حج تمتع امسال برگزار میشود؛ این جملهای بود که در ابتدای تعطیلات نوروزی توسط تیمی که از سوی ایران برای مذاکره با عربستان به این کشور سفر کرده بودند مخابره شد؛ باوجودی که دل زائرانی که سالها چشم انتظار ایستادند تا در ذیالحجه راهی سرزمین نزول قرآن شوند و در کوچههای شهر پیامبر راه رفته و با زیارت خانه خدا از دنیای مادی فاصله بگیرند؛ از این خبر آرام شد، در عین حال سوالی بزرگ را مطرح میکرد سوالی درباره چگونگی تعامل؟ حتی برای آن سالخوردگانی که سالها منتظر حج بودند مهم بود که بدانند چطور شد که سال گذشته حج تمتع برای احقاق حقوق شهدای منا و حفظ عزت ملت برقرار نشد و امسال این مسیر گشوده شد؟ سوالی که شاید میتوان برخی از پاسخها را در دل کنفرانس مطبوعاتی که حج و زیارت گذاشت جستوجو کرد و البته از خانواده قربانیان حج درباره قانع شدنشان پرسید.
در این زمینه حجتالاسلام والمسلمین سیدعلی قاضیعسکر نماینده ولیفقیه در امور حج و زیارت و حمید محمدی سرپرست سازمان حج و زیارت در نشست خبری که بعدازظهر ۲۸ اسفند به فاصله یک روز پس از اعلام رسمی توافق ایران و عربستان بر سر حضور زائران ایرانی در حج تمتع انجام شد، جزئیات بیشتری از این توافق را تشریح کردند و درباره سایر ابهامات مربوط به حج، عمره و روابط دو کشور به پرسشهای خبرنگاران رسانههای ایرانی و عربی پاسخ دادند.
نحوه برگزاری دعای کمیل و برائت از مشرکین
قاضی عسکر درباره چالشهایی که بر سر راه این توافق وجود داشت؛ مشخصا برگزاری مراسم برائت از مشرکین و دعای کمیل در کنار مسجدالحرام توضیح داد: کلیت آنچه که مورد نظر بوده در توافقنامه وزارت حج عربستان و سازمان حج و زیارت ایران لحاظ شده است که بر آن اساس برگزاری مراسم دعا در محل سکونت و جاهایی که متعلق به زائران ایرانی است بلامانع بوده، ولی در دور بعدی مذاکرات جزئیتر این مسائل مطرح و بحث خواهد شد تا با توافق صورت گرفته و تفاهم در آینده این مشکلات از سر راه برداشته شود.
پیگیری حقوق شهدای حج
او همچنین درباره پرداخت دیه به زائران حادثه دیده در فاجعه منا و مسجدالحرام گفت: در حج گذشته با دو مسئله مسجدالحرام و منا مواجه بودیم که در موضوع مسجدالحرام با توجه به قول پادشاه عربستان پرداخت دیه به صورت قطعی توافق شد و به زودی آن هدیه مقرر، پرداخت میشود. قرار بود دیهای هم از طرف شرکت بنلادن به حادثهدیدگان مسجدالحرام پرداخت شود که این کار را هم شروع کردهاند.
وی اضافه کرد: پرونده فاجعه منا به دلیل قطع روابط دو کشور راهی برای پیگیری نداشت و اگر میخواستیم از طریق محاکم بینالمللی پیگیری کنیم با پروسه طولانی روبهرو میشدیم هر چند که در وزارت خارجه، دادستانی کشور، سازمان حج و بنیاد شهید کارهای گستردهتری انجام شد و در دو ماه گذشته وکیلی اختیار کردند که طبق قرارداد امضاء شده با عربستان قرار شد امور را دنبال کند.
