«هدف از ایجاد زندانها در حقیقت مجازات افرادی است که در آسایش عمومی به نحوی ایجاد اختلال کردهاند و در حقیقت اصلاح مددجویان دنبال میشود.»
به گزارش وبسایت بشریت، مدیرکل زندانهای کرمان با اعلام این جمله بار دیگر کلام امام راحل(ره) مبنی بر ضرورت تبدیل زندانها به دانشگاه را یادآور شد.
مسئلهای در صورت پرداختی منسجم و هدفمند به آن میتواند جایگاه اصلاح و تربیت در زندانهای کشور را ارتقا داده و زمینهساز بازپروری مجرمان برای بازگشت به آغوش جامعه باشد.
به گزارش وبسایت انجمن مدافعان حقوق بشر، براساس قانون مجازات اسلامی و قانون سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی، کشور زندان محلی است که در آن محکومین قطعی با معرفی مقامات ذیصلاح قضائی و قانونی برای مدت معینی یا به طور دائم به منظور اصلاح و تربیت و تحمل کیفر نگهداری میشوند.
براساس این تعریف، قانونگذار هدف از ایجاد زندان را دو چیز معرفی میکند، یکی متنبه نمودن بزهکاران و ایجاد رعب و ترس در آنها برای جلوگیری از وقوع جرم و دیگر اصلاح، تربیت و درمان آنها با اجرای برنامههای خاص اجتماعی و فرهنگی برای از بین بردن عوامل جرمزاست.
تجربه نشان داده است نگاه به زندان تنها از منظر متنبه نمودن مجرمین و زیاد کردن شدت مجازاتها بدون توجه به نحوه اجرای آنها و از بین بردن عوامل جرمزا تاثیری در تقلیل جرایم نداشته و روز به روز بر تعداد بزهکاران افزوده میشود.
مواد ۵۸، ۵۹، ۶۰، ۶۱، ۶۴ قوانین حداقل استاندارد برای رفتار با زندانیان مصوب سازمان ملل متحد به این مهم میپردازد. به عنوان مثال در ماده ۵۹ آمده است: «زندان باید همه نیروها و شیوههای یاریرسانی درمانی، آموزشی، اخلاقی، روحانی و دیگر نیروهای مناسب و در دسترس را به کار گرفته و آنها را با توجه به نیازهای پرورشی هر فرد زندانی مورد استفاده قرار دهد.»
همچنین ماده ۶١ با تاکید بر نقش مجرمین در اجتماع میگوید: «رفتار با زندانیان نباید به جداسازی آنان از جامعه، بلکه بر ادامه نقش آنان در اجتماع تاکید ورزد. از این رو باید سازمانهای اجتماعی هرگاه که امکانپذیر باشد، به یاری کارکنان زندان برای انجام وظیفه بازپروری اجتماعی زندانیان خوانده شوند. مشاورین اجتماعی باید با وظیفه حفظ و بهبود همه رابطههای فرد زندانی با خانوادهاش و سازمانهای با ارزش اجتماعی در ارتباط با زندان به کار مشغول باشند. بایستی اقدامات لازم جهت حفظ حقوق مربوط به منافع مدنی، امنیت اجتماعی و دیگر منافع اجتماعی زندانیها، تا حداکثر میزان ممکن با توجه به قانون و محکومیت، انجام پذیرد.»
همچنین مواد بسیاری از جمله ۱۸، ۱۹، ۲۴، ۳۸، ۳۹، ۴۰، ۴۳، ۴۴، ۴۶ و فصل چهارم از بخش دوم آئیننامه اجرایی سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیت کشور به موضوع اصلاح و تربیت زندانیان و برنامههای بازپرورانه آنان میپردازد. به عنوان نمونه در ماده ۲۴ این آئیننامه یکی از وظایف روسای زندانها «برنامهریزی و اهتمام و اقدام در جهت تهذیب، اصلاح و تربیت محکومان و نیز تأمین بهداشت، تغذیه، تربیتبدنی و تفریحهای سالم آنان در محیط زندان یا مراکز وابسته» است. همچنین ماده ۳۸ وظایفی را برای مددکاران اجتماعی معین میکند: «ادارهها و واحدهای مددکاری و خدمات اجتماعی در جهت شناخت شخصیت محکومان و کشف و حل معضلات و مشکلات شخصی و خانوادگی و اجتماعی آنان با کسب نظر روانشناس، تحقیقات و اقدام لازم را نموده، یک نسخه از تحقیقات را جهت ضبط در پرونده شخصیت محکوم به رییس زندان و نسخه دیگر را جهت اقدام لازم به اداره متبوع خود تسلیم مینماید. مددکاران باید با ابراز شفقت و جلب اعتماد محکوم برای بازگشت آنان به زندگی عادی و سالم اجتماعی اقدام و اهتمام لازم بعمل آورند.»
موضوع اصلاح و تربیت بزهکاران به قدری مهم تلقی شده است که اقدامات اصلاحی و بازپرورانه در قانون تنها به دوران محکومیت ختم نمیشود و طبق مقررات مربوط به مراکز مراقبت بعد از خروج زندانیان، در جهت اصلاح و تربیت زندانیان با هدف پیشگیری از وقوع جرم از طریق حمایت مادی و معنوی از زندانیان آزاد شده و فراهم نمودن زمینه مساعد جهت بازگشت آنان به یک زندگی سالم اجتماعی در مرکز هر استان و در صورت نیاز در شهرستانها، اداره مراقبت بعد از خروج زندانی تشکیل میشود که این مراکز با اهداف ایجاد زمینه جهت کارآموزی، اشتغال، ازدواج، ادامه تحصیل، تأمین مسکن و اعطای تسهیلات وام بانکی برای زندانیان آزاد شده قادر خواهند بود خدمات ارزندهای ارائه نمائید.
تاکنون در همین راستا اقدامات زیادی صورت گرفته است، اما با توجه به اهمیت این موضوع انتظار است این اقدامات بیش از پیش و هدفمندتر از گذشته پیگیری شود.