دیده شدن علی لاریجانی در کنار رئیس دولت اصلاحات در مراسم ترحیم آیتالله راستیکاشانی موضوعی بود که خبرساز شد و واکنشهای بسیاری را درپی داشت.
پس از انتشار این عکس بسیاری از شبکههای اجتماعی شاهد دست به دست شدن این تصویر با تحلیلهای مختلف بودند. اولین موضوعی که در این تحلیلها مطرح شده بود این بود نزدیک شدن لاریجانی به طیف اصلاحطلبان بود.
در حقیقت دیده شدن لاریجانی اصولگرا در کنار رئیسجمهور پیشین و نماد اصلاحطلبی از منظر برخی از افراد تبلیغات زودهنگام انتخاباتی بود .
حضور لاریجانی در مراسمی که در جماران و در نزدیکی منزل رئیس دولت اصلاحات برگزار میشود این تعبیر را دارد که او میدانسته که در این جلسه ممکن است نه فقط رئیسجمهور پیشین بلکه بسیاری از اصلاحطلبان دیگر را نیز ملاقات کند و از اینرو آمادگی طرح چنین مسئلهای را داشته است.
تحلیلگران میگویند: مواضع سیاسی لاریجانی در سالهای اخیر به اصلاحطلبان و دولت روحانی نزدیک شده است. این درحالی است که حضور علی لاریجانی به عنوان گزینه انتخابات سال ۱۴۰۰ نیز شنیده میشود. از اینرو اصولگرایانی که در نزدیکی لاریجانی حضور دارند، متوجه شدهاند که برای پیروزی در انتخابات لازم است مراقب جناح مقابل و طیف نزدیک به آنان باشند و فاصلهها را کاهش دهند.
اصلاحطلبان نیز که خیال پیروزی در انتخابات آتی را دارند و برای آن برنامهریزی میکنند نیز در اینباره میگویند: لاریجانی تلاش میکند، تا خودش را به لیست برنده نزدیک کند. محتمل است که لاریجانی برای ۱۴۰۰دنبال جابجایی سبد رای باشد زیرا تجربه ۱۳۸۴نشان داد سبد مدنظر خالی است لذا در صدد است شعاع جامعه مدنظرش را گسترش دهد و در این مسیر برخی از مخالفتها با رفتار وی نه ضرری ندارد که سودآور هم هست.
موضوعی تکراری
این رفتار علی لاریجانی مسبوق به سابقه است و طی سالیان گذشته موارد متعددی از این رفتار سیاسی در ایشان دیده شده است. او سیاستمداری متفاوت است و شخصیت سیاسی لاریجانی قدرت مانور بسیار زیادی دارد و جریان شناسی میکند. اگر احساس ایشان این باشد که اکثریت قابل توجهشان احتمالا اصولگرا باشند با اصولگرایان خواهد ماند ولی اگر احساسشان این باشد که این گروه در افکار عمومی تضعیف شدهاند و جریانهای دیگری امکان حضور بیشتری را دارند، تلاش میکند تا به نوعی خود را از جریان اصولگرایی کنار بکشد تا بتواند از منافع آن طرف هم برخوردار باشد.
تا آنجا که نحوه رفتار او این تحلیل را به وجود آورده که وی برای نزدیکی به جریان اصلاحات تلاش میکنند. حتی برخی معتقدند که ثمره این رفتار در جریان انتخاب رئیس مجلسی که لیست امید مدعی کسب اکثریت نسبی آن بود نمود پیدا کرد و لاریجانی با رای اکثریت مطلق نمایندگان رئیس آن مجلس شد.
از دیگر دلایلی که این عده برای طرح این مسئله عنوان میکنند و آن را نشانه چرخش لاریجانی به سمت اصلاحطلبان میدانند تصویب سریع کلیات و جزئیات برجام در مجلس ظرف ۲۰ دقیقه و یا همراهی سوالبرانگیز او با وزرای پرحاشیهای چون زنگنه و آخوندی است.
با این حال کارشناسان سیاسی میگویند اصلاحطلبان ناب هیچ موقع پشت سر او قرار نخواهند گرفت هر چند او را برای چانهزنی در درون نظام از روحانی موثرتر میدانند و از این رفتار برای انشقاق در جبهه اصولگرایی استفاده میکنند.
اما وجود لاریجانی از اصولگرایان سرچشمه گرفته و نمیتواند سریک پیچ ناگهان بپیچد و به یک طرف دیگر برود بنابراین از بعد فکری و معرفتی اصلاحطلب نخواهد شد اما برای مهندسی ذهنی و ادراکسازی با هدف حرکت به سمت یک سبد بزرگ تلاش میکند. او در طمع پایگاه اجتماعی اصلاحطلبان است که اگر روزی به روحانی رسید، ممکن است فردا نیز به وی برسد.