سرپرست حجاج ایرانی بیان کرد: در هر حال ما برای پیگیری علت فاجعه منا کارهای گستردهای انجام دادیم و با بیش از ۸۰۰ شاهد مصاحبه کردیم که اسنادش موجود است و قرار شد به کمیته حقیقتیاب داده شود تا این کار را ادامه دهند.
قاضی عسکر گفت: به خانوادههای داغدیده فاجعه منا و مسجدالحرام این بشارت را میدهم که با تلاش هیأت اعزام ایران به عربستان مقرر شد در حج امسال به هر خانواده شهید در این دو حادثه دو سهمیه حج تمتع داده شود که در حج پیشرو اعزام میشوند.
عربستان متعهد به امنیت ایرانیها
محمدی اظهار کرد: وقتی وزارت حج عربستان به نمایندگی این کشور طرف مذاکره با ایران شده پس متعهد به انجام همه امور مربوط به زائران است. در توافقنامه دو کشور مصادیق مختلف مربوط به امنیت تحت عنوان حفظ عزت و کرامت صراحتا مشخص شده و آنها تعهد دادهاند برخوردهایشان در شأن زائران باشد.
سرپرست حجاج ایرانی ادامه داد: عربستان همه موارد مربوط به تأمین امنیت را در مقوله عزت و کرامت پذیرفته و ما امیدواریم این تعهدات اجرا شود. در هر حال هر کشوری با حوادث غیرمترقبه مواجه میشود که برای پیشگیری از این موارد ناخواسته نمیتوان تضمین داد اما آنها متعهد شدهاند و در توافقنامه نیز ذکر شده که از حوادث پیشبینی شده جلوگیری کنند.
کمپین مردمی برای روشنگری
شاید به همین دلیل بوده که جمعی از اعضای بسیج دانشجویی در کنار مردم آگاه کشور با ایجاد کمپینی خواستار این موضوع شدند که هیأت حج جمهوری اسلامی متن مذاکرات با سعودیها را منتشر کند و اعلام کند که دولت جنایتکار سعودی چه ضمانتی داده است؟
در همین راستا بسیج دانشجویی هفت دانشگاه تهران در نامهای خطاب به رئیس هیأت حج جمهوری اسلامی ایران، خواستار انتشار متن مذاکرات مقامات کشور با مسئولان سعودی و شفافسازی انتظارات ایران شد. اما انگار برخی از بسیجیان و عموم جامعه تنها مطالبهگرهای چگونگی مذاکرات نبودند و برخی دیگر از خانوادههای شهدای منا نیز از این مذاکره سوالاتی دارند. در همین زمینه برادر شهید رکنآبادی با سیاستروز گفت و گو داشته است.
رکنآبادی: جايگاه فاجعه منا در مذاکرات حج ۹۶ کجا بوده است؟
مرتضی رکنآبادی برادر شهید غضنفر رکنآبادی که در جریان حج سال ۹۴ در منا به فیض شهادت نائل شد با اشاره به این نکته که افق دید مقام معظم رهبری و حکمت بیانات ايشان فراتر از درک همه است؛ به سیاست روز گفت: مذاکراتِ بین مسئولان حج جمهوری اسلامی ایران و شجره خبیثه ملعونه سعودی در حالی ادوار مختلف خود را طی کرده است که هر از گاهی اخباری مبهم از سوي مسئولان حج کشورمان از نتایج گفتوگوها منتشر شد و دقيقا در آخرين روز کاري اسفند سال ۱۳۹۵ اخباري نهايي اين ملاقاتها با تاخيري دو هفتهاي اعلام شد که آن هم مملو از ابهام است، به هر حال شايد اين هم جزيي از اجزاي ديپلماسي حج باشد!!
