سرانجام پس از مدتی بی سرو سامانی در بازار ارز بر اساس مصوبه شورای پول و اعتبار مورخ ۱۱ بهمن ماه ۱۴۰۱، مرکز مبادله ارز و طلای ایران از امروز فعالیت رسمی خود را در حوزه معاملات ارزی (اسکناس و حواله) آغاز می‌کند در حالی که همچنان این سوال باقی است که ایا این بازار به ثبات می رسد.
نرخ ارز و نوسانات آن هر چند که در ظاهر نباید بر اقتصاد کشور تاثیرگذار باشد بویژه اینکه بسیاری از کالاها در داخل تولید و منابع اولیه آنها نیز ایرانی هستند اما هنوز مشخص نشده که چرا هر تغییری در بازار ارز به تورم و افزایش قیمت منجر می‌شود و جالب‌تر آن است که با کاهش قیمت دوباره به نرخ‌های گذشته باز نمی‌گردد. در حالی بی سامانی در بازار ارز و پاسخگو نبودن متولیان امر همچنان التهاب و سردرگمی را در بازار ارز حفظ کرده است که روابط عمومی بانک مرکزی، اعلام کرد: مرکز مبادله ارز و طلای ایران، دارای چندین تالار معاملاتی و عرضه ارز و طلا خواهد بود که در مرحله نخست تالار ارز خدماتی و تالار حواله مرکز مبادله ایران در آن گشایش شده و شروع فعالیت خواهد داشت.
ایجاد مرجعیت قیمت، افزایش حجم معاملات رسمی و سهولت دسترسی متقاضیان بازار ارز و طلا از مهمترین اهداف کلان مرکز مبادله ارز و طلای ایران است. این مرکز، همچنین در راستای فعالیت خویش، ابزارسازی و نهادسازی در بازارهای ارز و طلا و تقویت و بهینه‌سازی حداکثری زیرساخت‌های فناوری اطلاعات را دنبال خواهد کرد.منابع لازم ارزی از محل صادرات شرکت‌های صنایع پتروشیمی، مس، معادن، فولاد، پالایش نفت، قیر و سایر صادرکنندگان در تالار حواله ارزی مرکز مبادله ارز و طلای ایران تامین و جهت فروش به واردکنندگان عرضه می شود. همچنین تامین ارز بابت واردات دارو، لوازم و تجهیزات پزشکی و کالاهای اساسی همچنان با نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان بر بستر سامانه نیما کماکان با قوت ادامه خواهد یافت.با راه اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران ضمن بازنگری صورت گرفته در سرفصل‌های تخصیص ارز خدماتی، به منظور پاسخگویی به همه نیازهای واقعی ارزی از یک سو و جایگزینی روش‌های نظارت پسینی به جای نظارت پیشینی از سوی دیگر، سرفصل‌های مربوطه با رویکرد تسهیل مقررات توسعه یافتند. از مهمترین سرفصل‌های بازنگری شده ارز خدماتی در مقررات می‌توان به سرفصل‌های ارز درمانی، ارز دانشجویی، ارز ماموریت، ارز مسافرتی، ارز شرکت‌های هواپیمایی داخلی، ارز شرکت‌های ترانزیت زمینی و دریایی و سایر موارد اشاره داشت. این اهداف و کارکردها برای بازار مذکور مطرح شده است که در توجیه این اقدام که برخی کارشناسان آن را ناکارآمد می‌دانند چنانکه پور ابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس آن را شبه سیاست‌های اقتصادی ۱۳۹۷ دانسته که به تشدید چالشها منجر شد، رئیس‌کل بانک مرکزی تأکید کرد: نرخ فعلی دلار که در بازار وجود دارد مورد قبول بانک مرکزی نیست.
«محمدرضا فرزین» تصریح کرد: قصد داریم در مرکز مبادله ارز و طلای ایران کلیه نیازهای واقعی مردم به ارز را تأمین کنیم و نرخی که در این مرکز شکل می‌گیرد نرخ مرجع برای قیمت‌گذاری است.