اصولگرایی اصلاحطلبانه
در عین حال بسیاری این حرکت لاریجانی را نشانه محافظهکاری وی میدانند و بر این باورند که لاریجانی بیشتر چهره عاقل و منافعاندیش بینالمللی است که نسبت به مصالح و منافع کشور میاندیشد. او میداند که با رقیب سیاسیاش یعنی اصلاحطلبان که در فرایند پیروزیاش در مجلس فعلی نقش داشتند چگونه تعامل برقرار و بتواند آن را حفظ کند.
لاریجانی درباره اینکه گروهی وی را اصولگرای ناب نمیدانند نیز گفته است: برخی زود قضاوت میکنند و فکر میکنم نظر رهبری که فرمودند اصولگرایی اصلاحطلبانه لازمه کشور است مدنظر قرار دارد و هرکسی که مسلکی داشته باشد اصولگرا محسوب میشود و هرهری مسلکی نادرست است.
وی همچنین در گفتوگویی با اشاره به اینکه ما اموال نیستیم که ما را مصادره کنند. اظهار داشته که هیچ معنا ندارد که اگر کسی در یکی از طایفهها (اصولگرایی یا اصلاحطلبی) باشد به برخی مواردی که دیگران مطرح میکنند علاقمند نباشد.
از سوی دیگر عبدالله ناصری، عضو بنیاد باران نیز در باره همنشینی لاریجانی با اصلاحطلبان گفت: لاریجانی گرچه هویت اصولگرایی خود را حفظ کرده، اما نوع تصمیمگیری او برای شرکت در مراسم و عزاداری در حسینیه جماران حکایت از این دارد که درصدد است به جامعه اعلام کند با جریان تندرو اصولگرایی فاصله دارد و بارها هم این مسئله را به نمایش گذاشته است.
ممنوعیتزدایی
بیتردید ماجرای ممنوعالتصویری دولت هفتم و هشتم موضوعی است که در پس انتشار این عکس مورد بررسی قرار گرفته است.
لاریجانی پیشتر درباره این ممنوعالتصویری گفته بود که ضمن روابط برادرانه با قوا هر کسی جای خود تصمیم میگیرد و قرار نیست جای آنها تصمیمگیری کنیم و توسعه اختیارات بدهیم. ما فقط باید موضوع را منعکس کنیم. وی همچنین اضافه کرده بود که قطعا مصوبه قانونی را مجلس باید تصویب کند بدیهی است که در این زمینه مصوبه قانونی وجود ندارد اما بالاخره یک جایی باید تصمیم بگیرد، شما نمیدانید کجاست؟ بدین ترتیب از پاسخگویی به آن طفره رفته بود
اگرچه خبرها در اینباره همیشه ضد و نقیض بوده است و جریان اصلاحات همواره تلاش داشت تا با انتشار تصاویر رئیس دولت اصلاحات در کنار برخی مسئولین نظام از جرم او در حمایت از سران فتنه قبحزدایی کند اما آنچه که موجب حساسیتها بسیاری شده بیتفاوتی برخی از مسئولین نسبت به این موضوع است. بسیاری در اینباره عقیده دارند که در این تصاویری که کوچکترین نشانهای از مرزبندی و یا نمایندگی نگاه نظام به موضوع حساس فتنه مشاهده نمیشود.
رئیس دولت هفتم و هشتم هر چند به دلیل عدم صدور بیانیههای تند و درگیر نکردن خود با حوادث بعد از عاشورا و ۲۵ بهمن سال ۸۸، محکوم به حصر نشد اما هیچگاه به خاطر همراهی خود با فتنهگران ابراز ندامت وعذرخواهی صادقانه از نظام و مردم نکرد در حالیکه که وی بارها تصریح کرده است که میدانسته ادعای تقلب در انتخابات سال ۸۸ واقعیت ندارد. البته باید توجه داشت که صرف نزدیکی وگرفتن عکس با رئیس جریان اصلاحات نمیتوان از آن تحلیلی برای گرایش به سمت و سویی سیاسی داشت و برداشتی عجولانه و غیرواقعی را مطرح کرد اما فتنه خط قرمز نظام است و بیتفاوت نسبت به کسانی که از آن حمایت کردند توجیه قانعکنندهای ندارد.
از سوی دیگر باید در نظر داشت که ممکن است که لاریجانی در این حضور بر حسب تصادف مجبور به نشستن در کنار روحانی شده و سلام علیکی هم بر حسب احترام رد بدل شده باشد.
آیا در فضای سیاسی کشور این همه جنجالسازی از سوی هر دو جناح ضرورت دارد؟ احتمالات زیادی در اینباره مطرح میشود که به دلایل مختلف ممکن است لاریجانی مجبور به چنین انتخابی شده باشد اما آیا این موضوع میتواند به موضوع اول کشور تبدیل شود؟ در نهایت به نظر میرسد هر دوجناح تلاش میکنند تا لاریجانی را تست بزنند و واکنش او را به اظهارات خود بررسی و درباره آن برنامهریزی کنند.