وی افزود: اگرچه حج ابراهیمی، فریضه بزرگ الهي و یکی از مهمترین شعائر اسلامی است (و هرکس در مسیر حج کوچکترين مانع تراشی و يا مخالفتي کند، یا حج و فلسفه آن را به درستی نشناخته و یا با اسلام و مسلمانی سر عناد دارد)، اما حج عزتمندانه، مبتنی بر حفظ امنیت، شخصیت، کرامت و حقوق انسانی موضوعی است که در کنار بحث استطاعت زائر برای تشرف به حج باید مورد توجه جدی قرار گیرد. اين حقوق اولیه مسائلی هستند که در طول چند سال اخیر حداقل برای زائران ایرانی مقولهای ناآشنا بودهاند و حتماً زائران محجوب ايراني نمونههای بسیاری از رفتارهای نابهنجار سعودیها را چه در داخل و چه بیرون از حرمهای مشرفه بخاطر دارند.
وی ادامه داد: مواضع اصولی، قاطعانه و حکيمانه رهبر معظم انقلاب نیز همواره بر برگزاری حجی عزتمندانه، با حفظ عزت و کرامت انسانی تأکید دارد. پیامهای معظمله به کنگره جهانی حج در طول سالیان مختلف، همواره در کنار پرداختن به موضوعات اساسی جهان اسلام، تأکید مؤکدی بر حفظ عزت و کرامت انسانی بوده است و افسوس که حداقل در سالهای اخیر در داخل کشور شاهد بودهایم که حکمت بیانات و فرمایشات معظمله توسط برخی مسئولان در مذاکرات مختلف، بموقع درک نشده و متأسفانه خسارت آن نیز شامل حال تمامي مردم کشورمان شده است.
برادر شهید رکنآبادی گفت: درپی جنایتي که در حادثه منا بدست آلسعود خبیث در دوم مهرماه سال ۹۴ رقم خورد به جرأت میتوان گفت که مقام معظم رهبری تنها شخصیت کشورمان بودند که موضعی علنی، عملی، شجاعانه و بجا در مقابل جنایتکاران سعودی گرفتند و با آنان بيپرده و از موضع عزت و اقتدار سخن گفتند. این موضعگیری عزتمندانه چنان ضربهای به بنیادهای حکومتی شجره خبیثه ملعونه سعودی زد که آنان را ناچار به تمکین و اطاعت ساخت. اما در بعد داخلی معالاسف شاهد اظهار عجز برخي مسئولان در برابر فرمایش مقام معظم رهبری درخصوص تشکیل کمیته حقیقتیاب و پیگیری جنایت منا بودیم. وی افزود: مقام معظم رهبری در بیانات خود فرمودند دنیا گریبان اینها (سعودیها) را بگيرد و رها نکند، اما در کمال تأسف شاهد بودیم که چگونه مقامات دستگاه سیاست خارجی تنها چند روز بعد از فاجعه فراموش نشدنی منا حکام خبیث سعودی را برادر خطاب کردند و موضع ضعف در برابر شاهزادهها را ادامه دادند. آیا این همان عزت ایرانی است که وعده ارتقاي آن داده شد؟!
