به باور بسیاری از ناظران سیاسی با اینکه نشانههایی از تاکتیک رفتاری مصر در قبال ایران مبنی بر توسعه مناسبات سیاسی دیده میشود اما برخی جهتگیریهای غلط و تأثیرپذیری قاهره از آمریکا و متحدانش تغییر استراتژیک روابط مصر با ایران را همچنان با تأمل روبرو میکند.
با اینکه مناسبات ایران و مصر در سطح دفتر حافظ منافع است و هنوز سفارتخانهای در دو کشور تاسیس نشده اما توسعه دیپلماسی میان دو کشور و تأثیرگذاری هر دوی آنها در تحولات منطقه همواره موضوعی بوده که کارشناسان بر آن اتفاق نظر داشتند. وحدت ملی و انسجام اسلامی از اهداف راهبردی نظام جمهوری اسلامی ایران بوده و در مقابل آمریکا، رژیم صهیونیستی و متحدانشان همواره تلاش میکنند با اتخاذ سیاست تفرقهافکنی میان قطبهای جهان اسلام، زمینههای شکاف و دو دستگی میان امت اسلامی را فراهم کنند.
مصر هم از جمله کشورهایی که نه تنها خود تحت تاثیر زیاد آمریکا و متحدانش است بلکه آمریکا نیز برای تاثیرگذاری روی این کشور از هیچ راهی فروگذاری نکرده است.
مصر در طول قرون متمادی به عنوان کشوری الهام بخش در جهان اسلام مطرح بوده است، از این رو حرکتهای ضد استعماری مصر در طول دهههای اخیر حساسیت این کشور را افزایش داده و سعی رژیم استعمارگر و صهیونیست بر این قرار گرفت که مصر را حیز انتفاع انداخته و این کشور را در سطح یک کشور درجه چندم منطقه تقلیل دهند. به همین خاطرماجرای ننگین و سیاه کمپ دیوید در پرونده سران خائن این کشور قرار دارد که مردم انقلابی این کشور در طول چهار دهه گذشته از وجود این نقطه سیاه احساس حقارت نموده و تلاش میکردند به گونهای در فضای سیاسی- اجتماعی منطقه آن را جبران کنند که تاکنون اقدامات آنان به نتیجه نرسیده است. البته در زمان حضور محمد مرسی نیز به دلیل جهتگیریهای غلط وی انقلابیون واقعی در مصر به محاق رفته و توان فعالیت چشمگیری را نداشتند.
البته مدتی است که بخاطر اختلافات مصر و عربستان بر سر موضوعات منطقهای از جمله سوریه بعضی از مواضع دولت کنونی در مصر نشان از تغییر تاکتیک و نه استراتژی در این کشور در قبال تهران دارد. به باورناظران سیاسی ایران و مصر میتوانند با هماندیشی و اتخاذ راهبرد مشترک، نقش مهمی را در حل و فصل بحرانهای منطقهای ایفا کنند.
به بیان دیگر تهران و قاهره به عنوان دو قدرت منطقهای و تاثیرگذار جهان اسلام، میتوانند با گسترش همکاری، منافع مشترک متعددی را از قبال این روابط پیگیری نمایند که تحقق این هدف مستلزم شناخت زمینههای متعدد واگرایی و همگرایی در روابط دو کشور و راه کارهای پیش روی برای توسعه دیپلماسی است .
البته ناظران سیاسی این نکته را نیز یادآور شدند که با توجه به قدرت منطقهای ازاین رو کشورهای منطقه تلاش میکنند با ایجاد رابطه مستقیم با تهران، به نوعی از گسترش و شدت بحرانهای منطقهای بکاهند؛ قاعدهای که طبیعتا مصر نیز از آن تبعیت میکند. شاید مصریها به این نتیجه رسیدهاند که اوضاع کنونی منطقه به هیچ وجه به نفع مصالح آنها نیست و اگر قرار است از بحرانهای منطقهای خود را دور نگه دارند، باید روابط خود را با یکی از وزنههای تاثیرگذار منطقه یعنی ایران رابطه توسعه دهند.
