) نيز همواره بر آن تأكيد داشتند بحث تعهد در كنار تخصص بود. لذا مقام معظم رهبرى نيز در يكي از سخنرانيهاي خود با اشاره به برخى تبليغات در مورد اصالت دادن به تخصص داوطلبان نمايندگى تصريح ميكنند: «تخصص نيز امرى لازم است و ما امروز متخصص كم نداريم، اما ملت هوشيار ايران بايد دقت كند كه در ميان همين متخصصان، متدينها را انتخاب كند؛ زيرا دين و تدين مانع وابستگى مىشود و اگر ديندارى نباشد وابستگى آسان مىشود.»
یکی دیگر از ویژگیهای کاندیدای خوب، نسبت شعارها و وعدههایش با واقعیت است. خیلی از کاندیداها نه از سر عدم صداقت، بلکه به خاطر میل بیش از حد به پیشرفت و کمتجربگی وعدههایی میدهند که نه خودشان، بلکه هفت نسل بعد از خودشان هم توان و امکان اجرای آن را ندارند. تکیه بر این وعدهها از یک طرف منجر به ناامیدی میشود و از طرف دیگر اعتماد عمومی نسبت به صداقت نمایندگان را خدشهدار میکند. واقعبینی هم کاندیدای مجلس و هم صاحبان رای نتیجه مثبتی به همراه خواهد داشت.
نمونه مجلس ناكارآمد
مجلس ششم که اکثریت آن را حزب مشارکت تشکیل داده بود، پرتنشترین و جنجالیترین مجلس پس از انقلاب بوده است . نامه ۱۲۷ نماینده مجلس به رهبر معظم انقلاب اسلامی (که کارنامه ننگین و فضاحتباری برای مجلس ششم به حساب میآید و نشانه همراهی و همدلی عدهای از نمایندگان با دشمنان خارجی است)، قرائت بیانیه نمایندگان در حمایت از جریان موسوم به ملی مذهبیها در صحن علنی مجلس، طرح منع شکنجه و... و نیز نطقهای اختلافآفرین و دعوت به آشوب برخی از نمایندگان مجلس، تحصن در مجلس درپی رد صلاحیت شدنشان توسط شورای نگهبان و استعفای دستهجمعی و... کارنامه این مجلس بود، که در ایجاد تنش و جنجال در جامعه و سوق دادن کشور به سوی التهاب، درگیری و دور ماندن از آرامش به خصوص در دانشگاهها تأثیر بسیاری داشت.