وی با اشاره به اینکه مطالبات روشن و صریح مقام معظم رهبري درخصوص جنايتي که در منا بدست آلسعود خبيث رقم خورد عبارتند از؛ ۱- پذيرش مسئوليت فاجعه منا از سوي سعوديها ۲- عذرخواهي سعوديها از مسلمانان جهان ۳- تشکيل کميته حقيقتياب ۴- احقاق حقوق خانوادههاي معظم شهداي مظلوم منا و... بوده است ادامه داد: سوال ما اين است که دستگاه ديپلماسي و مذاکرهکنندگان محترم حج ۹۶ تا به امروز در ملاقاتها و مذاکرات در کداميک از موارد فوق توفيق داشتهاند؟ و اساسا جايگاه فاجعه منا در مذاکرات حج ۹۶ کجا بوده است؟
رکنآبادی گفت: در حالیکه تمامی زائران از کشورهای مختلف هر ساله پیگیر پیامهای مقام معظم رهبری بمناسبت کنگره بزرگ حج و یا فرمايشات معظم له در نشستها و ملاقاتهاي داخلي هستند، مشاهده میشود که حکمت کلام ایشان توسط عدهای از مسئولان کشورمان درک نمیشود. بدون شک انجام فریضه حج به دور از حفظ عزت، شأن، کرامت، امنیت و حقوق اولیه زائر در میان مدت و درازمدت زمینه ساز رویگردانی آحاد مردم و بخصوص جامعه جوان و تحصیلکرده از انجام فریضه حج خواهد شد و این مقولهای بسیار مهم است که همواره باید مورد توجه مسئولان حج باشد. فراموش نکنيم که تجمع همه ساله میلیونها مسلمان با لباس متحدالشکل، در یک زمان و مکان نشانهای است از اینکه اسلام خواستار برگزاری حجي است که عزت و توان مسلمانان را به رخ جهان بکشد و بدون شک امروز آلسعود خبيث همجهت با رژیم غاصب صهیونیستی بزرگترين مانع بر سر راه تحقق چنین حج عزتمندانه و ظلم ستيزانه و بازيابي عزت و مجد واقعی جهان اسلام هستند.
وی گفت: هنوز فراموش نکردهایم که جانهای بسیار دادهایم تا عزت، کرامت، امنیت و ساير حقوق انسانی ما پایمال نشود. ای کاش حداقل به منشور حقوق شهروندی (که اخیراً منتشر شده است) پایبند باشیم. نکتهای که در اینجا قابل ذکر است این است که تا چندی پیش، سعودیهای قسیالقلب را در اداره امور حج ناتوان، بیلیاقت، بیکفایت و... میخواندیم و امروز از اعزام زائران به حج سخن میگوییم؛ آیا تغییر خاصی در مدیریت و کفایت آنان روی داده که یکباره توانایی اداره حج را پیدا کردهاند و دوباره ما میخواهیم سرنوشت عزیزانمان را بدست این جماعت خبیث بسپاریم؟ هنوز وجدان جهان اسلام آرام نگرفته است، و ما نیز هنوز فراموش نکردهایم و هيچگاه فراموش نخواهيم کرد که ۴۶۵ زائر ایرانی (و ۱۲ زائر در مسجدالحرام) را همین سعودیهای لعین، مظلومانه با وضعیتی دلخراش به شهادت رساندند، اگر واقعاً به دنبال عزت و کرامت و امنیت و حقوق زائر هستیم در مذاکرات حج اولین مسالهای که باید در دستور کار قرار ميگرفت و نتيجه آن پيش از هر چيز ديگر اعلام ميشد موضوع احقاق حقوق "شهدای مظلوم منا و مسجدالحرام" است که بارها رهبر فرزانه انقلاب اسلامی بر پیگیری آن دستور صریح فرمودهاند اما متأسفانه با استناد به اخبار منتشره چنین مینماید که کمترین موضوعی که در دستور کار مسئولان و هيأت مذاکرهکننده حج قرار گرفته پیگیری و روشنگری درخصوص جنایت مناست!
برادر شهید رکنآبادی خاطرنشان کرد: اگرچه در نقش بیدارکننده و آگاهی بخش زائران ایرانی در کنگره بزرگ حج هيچ ترديدي وجود ندارد (و از اينرو دستهای پلید بسیاری در کار هستند تا مانع حضور حجاج ایرانی در بزرگترین کنگره انسانی دنیا شوند)، امّا چنانچه عزت، کرامت، شخصیت، امنیت و سایر حقوق زائران ایرانی در برابر انظار سایر مسلمانان حاضر در حج پایمال شود آیا باز هم همان نتیجه را از حج خواهیم گرفت؟! آیا افکار عمومی از ما نخواهند پرسید که در برابر ظلم آشکار به شهروندان کشورمان در حادثه منا چه کردیم؟ آیا از زائر ایرانی چهرهای مطیع و ناتوان نخواهیم ساخت؟ و آیا این امر در درازمدت و حتی کوتاه مدت تهدیدی جدی برای عزت ایرانی و همان چیزی که با اسم «ارتقای عزت پاسپورت ایرانی» به دنبال آن در سطح جهان بودیم، نخواهد بود؟! آيا واقعاً حجي که بسوي آن گام برميداريم همان حج عظیم ابراهيمي و محمدي است و با روح آن همخوانی دارد؟ و مردم فهیم کشورمان به خصوص طبقه روشنفکر و تحصیلکرده و جوان امروز با صدها و صدها سوال در اين باره مواجه هستند که هيچ پاسخي براي آن نمییابند.