رئیس کل بانک مرکزی اضافه کرد: نرخی که در این مرکز شکل می‌گیرد براساس منابع و مصارف ارزی و متغیرهای بنیادین اقتصاد کلان خواهد بود. تلاش ما این است که این نرخ یک نرخ مناسب خارج از انتظارات و حباب باشد و عرضه‌کنندگان از این منابع ارزی استفاده کنند.وی افزود: در طی ماه‌های اخیر بانک مرکزی تلاش کرده است که ارز لازم برای تمامی نیازهای واقعی کشور را به اندازه کافی تأمین کند. بر این اساس در سال جاری، ارزی که در سامانه نیما برای واردات تمامی کالاهای مورد نیاز کشور تأمین شده، به میزان ۴۸درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته است؛ این در حالی است که نرخ آن در این مدت صرفاً ۱۷ درصد رشد داشته است.فرزین با بیان اینکه با توجه به نیاز مردم به اسکناس ارز، در ۶۰۰ صرافی و ۱۵۰ شعبه بانکی تلاش کرده‌ایم تمام نیاز مردم به اسکناس ارز را نیز تأمین نماییم افزود: همان‌طور که قبل از این اعلام شده بود قرار است مرکز جدیدی با عنوان «مرکز مبادله ارز و طلا» را راه‌اندازی کنیم که دلیل این امر نیز این است که قصد داریم در این مرکز تمامی نیازهای واقعی مردم به ارز را تأمین کنیم.وی افزود: به همین دلیل تلاش کرده‌ایم مرکز مبادله ارز و طلا را راه‌اندازی کنیم که بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده، فردا ساعت ۱۱ شاهد افتتاح این مرکز خواهیم بود. البته ساختمان جدیدی نیز برای آن خریداری شده و قبل از عید به این مکان منتقل می‌شود لیکن اکنون به صورت موقت در بازار متشکل ارزی شروع به فعالیت خواهد کرد.
فرزین با بیان اینکه در مرکز مبادله ارز و طلا تالار حواله را راه‌اندازی خواهیم کرد گفت: در تالار حواله، بخشی از فروش ارز صنایع مختلف از جمله پتروشیمی، فولاد، صنایع غذایی، ارز آنها در مرکز مبادله عرضه خواهد شد و به نیازهای مختلف اختصاص می‌یابد.
وی در خصوص نرخ بازار مبادله ارز و طلا نیز گفت: نرخی که در مرکز مبادله ارز و طلا شکل می‌گیرد بر اساس منابع و مصارف ارزی و متغیرهای بنیادین اقتصاد کلان خواهد بود و تلاش می‌کنیم این نرخ قطعاً مناسب و خارج از انتظارات و حباب باشد که بر این اساس هم عرضه‌کننده و هم متقاضی از منابع ارزی کشور استفاده نمایند.وی افزود: ما همچنان تأمین ارز کالاهای اساسی و تجهیزات پزشکی و سایر نیازهای قبلی را با نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان ادامه خواهیم داد و ارز آنها را از محل فروش نفت و میعانات نفتی و گازی تأمین می‌کنیم.رئیس کل بانک مرکزی در خصوص تأمین ارز به صورت اسکناس برای مصارف خدماتی نیز گفت: همان‌طور که قبلاً نیز تأکید کرده‌ایم باید روش تأمین ارز سرفصل خدمات کمی متفاوت شود و در طی این مدت تلاش بسیار خوبی در بانک مرکزی انجام شد که ۶۸ قلم نیاز خدماتی شناسایی شد که ارز مورد نیاز این دسته از جمله ارز مسافرتی، پزشکی، دانشجویی در این مرکز باید تأمین شود.وی افزود: برای تأمین ارز خدماتی، سامانه‌هایی طراحی شده است که مردم می‌توانند با مراجعه به آنها نیازهای ارزی خود را ثبت کنند که در ادامه مستندات آنها توسط نهادهای ذی‌ربط بررسی می‌شود. به عنوان مثال برای ارز دانشجویی توسط وزارت علوم و برای پزشکی، توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مدارک لازم بررسی می‌شود که در صورت تأیید، ارز آنها توسط بانک مرکزی تأمین خواهد شد و بانک مرکزی تمام نیازهای واقعی ارزی مردم را در این سامانه تأمین خواهد کرد.در همین حال
