بعد از گذشت نزديك به دو ماه از خروج توپولف هاي روسي از اسمان ايران ، روز گذشته با اعلام مقامات رسمي دولت روسيه براي صادرات 15 الي 20 توپولف 204 اس ام به ايران بار ديگر كابوس پرواز توپولف ها بر فراز ايران را سر دادند . بحث خريد هواپيماهاي روسيه اي توپولف 204 اس ام نزديك به 6 سال پيش در حاشيه نمايشگاه بين المللي هوافضاي مسكو بين شركت هواپيمايي ايران ايرتور و شركت ايلوشين فاينانس با امضاي قرارداد خريد مطرح و جدي شد ولي با گذشت 6 سال از اين قرارداد هر بار به دلايل مختلف بحث تحويل دادن اين هواپيماها به طرف ايراني از سوي روسيه به تعويق افتاد و حتي در برهه اي از زمان قرار شد طرف ايراني به دليل موضوع تحريم و استفاده از موتور امريكايي در اين هواپيما، هواپيماهاي md را جايگزين خريد قبلي خود كند. بحث ورود مجدد هواپيماهاي توپولف به ناوگان هوايي دولتي ايران در حالي است كه به دنبال تأکید وزیر راه و ترابری مبنی بر لزوم خروج توپولف های ملکی و غیر ملکی از ناوگان هوایی کشور و پس از آن الزام شرکت های هواپیمایی خصوصی مبنی بر زمین گیر کردن توپولف های خود از سوی رییس سازمان هواپیمایی کشوری، تمامی توپولف های اجاره ای و ملكي ناوگان خصوصي و دولتي کشور درآخرين روز بهمن ماه سال گذشته در آشيانه هاي خود زمين گير شدند تا ديگر اسمان ايران شاهد پرواز اين پرنده آهني نا ايمن نباشد. در ایران تا چندی پیش شرکت های هواپیمایی ایران ایرتور، ماهان، تابان، آریا، کیش ایر و هواپیمایی کاسپین از مدل tu-154m استفاده می کردند، اما پس از زمین گیر شدن توپولف های اجاره ای و ملكي شرکت های هواپیمایی در ایران، قريب به دو ماه است كه تنها هواپيماهاي بوئينگ، ايرباس و md در اسمان ايران حق پرواز دارند و اعلام اظهار نظر جديد دولت سوريه مبني بر ورود توپولف هاي 204 اس ام دوباره كابوس پرواز اين هواپيماها را برفراز آسمان ايران ايجاد شد . بر اين اساس دولت روسیه اعلام کرده است كه علی رغم تحریم های آمریکا 15 تا 20 هواپیمای "توپولف 204 اس ام" به ایران صادر می کند. در اين بين حتي "آلکساندر تولیاکوف" معاون رئیس "مجتمع متحد هواپیماسازی" كمپاني روسي از حضور ايران در ليست خريد هواپيماهاي روسي خبر داده و اظهار داشته است:" ایران در بین خریداران بالقوه این هواپیما قرار دارد و در نظر داریم فروش 15 تا 20 فروند هواپیما را به ایران بررسی کنیم." خبرگزاري روسي بیزنس کنسالتینگ همچنين در مورد دلايل تاخير در صادرات اين هواپيماها در طي سالهاي گذشته می نویسد:" تاکنون باور بر این بود که 5 هواپیمای این سری طبق قرارداد سال 2009 بین "ایران ایر تور" و شرکت لیزینگی "ایلیوشین فاینانس" به ایران فرستاده شوند، اما شرکت "پرات اند ویتنی" به عنوان سهامدار کارخانه موتورسازی پرم که در "مجتمع متحده هواپیماسازی" قرار دارد به شریک خود اعلام نمود فروش اولین هواپیماهای این سری با موتور "پ اس 90A2" به ایران در رابطه با مجازاتهای اعلام شده از طرف وزارت امور خارجه آمریکا مجاز نیست، زیرا که آمریکاییها در طراحی و ساخت این موتور شرکت کرده بودند." به اين جهت "آلکساندر تولیاکوف" معاون رئیس "مجتمع متحد