وی در پایان اما سوالاتی را از مسئولان سازمان حج و زیارت و دستگاه دیپلماسی اینگونه پرسید:
آیا حکام سعودی واقعا در مورد هتک حرمت دو نوجوان ایرانی در جده رسماً عذرخواهی کرده و خاطیان این ماجرا را آن طور که شایسته بوده است مجازات کردهاند؟
آیا سردمداران سعودی از سوء تدبیر و همچنین ضعف مدیریت خود که باعث شهادت چندین هزار نفر از زائران مسلمان و حدود پانصد زائر ایرانی در حادثه منا شد عذرخواهی کرده، علل آن را بررسی و عاملان آنرا مجازات کردهاند؟
اعزام ۸۵ هزار زائر ایرانی به عربستان درحالیکه روابط سیاسی دو کشور قطع است و هیچ تضمینی برای عدم تکرار اینگونه فجایعی وجود ندارد با عقل و شرع همخوانی دارد؟ آیا امنیت راه از شرایط وجوب حج نیست؟
آیا مسئولان محترم سیاست خارجی و حج و زیارت میتوانند نسبت به عدم تکرار این فجایع اطمینان دهند؟ درحالیکه در یکسال گذشته روابط دو کشور بسیار وخیم تر شده و عربستان از هیچ فرصتی برای دشمنی و ضربه زدن و اهانت به جمهوری اسلامی ایران و انقلاب اسلامي و مسلمانان چشمپوشی نکرده است و اخیراً نیز بطور علنی از برقراری روابط با رژیم غاصب صهیونیستی سخن میگوید، آیا برای مسوولان سیاست خارجی و حج و زیارت جان و آبروی مردم عزیز کشورمان ارزشی دارد؟
آیا مسئولان حج و زیارت کشورمان محتمل بودن تعمد فاجعه منا که در پیام مقام معظم رهبری به مناسبت سالگرد حادثه منعکس شده بود را مدنظر خود قرار داده اند؟
آيا در مذاکرات حج ۹۶ موضوعات مربوط به جنايت منا و... حل شد که پس از آن توافق اعزام زائر صورت گرفت يا اينکه به سادگي از کنار آن و دلهاي مملو از درد خانوادهها عبور کرديد تا به خانه خدا برسيد؟!
و ...
رکنآبادی در خاتمه تاکید کرد: امیداست تصمیمگیرندگان درخصوص مسئله مهم، پیچیده و چند بعدي حج نهایت دقت را بنمایند و از تصمیمگیریهای عجولانه و سطحی و مبتنی بر منافع زودگذر جلوگیری نمایند و تصمیمی مطابق با مصالح عالیه نظام مقدس جمهوری اسلامی و در شأن آن اتخاذ نمایند و فراموش نکنند ما کشوری هستیم که با تمام قوا در اقصی نقاط دنیا به یاری مظلومان شتافتهایم و در حوادث اخیر منطقه در سوریه، عراق و... پيشاني کشورهای زیادهخواه (که عربستان سعودی هم از جمله آنان است) را به خاک مالیدهایم و اکنون دنیا از ما به بزرگی و عزت یاد میکند. پاسدار عزت و اقتدار ايران اسلامي باشيم.
مائده شیرپور