ناظران سیاسی بر این باورند که درگیری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره باغ، زمینه جنگ نیابتی برای مسکو در حمایت از ایروان و آنکارا در حمایت از باکو را رقم زده است؛ برخی نیز تلاش دارند تا به هر بهانه‌ای شده پای جمهوری اسلامی ایران را به این درگیری باز کنند؛ ناظران سیاسی معتقدند مقامات ایران با صبر و تحمل از رهگذر ارائه پیشنهاد کاملا بی‌طرفانه موضوع مناقشه قره باغ را میان آذربایجان و ارمنستان حل کند.
دور جدید درگیری‌های مرزی جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره‌باغ از بامداد یکشنبه ۳۰ شهریور آغاز شد. این درگیری همچنان ادامه دارد و به نظر نمی‌رسد که دو کشور همسایه، عزمی جدی برای ترک مخاصمه داشته باشند.
اما حل مسئله قره‌باغ ورای درگیری تاریخی میان آذری‌ها و ارمنی‌ها، زمانی دشوارتر می‌شود که دیگر کشور‌ها نیز مبتنی‌بر منافع خود به نقش‌آفرینی در آن بپردازند. مهم‌ترین نمونه قابل ذکر در این راستا، اعلام حمایت تمام قد ترکیه از آذربایجان در درگیری‌های اخیر است.
با وجود این رؤسای جمهور روسیه، فرانسه و آمریکا (گروه مینسک) در بیانیه‌ای مشترک، از جمهوری آذربایجان و ارمنستان خواسته‌اند تا به تنش در منطقه قره‌باغ پایان دهند و آن‌ها را به اعلام آتش‌بس دعوت کرده‌اند. در این بیانیه ولادیمیر پوتین، امانوئل ماکرون و دونالد ترامپ از دو طرف درگیر درخواست کرده‌اند بدون پیش‌شرط وارد مذاکره شوند.
توضیح آنکه گروه مینسک در دهه۱۹۹۰ میلادی با هدف پایان‌دادن به بحران قره‌باغ به‌وسیله سازمان امنیت و همکاری اروپا تشکیل شد.
همچنین ساعاتی پیش از انتشار این بیانیه، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، گفت که پوتین در شورای امنیت روسیه، بحران قره‌باغ را به بحث گذاشته و درخصوص این بیانیه مشترک با آن‌ها صحبت کرده است.
پسکوف در پاسخ به سوالی درباره حمایت ترکیه از آذربایجان در تنش‌های اخیر با ارمنستان و احتمال مشارکت نظامی ترکیه در این تقابل نظامی میان باکو و ایروان گفت: ما در این خصوص اظهارنظر نمی‌کنیم. ما معتقدیم هرگونه اظهارنظری درباره احتمال حمایت نظامی از یکی از طرفین (ارمنستان و آذربایجان) ماهیت تحریک‌آمیز دارد و به افزایش تنش‌ها منجر می‌شود.
اما گزارش‌هایی منتشر شده که ادعا دارد روسیه نیز در این میان به صورت پنهانی به ارمنستان کمک می‌کند. کاخ الیزه با صدور بیانیه‌ای ضمن متهم کردن ترکیه به اعزام مبارزان خارجی از غرب آسیا به قره باغ، گفت که در حال همکاری با روسیه برای رسیدن به توافق آتش‌بس بین آذربایجان و ارمنستان هستند. اما در مقابل، ترکیه گزارش‌ها درباره اعزام شبه‌نظامیان حامی‌اش به جمهوری آذربایجان را رد کرده است.
اردوغان معتقد است که آتش‌بس تنها زمانی امکان‌پذیر است که نظامیان ارمنی از قره‌باغ خارج شوند. اردوغان در این رابطه گفته است: باتوجه به اینکه آمریکا، روسیه و فرانسه نزدیک به ۳۰سال است به این مشکل بی‌توجه بوده‌اند، پیگیری آتش‌بس ازسوی آن‌ها غیرقابل قبول است.
ناظران سیاسی بر این باورند؛ درگیری آذربایجان و ارمنستان، زمین جنگ نیابتی برای مسکو در حمایت از ایروان و آنکارا در حمایت از باکو را رقم زده است.
مسئله قره‌باغ زمانی پیچیده‌تر می‌شود که بدانیم منطقه قفقاز جنوبی، رگ حیاتی گاز و نفت اروپاست و جنگ در آن، پای بسیاری از کشور‌های دیگر خاصه کشور‌های اروپایی را هم ناخواسته وسط می‌کشد.
تقلای برخی برای کشاندن ایران به درگیری قره باغ
حسن هانی زاده کارشناس مسائل سیاست خارجی در گفت‌وگو با سیاست روز درباره نقش منفی ترکیه در تحولات قره باغ گفت: نقش منفی ترکیه در جنگ میان ارمنستان و آذربایجان بر سر منطقه قره باغ کاملاً آشکار است، ترکیه تلاش دارد تا ارمنستان را تضعیف و معادله منطقه قره باغ را به نفع آذربایجان تغییر دهد.
وی با بیان اینکه ترکیه با اهداف استراتژیک هم اکنون در قالب حامی آذربایجان ایفای نقش می‌کند، تصریح کرد: ترکیه می‌خواهد از منابع طبیعی دریای خزر از طریق آذربایجان بهره برداری کند به این منظور نیروهای گروه تروریستی داعش و جیش الاسلام از سوریه برای تقابل با ارمنستان به آذربایجان اعزام شده‌اند.
کارشناس مسائل سیاست خارجی اظهار داشت: نگرش و احساسات قومیتی میان ترکیه و آذربایجان زیاد است از این رو تضعیف ارمنستان در دستور کار ترکیه قرار دارد تا ذیل بهره برداری‌های استراتژیک، تا تسلط آذربایجان بر منطقه قفقاز جنوبی زیاد شود.
هانی زاده در پاسخ به اینکه رویکرد ایران در قبال ایفای نقش منفی ترکیه در برابر تحولات قره باغ چه باید باشد، خاطرنشان کرد: جمهوری اسلامی ایران باید تحولات قره باغ را به درستی رصد کند؛ هم اکنون می‌بینیم که روسیه به صورت پنهانی از ارمنستان حمایت می‌کند و به نوعی رقابت ترکیه و روسیه در منطقه قره باغ رو به گسترش است.
وی با بیان اینکه درگیری کنونی در منطقه قره باغ یک درگیری نیابتی است افزود؛ از این رو جمهوری اسلامی ایران نباید تحت تأثیر هیچ یک از طرف‌های درگیر قرار بگیرد، چرا که برخی در تلاشند به هر شکل ممکن پای ایران را به این درگیری‌ها باز کنند.
کارشناس مسائل سیاست خارجی گفت: جمهوری اسلامی ایران این نگرانی را دارد اگر این درگیری‌ها طولانی شود، مرزهای کشورمان درگیر شود، از این رو پیشنهاد می کنیم مقامات کشورمان با صبر و تحمل از رهگذر ارائه پیشنهاد و کاملاً بی‌طرف موضوع مناقشه قره باغ را میان آذربایجان و ارمنستان حل کند.