هواپیماسازی" كمپاني روسي اعلام كرده است كه " امکان دارد هواپیماهای مجهز به موتور "پ اس – 90A" به ایران تحویل داده شود که آمریکاییها در ساخت آن شرکت نکرده بودند ولی در پایگاه اطلاع رسانی شرکت توپولف گفته شده هواپیماهای مذکور با موتور "پ اس 90A2" مجهز شده اند." در شرکت "پرات اند ویتنی" گفته شد که شرکت مسئولیت خود را درک کرده و "قصد دارد تمام مجازاتها و مقررات صادراتی ایالات متحده را بطور کامل رعایت نماید. ما با نهادهای دولتی آمریکا و شرکای روس کار می کنیم تا رعایت کامل این مقررات آمریکا را تضمین نماییم. شرکای روسی ما تفاهم کامل خود را بیان داشتند که موتورهای "پ اس 90A2" نباید برغم مقررات کنترل صادراتی آمریکا که از جمله به ایران ارتباط دارد (به کشوری) تحویل داده شود. البته اين خبرگزاري البته بنا به گفته منبع خبري خود در وزارت صنایع و بازرگانی روسیه اعلام کرده طرف روس راه دور زدن مجازاتهای آمریکایی را پیدا کرده و هواپیماهای مجهز به "پ اس 90A2" را به ایران تحویل می دهد. در غیر این صورت پروژه ساخت هواپیماهای مذکور می تواند بخاطر نبود خریدار متوقف شود. هر چند كه در خبري كه به تازگي از سوي مقامات روسي اعلام شده است از صادرات 15 الي 20 فروندي هواپيماهاي توپولف خبر داده است اما توافق صورت گرفته با ايران ايرتور براي دريافت (خريد) تنها 5 فروند هواپيماي توپولف 204بود و هر چند در خبري كه روس ها اعلام كردند خبري از ارزش اين قرارداد نيست اما در همان زمان يعني 6 سال پيش خبرگزاري رويترز رقم 100ميليون دلاري را براي خريد 5 فروند از اين نوع هواپيما اعلام كرده بود اما طرف ايراني در همان زمان رقم 200 ميليون دلار را براي خريد اين هواپيماها عنوان كرده بود. با اين حال از همان ابتداي بحث خروج توپولف ها به عنوان هواپيماهاي شرقي از ناوگان هوايي ايران بحث خدمات پس از فروش و تعويض قطعات هواپيماهاي جايگزين كه اغلب از نوع mdهستند مطرح شد كه از همان ابتدا كارشناسان معتقد بودند كه بوئینگ md سال هاست که تولید کارخانه ای نمی شود و قطعأ به دنبال عدم تولید آن، تهیه قطعات این مدل هواپیما در آینده ممکن است ناوگان هوایی کشور را با چالش مواجه سازد. بر اين اساس جایگزینی توپولف های فرسوده ایران ایرتور که تا چندی پیش مقرر بود با هواپیماهای نوین توپولف 204 انجام شود، با هواپیماهای نیمه فرسوده بوئینگ md جايگزين شد تا خريدار توپولف هاي جديد روسي همچنان چشم انتظار طرف روسي باقي بماند تا پس از خصوصي سازي، مدير جديد راهي براي نوسازي اساسي ناوگان خود يابد . البته سيد مهدي صادقي مدیرعامل شرکت هواپیمایی ایران ایرتور چندي پيش در خصوص سرنوشت توپولف هاي 2047 ام اس روسي گفته بود:" خرید این توپولف های 204 موضوعی "ابلاغی " و "حاکمیتی " بود و فعلأ اظهار نظری در این باره ندارم." البته در عين حال سال گذشته و زماني كه قرارداد امضا شده در سال 85 وارد چهارمين سال انتظار خود مي شد خبرگزاری «اینترفکس» در خصوص توپولف های 204 خریداری شده توسط ایران، اعلام کرد که تحریم های اعمال شده از سوی دولت آمریکا در قبال ایران موجب شد تا قرارداد مربوط به فروش هواپیماهای «توپولف-204 اس.