معاون بین‌الملل بانک مرکزی اعلام کرد: با توجه به توافقاتی که بین ایران و روسیه در حوزه اتصال کانال مالی دو کشور رخ داده، برای ارسال پیام‌های بانکی دیگر نیازی به سوئیفت نداریم.محسن کریمی در حاشیه نهمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت در پاسخ به این سوال که سامانه میر که برای اتصال کارت‌های بانکی ایران و روسیه و کانال مالی باز شده بین دو کشور در چه وضعیتی قرار دارد؟ اظهارداشت: موضوع پیام‌رسان‌های بانکی با پرداخت‌های کارتی بین ایران و روسیه متفاوت است؛ چرا که مساله پرداخت‌های کارتی که براساس آن قرار بود کارت‌های عابربانک ایرانی‌ها با روسیه متصل شود هنوز اتفاق نیفتاده است اما درباره مساله پیام رسان‌های بانکی باید گفت که بر همین اساس همه بانک‌های کشور به تعدادی از بانک‌های خارجی در روسیه و همه بانک‌های روسیه متصل شده‌اند بنابراین بانک‌ها برای تبادل پیام‌های بانکی نیازی به سوئیفت ندارند چرا که از سیستم‌های بومی و ملی کشورهای خودشان استفاده می‌کنند.
معاون بین‌الملل بانک مرکزی با تاکید بر اینکه حذف دلار در دستور کار ما قرار دارد، تصریح کرد: بنابراین می‌توان گفت که در این حوزه دیگر نیازی به سوئیفت نداریم. او در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا توافق بانکی مالی بین ایران و چین در سفر اخیر رئیس جمهور انجام شده است یا خیر، اظهار داشت: همه توافقات بانکی در این چارچوب محرمانه است و بنا نداریم اینگونه همکاری بانکی را بین ایران و چین اعلام کنیم چرا که باعث بروز چالش در تحقق آن می‌شود. به هر تقدیر آنچه در باب مبادلات ارزی و نیز توافقات اقتصادی با چین ذکر شد این نوید را می‌دهد که شاید اقداماتی در حوزه ارزی صورت گیرد امری که قطعا نیازمند رویکردهای نظامی موثر است تا از تکرار دلال بازی‌ها و نابسامانی‌های ارزی جلوگیری گردد.
نویسنده: مهدی یوسفی
ایجاد مرجعیت قیمت، افزایش حجم معاملات رسمی و سهولت دسترسی متقاضیان بازار ارز و طلا از مهمترین اهداف کلان مرکز مبادله ارز و طلای ایران است. این مرکز، همچنین در راستای فعالیت خویش، ابزارسازی و نهادسازی در بازارهای ارز و طلا و تقویت و بهینه‌سازی حداکثری زیرساخت‌های فناوری اطلاعات را دنبال خواهد کرد.منابع لازم ارزی از محل صادرات شرکت‌های صنایع پتروشیمی، مس، معادن، فولاد، پالایش نفت، قیر و سایر صادرکنندگان در تالار حواله ارزی مرکز مبادله ارز و طلای ایران تامین و جهت فروش به واردکنندگان عرضه می شود. همچنین تامین ارز بابت واردات دارو، لوازم و تجهیزات پزشکی و کالاهای اساسی همچنان با نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان بر بستر سامانه نیما کماکان با قوت ادامه خواهد یافت.با راه اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران ضمن بازنگری صورت گرفته در سرفصل‌های تخصیص ارز خدماتی، به منظور پاسخگویی به همه نیازهای واقعی ارزی از یک سو و جایگزینی روش‌های نظارت پسینی به جای نظارت پیشینی از سوی دیگر، سرفصل‌های مربوطه با رویکرد تسهیل مقررات توسعه یافتند. از مهمترین سرفصل‌های بازنگری شده ارز خدماتی در مقررات می‌توان به سرفصل‌های ارز درمانی، ارز دانشجویی، ارز ماموریت، ارز مسافرتی، ارز شرکت‌های هواپیمایی داخلی، ارز شرکت‌های ترانزیت زمینی و دریایی و سایر موارد اشاره داشت. این اهداف و کارکردها برای بازار مذکور مطرح شده است که در توجیه این اقدام که برخی کارشناسان آن را ناکارآمد می‌دانند چنانکه پور ابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس آن را شبه سیاست‌های اقتصادی ۱۳۹۷ دانسته که به تشدید چالشها منجر شد، رئیس‌کل بانک مرکزی تأکید کرد: نرخ فعلی دلار که در بازار وجود دارد مورد قبول بانک مرکزی نیست.