تغییر تاکتیک در مصر برای توسعه مناسبات با ایران
دکتر سید رضا صدرالحسینی کارشناس مسائل سیاست خارجی در خصوص روابط ایران و مصر به سیاست روز گفت: مصر به عنوان یکی از قطبهای جهان اسلام در طول قرون گذشته نقش بسزایی در تحولات منطقه، ژئواستراتژیک غرب آسیا وشمال آفریقا داشته است.
وی افزود: مصر در طول قرون متمادی به عنوان کشوری الهامبخش در جهان اسلام مطرح بوده است، از این رو حرکتهای ضد استعماری مصر در طول دهههای اخیر حساسیت این کشور را افزایش داده و سعی رژیم استعمارگر و صهیونیست بر این قرار گرفت که مصر را حیز انتفاع انداخته و این کشور در سطح یک کشور درجه چندم منطقه تقلیل دهند. این کارشناس مسائل سیاست خارجی تشریح کرد: به همین خاطرماجرای ننگین و سیاه کمپ دیوید در پرونده سران خائن این کشور قرار دارد که مردم انقلابی این کشور در طول چهار دهه گذشته از وجود این نقطه سیاه احساس حقارت نموده و تلاش میکردند به گونهای در فضای سیاسی- اجتماعی منطقه آن را جبران کنند که تاکنون اقدامات آنان به نتیجه نرسیده است. به اعتقاد صدرالحسینی حتی در زمان حضور محمد مرسی نیز به دلیل
جهت گیریهای غلط وی انقلابیون واقعی در مصر به محاق رفته و توان فعالیت چشمگیری را نداشتند.
وی اظهارداشت: با وجود گفتههای فوق به نظر میرسد جمهوری اسلامی ایران و مصر میتواند در روندهای آینده منطقه موثر واقع شود.
صدرالحسینی این را هم یادآور شد که البته نباید فراموش کرد گرایش بیش از اندازه ژنرال السیسی به عربستان چشمانداز روابط ایران و مصر را تا حدودی تیره نموده بود اما بعضی از مواضع دولت کنونی در مصر نشان از تغییر تاکتیک و نه استراتژی در این کشور دارد.
وی در پایان گفت: اما میتوان روابط در سطح فرهنگی، حوزههای علمیه و دانشگاه بزرگ الازهر و ارتباطات تجاری و اقتصادی و نقاط مشترک در خصوص کانال سوئز به عنوان گذرگاهی که با عمل انقلابی مصریها به یک گذرگاه بینالمللی و ملی تبدیل شده است ارتقای روابط را شروع نموده تا شاید در سالهای بعد روابط دو کشور با اهمیت در غرب آسیا و شمال آ،ریقا به نقطه نظر مطلوب برسد.
تأثیر پذیری مصر از آمریکا زیاد است
حسن هانی زاده کارشناس مسائل سیاست خارجی در خصوص مناسبات تهران- قاهره و تاثیر آن بر تحولات منطقه به سیاست روز گفت: روابط ایران و مصر بعد از پیروزی انقلاب اسلامی دچار فراز و نشیبهای زیادی همراه بود. وی افزود: البته درشرایط کنونی روابط تنشزایی میان دو کشور حاکم نیست اما روابط دیپلماتیک میان دو کشور آن طور که باید از سطح قابل قبولی برخوردار نیست.
این کارشناس سیاست خارجی تصریح کرد: از آنجایی که مصر به لحاظ اقتصادی و نظامی وابسته به آمریکا و عربستان است لذا همواره سیاستهای خود را با این دو هماهنگ میکند.
هانی زاده این نکته را هم یادآور شد که البته مدتی است که روابط مصر و عربستان بر سر برخی جریانات منطقهای از جمله سوریه ونیز کاهش کمک مالی ریاض به قاهره و دیگر با اختلاف همراه و به تیرگی گراییده است. وی در پایان گفت: با اینکه انتظار میرود روابط این دو کشور بیش از گذشته ارتقا یابد اما مصر کشوری است که به شدت تحت تاثیر آمریکا و متحدانش است و این کمی توسعه مناسبات با تهران را با تامل روبرو میکند.
هدی دهقان بذرافشان