ام» روسیه به جمهوری اسلامی ایران لغو شود. اين خبرگزاري علت لغو این قرار داد را استفاده از فناوری های آمریکایی در ساخت این نوع هواپیما اعلام كرد كه بر اساس تحریم های یکجانبه آمریکا در قبال ایران نباید به ایران ارسال شوند. "الکساندرا روبتسوا " مدیر عامل شرکت لیزینگ «ایلوشین فاینانس کو» در این باره اعلام کرده بود که طرف روسی قصد دارد تا به مقامات ایران پیشنهاد دهد از این نوع مدل هواپیما که در موتور آن از فن آوری های آمریکایی استفاده نشده باشد، خریداری و حتي مقرر شد تا به طرف ایرانی خرید هواپیمای دارای موتور «پی. اس.90 آ» را پیشنهاد کنند. آنچه قابل توجه است بحث ورود مجدد هواپيماهاي توپولف بر فراز آسمان ايران درحالي است كه همچنان با وجود خروج اين پرنده نا ايمن از ناوگان هوايي ايران همچنان كابوس سقوط توپولف هاي 154 همراه نام توپولف هاي روسي است و تصور پروازهاي پر خطر يا سقوط مجددا بر آسمان ايران چنبره خواهد زد ، البته اين امري است كه از سوي مسيبي مدير روابط عمومي سازمان هواپيمايي كشوري به گونه اي ديگر تعبير مي شود . وي در پاسخ به سوال خبرنگار سياست روز در مورد منع قانوني براي پرواز توپولف هاي روسي بر فراز آسمان ايران گفت: بنا به اعلام سازمان هواپيمايي كشوري ، هواپيماهاي توپولف 154 روسي به دليل منقرض شدن نسلشان و همچنين نداشتن خدمات پس از فروش بايد از ناوگان هوايي ايران مي رفتند ولي هواپيماهاي جديد كه در حال توليد هستند هيچ مشكلي براي پرواز بر فراز ايران را ندارند. مسيبي ادامه داد: در حال حاضر توپولف هاي جديدي كه در روسيه توليد مي شود خدمات پس از فروش دارند و در مواجه با هر نوع خطا و مشكلي سيستم پشتيباني روسي همچون هواپيماهاي ايرباس و بوئينگ خطاي بوجود آمده را بررسي و رفع مي كنند به اين جهت به نظر نمي رسد مشكلي براي ورود اين هواپيماها به ناوگان ايران وجود داشته باشد. هواپيماي توپولف-204 توپولف 204 هواپيمايي دو موتوره با برد متوسط است و با هدف جايگزيني توپولف-154 طراحي شده است. ايده اوليه براي توليد و ساخت اين هواپيما در سال 1983 شکل گرفت و اولين پرواز اين هواپيما در سال 1989 انجام گرفت. دومين نمونه از اين هواپيما که داراي موتورهاي آربي-553-211 بود در 14 اوت 1992 پرواز کرد. توليد سري اصلي توپولف 204 در کارخانجات آوياستر در سال 1990 و در مجموعه صنعتي کاپو در سال 1994 آغاز گرديد. در 12 ژانويه 1995 گواهينامه صلاحيت پروازي کشور روسيه به اين هواپيما که در ابتدا به عنوان هواپيماي باربري مورد استفاده قرار مي‌گرفت، اعطا شد. اولين پرواز اين هواپيما به عنوان هواپيماي مسافربري هم توسط خطوط هوايي ونوکوفو در 23 فوريه 1993 انجام گرفت. سه ويژگي مهم و برجسته‌اي که طراحان اين هواپيما بر آن تاکيد دارند عبارتند از ارتفاع کابين، مصرف سوخت و قيمت پايين هواپيما. کابين هواپيما با توجه به سفارش مشتريان به اشکال مختلف قابل ارائه است که نوع تک کلاس با 212 مسافر و دو کلاس و سه کلاس با 164 تا 193 مسافر از جمله آن‌هاست. اولين گواهي صلاحيت پروازي هواپيما با موتورهاي پي‌اس- 90 اي در سال 1994 اخذ شد و به