«محمدرضا فرزین» تصریح کرد: قصد داریم در مرکز مبادله ارز و طلای ایران کلیه نیازهای واقعی مردم به ارز را تأمین کنیم و نرخی که در این مرکز شکل می‌گیرد نرخ مرجع برای قیمت‌گذاری است.
رئیس کل بانک مرکزی اضافه کرد: نرخی که در این مرکز شکل می‌گیرد براساس منابع و مصارف ارزی و متغیرهای بنیادین اقتصاد کلان خواهد بود. تلاش ما این است که این نرخ یک نرخ مناسب خارج از انتظارات و حباب باشد و عرضه‌کنندگان از این منابع ارزی استفاده کنند.وی افزود: در طی ماه‌های اخیر بانک مرکزی تلاش کرده است که ارز لازم برای تمامی نیازهای واقعی کشور را به اندازه کافی تأمین کند. بر این اساس در سال جاری، ارزی که در سامانه نیما برای واردات تمامی کالاهای مورد نیاز کشور تأمین شده، به میزان ۴۸درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته است؛ این در حالی است که نرخ آن در این مدت صرفاً ۱۷ درصد رشد داشته است.فرزین با بیان اینکه با توجه به نیاز مردم به اسکناس ارز، در ۶۰۰ صرافی و ۱۵۰ شعبه بانکی تلاش کرده‌ایم تمام نیاز مردم به اسکناس ارز را نیز تأمین نماییم افزود: همان‌طور که قبل از این اعلام شده بود قرار است مرکز جدیدی با عنوان «مرکز مبادله ارز و طلا» را راه‌اندازی کنیم که دلیل این امر نیز این است که قصد داریم در این مرکز تمامی نیازهای واقعی مردم به ارز را تأمین کنیم.وی افزود: به همین دلیل تلاش کرده‌ایم مرکز مبادله ارز و طلا را راه‌اندازی کنیم که بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده، فردا ساعت ۱۱ شاهد افتتاح این مرکز خواهیم بود. البته ساختمان جدیدی نیز برای آن خریداری شده و قبل از عید به این مکان منتقل می‌شود لیکن اکنون به صورت موقت در بازار متشکل ارزی شروع به فعالیت خواهد کرد.
فرزین با بیان اینکه در مرکز مبادله ارز و طلا تالار حواله را راه‌اندازی خواهیم کرد گفت: در تالار حواله، بخشی از فروش ارز صنایع مختلف از جمله پتروشیمی، فولاد، صنایع غذایی، ارز آنها در مرکز مبادله عرضه خواهد شد و به نیازهای مختلف اختصاص می‌یابد.
