عراق در روزهای اخیر شاهد اعتراضهای مردمی در شهرهای مختلف بوده است. اعتراضهایی که محور اصلی آن را انتقاد از شرایط اقتصادی و معیشتی تشکیل میدهد و مردم خواستار توجه دولتمردان به مشکلات اقتصادی هستند. حال این سوال مطرح میشود که چرا این مشکلات در عراق ایجاد شده و راهکار پایان دادن به این وضعیت چیست؟ آیا آوردن مطالبات به سمت اعتراضهای خیابانی میتواند راهگشا باشد و یا باید رویکردی دیگر را درپیش گرفت؟
بررسی تحولات عراق نشان میدهد که این کشور طی سالهای اخیر با بحرانهای متعدد امنیتی و ساختاری مواجه بوده است. از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۱ حضور نیروهای آمریکایی و انگلیسی مانع از تحقق طرحهای عمرانی و اقتصادی بوده در حالی که فساد برجای مانده از گذشته در ساختار سیاسی کشور نیز این امر را تشدید کرده است. پس از خروج نیروهای آمریکایی در سال ۲۰۱۱ به بعد نیز تهدیدات تروریستی در عراق ادامه یافت چنانکه در سال ۲۰۱۴ با حضور داعش در موصل این بحرانها تشدید و عملا عراق سراسر درگیر جنگ با تروریسم شد. روندی که تا اواخر سال ۲۰۱۷ ادامه یافت و هنوز هم این کشور کم و بیش از سوی تروریسم تهدید میشود. مردم عراق در طول این سالها در قالب نیروهای بسیج مردمی برای آزادی کشور از هیچ تلاشی فروگذار نبودهاند.
مرحله بعدی تحولات عراق برگزاری انتخابات پارلمانی بود که در اردیبهشت ۱۳۹۷ برگزار شد به رغم تهدیدات امنیتی مردم پای صندوقهای رای حاضر شدند تا نشان دهند که به دنبال کشوری مستقل و آزاد هستند.
این فرآیندها نشان میدهد که ملت عراق مردمانی هستند که به دنبال استقلال و سربلندی سرزمینشان هستند در حالی که همزمان نیز مطالبات به حقی نیز از دولتمردان دارند. شاید بتوان گفت درگیری با تروریسم و چالشهای امنیتی و البته برخی تنشها و رقابتهای نادرست سیاسی نظیر اقدام اقلیم کردستان عراق در برگزاری همهپرسی جداییطلبی و نیز سهمخواهیها در تشکیل دولت جدید موجب شد تا مطالبات مردم مورد توجه قرار نگیرد که نتیجه آن نیز برگزاری تجمعات مردمی در اعتراض به این وضعیت بوده است. حال این سوال مطرح است که راهکار تحقق مطالبات مردم چیست؟ پاسخ به این پرسش را در تجربیات گذشته عراق میتوان مشاهده کرد.
تجربه نشان میدهد که برخی جریانهای داخلی عراق که بازماندگان دوران رژیم بعث هستند در کنار آمریکا و شرکای منطقهای و فرامنطقهای آن که بحران در عراق را برابر با منافع خود میبینند به دنبال آنند تا شرایط اجتماعی و امنیتی این کشور را با بحران مواجه سازند. تبدیل اعتراضهای آرام مردمی به روندی مسلحانه و تنشهای قومی و مذهبی محور این طراحی است لذا اولویت ملت و دولتمردان عراق باید مقابله با این وضعیت باشد که رویکرد مردم به دنبال کردن مطالبات از طریق قانونی و نیز توجه دولتمردان به خواستههای مردم محور این اقدامات میتواند باشد.
نویسنده: علی تتماج