مرور زمان با توجه به اصلاحات مختلف صورت گرفته، محدوده‌ي صلاحيت‌ها و مجوزهاي گوناگون هواپيما توسعه و گسترش يافته است. هم‌اکنون مدل 120-204 با استفاده از موتورهاي رولز رويس آر بي535-211 اي4، تمامي استانداردهاي ايکائو و يورو را کسب کرده است که از جمله‌ آن‌ها مي‌توان به الزامات کاهش صداي مندرج در فصل سوم بخش تکميلي شانزدهم استانداردهاي ايکائو نام برد. ضمن آن که اخذ استانداردهاي جي‌اي‌اي هم در حال انجام است. از ويژگي‌هاي مهم ديگر اين هواپيما مي‌توان به سامانه‌ پرواز باسيم، کابين تمام ديجيتال و اصطلاحا شيشه‌اي، بال‌هايي با ايرفويل‌هاي فوق بحراني و الکترونيک پروازي پيشرفته‌ غربي نام برد. ضمن آن که امکان انتخاب موتورهاي پيشرفته‌ غربي نيز وجود دارد. انواع مختلف اين هواپيما علاوه بر نوع اوليه و پايه‌ توپولف 204 به منظور ارضاء نيازمندي‌هاي گوناگون مشتريان انواع مختلفي از اين هواپيما توليد شده است. مدل204 سري100 (Tu-204-100) با موتور و الکترونيک پروازي روسي، سري 200 (TU-204) با امکان حمل سوخت بيشتر به منظور طي مسافت‌هاي بيشتر، سري 120 (Tu-204-120) با موتورهاي غربي رولزرويس آر بي535-211 ، سري 220 (Tu-204-220) با موتور غربي و حداکثر وزن بيشتر، سري 300 (Tu-204-300)بهينه شده براي حداقل مصرف سوخت و مناسب براي مسيرهاي کوتاهتر حداکثر 3500 کيلومترو در نهايت سري500 با ابعاد کوچکتر به عنوان رقيبي براي هواپيماي بويينگ-737 در مسافت‌هاي کوتاهتر. هواپيماي توپولف-300-204 از نظر ابعاد و اندازه‌ها، مدل‌هاي مختلف توپولف 214 کاملاً شبيه به هم هستند. فقط سري 300 کمي از ديگر مدل‌ها کوتاهتر است که نتيجه‌ي آن کاهش ظرفيت حمل مسافر به ميزان 164 نفر است اما با وجود طول کوتاهتر، اين مدل بيشترين برد را در ميان ديگر انواع توپولف-204 دارد که معادل 5800 کيلومتر با ظرفيت کامل بار و مسافر است. دليل اين افزايش برد آن است که اين هواپيما قادر است 3200 کيلوگرم بيشتر از سري100 و 290 کيلوگرم بيشتر از سري 200 (توپولف 214) با خود سوخت حمل کند. وزن سوخت قابل حمل سري 100، سي و دو تن است که اين مقدار در مدل Tu-204-200 که هم‌اکنون با نام توپولف-214 شناخته مي‌شود، به 35710 کيلوگرم و در سري 300 به 36000 کيلوگرم بالغ مي‌شود. از نظر کارايي هم همه‌ اعضاي خانواده‌ 204 مشابه همند، فقط سري 200 يا همان توپولف 214 با حداکثر وزن بيشتري نسبت به بقيه قادر به برخاستن و فرود آمدن است. الباقي مدل‌ها با حداکثر وزني معادل 103 تن قادر به برخاستن از باند هستند که اين مقدار براي مدل 214 حدود 110 تن است. ضمن آن که سري 300 هم با حداکثر وزن 5/107 تن قادر به برخاستن است. حداکثر وزن هنگام فرود مدل‌هاي مختلف 204 هم 88 تن است که 214 قادر است با 5 تن وزن بيشتر يعني 93 تن فرود آيد. سرعت کروز همه‌ انواع خانواده‌ 204 بين 810 تا 850 کيلومتر در ساعت است. برد دو مدل 100-204 و 214 تقريباً يکسان است يعني به ترتيب 4300 و 4340 کيلومتر. اين مقدار براي 120-204 با وجود استفاده از موتورهاي غربي رولزرويس، 4100 کيلومتر و براي 300-204 با توجه به ظرفيت حمل سوخت بيشتر، حدود 5800 کيلومتر است.