وی در خصوص نرخ بازار مبادله ارز و طلا نیز گفت: نرخی که در مرکز مبادله ارز و طلا شکل می‌گیرد بر اساس منابع و مصارف ارزی و متغیرهای بنیادین اقتصاد کلان خواهد بود و تلاش می‌کنیم این نرخ قطعاً مناسب و خارج از انتظارات و حباب باشد که بر این اساس هم عرضه‌کننده و هم متقاضی از منابع ارزی کشور استفاده نمایند.وی افزود: ما همچنان تأمین ارز کالاهای اساسی و تجهیزات پزشکی و سایر نیازهای قبلی را با نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان ادامه خواهیم داد و ارز آنها را از محل فروش نفت و میعانات نفتی و گازی تأمین می‌کنیم.رئیس کل بانک مرکزی در خصوص تأمین ارز به صورت اسکناس برای مصارف خدماتی نیز گفت: همان‌طور که قبلاً نیز تأکید کرده‌ایم باید روش تأمین ارز سرفصل خدمات کمی متفاوت شود و در طی این مدت تلاش بسیار خوبی در بانک مرکزی انجام شد که ۶۸ قلم نیاز خدماتی شناسایی شد که ارز مورد نیاز این دسته از جمله ارز مسافرتی، پزشکی، دانشجویی در این مرکز باید تأمین شود.وی افزود: برای تأمین ارز خدماتی، سامانه‌هایی طراحی شده است که مردم می‌توانند با مراجعه به آنها نیازهای ارزی خود را ثبت کنند که در ادامه مستندات آنها توسط نهادهای ذی‌ربط بررسی می‌شود. به عنوان مثال برای ارز دانشجویی توسط وزارت علوم و برای پزشکی، توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مدارک لازم بررسی می‌شود که در صورت تأیید، ارز آنها توسط بانک مرکزی تأمین خواهد شد و بانک مرکزی تمام نیازهای واقعی ارزی مردم را در این سامانه تأمین خواهد کرد.در همین حال
معاون بین‌الملل بانک مرکزی اعلام کرد: با توجه به توافقاتی که بین ایران و روسیه در حوزه اتصال کانال مالی دو کشور رخ داده، برای ارسال پیام‌های بانکی دیگر نیازی به سوئیفت نداریم.محسن کریمی در حاشیه نهمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت در پاسخ به این سوال که سامانه میر که برای اتصال کارت‌های بانکی ایران و روسیه و کانال مالی باز شده بین دو کشور در چه وضعیتی قرار دارد؟ اظهارداشت: موضوع پیام‌رسان‌های بانکی با پرداخت‌های کارتی بین ایران و روسیه متفاوت است؛ چرا که مساله پرداخت‌های کارتی که براساس آن قرار بود کارت‌های عابربانک ایرانی‌ها با روسیه متصل شود هنوز اتفاق نیفتاده است اما درباره مساله پیام رسان‌های بانکی باید گفت که بر همین اساس همه بانک‌های کشور به تعدادی از بانک‌های خارجی در روسیه و همه بانک‌های روسیه متصل شده‌اند بنابراین بانک‌ها برای تبادل پیام‌های بانکی نیازی به سوئیفت ندارند چرا که از سیستم‌های بومی و ملی کشورهای خودشان استفاده می‌کنند.
معاون بین‌الملل بانک مرکزی با تاکید بر اینکه حذف دلار در دستور کار ما قرار دارد، تصریح کرد: بنابراین می‌توان گفت که در این حوزه دیگر نیازی به سوئیفت نداریم. او در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا توافق بانکی مالی بین ایران و چین در سفر اخیر رئیس جمهور انجام شده است یا خیر، اظهار داشت: همه توافقات بانکی در این چارچوب محرمانه است و بنا نداریم اینگونه همکاری بانکی را بین ایران و چین اعلام کنیم چرا که باعث بروز چالش در تحقق آن می‌شود. به هر تقدیر آنچه در باب مبادلات ارزی و نیز توافقات اقتصادی با چین ذکر شد این نوید را می‌دهد که شاید اقداماتی در حوزه ارزی صورت گیرد امری که قطعا نیازمند رویکردهای نظامی موثر است تا از تکرار دلال بازی‌ها و نابسامانی‌های ارزی جلوگیری گردد.
نویسنده: مهدی یوسفی