شنبه ۳۰ فروردين ۱۳۹۹ - ۲۱:۱۷
کد مطلب : 113399
«چالش قانون» پژوهش‌ها و مطالعات انجام شده پیرامون فساد اداری و اقتصادی را معرفی (۱۳) می‌کند:

لانه‌گزینی فساد اداری و اقتصادی، در رانت‌های قانونگذاری سنتی!؟

اشاره: اقتصاد هر جامعه، محل ظهور و بروز همه متغیرهای فعال و متاثر از جهان بینی، آرمان ها، ارزش ها، فرهنگ، سیاست و قوانین اداره شوون مختلف آن است. امور اقتصادی در واقع خروجی و دستاورد پنهان و آشکار اسناد فرادست و ایده آل های هر ملت است که از طریق سلسله مراتب اختیارات و قوانین به بدنه و کف جامعه و زندگی مردم می رسد. فساد اداری و اقتصادی بیش از آنکه معلول فرآیندهای معیوب اقتصادی باشد تحت تاثیر شرایط سیاسی و فرهنگی جامعه است. مهم ترین علت فساد اداری و اقتصادی، تسلط اندیشه و عمل ناکارآمد از طریق قانونگذاری سنتی و ناکارآمد بر اداره امور گوناگون جامعه است که زمینه سوء استفاده زیاده خواهان را فراهم می کند. در شناسنامه تحقیق موضوعاتی چون عنوان، نگارنده، سال انتشار، شاخه علمی، روش مطالعه و محل چاپ تحقیق قید شده است و سپس علل و عوامل، پیامدها، راهکارها و نتیجه گیری هرتحقیق بصورت خلاصه آمده است. «چالش قانون» پیشاپیش از ارائه نظرات سازنده عموم اندیشمندان و نخبگان سپاسگزار است. این نوشتار به معرفی پژوهش های انجام شده در حوزه فساد اداری و اقتصادی می پردازد که هم اکنون از نظر خوانندگان گرامی می گذرد:

شناسنامه تحقیق
ردیف: ۱۶
عنوان: فساد اداري در مدارس آموزشي: عوامل مؤثر بر پيدايش، گسترش و كاهش آن
نگارنده: رضا رسولي و بهنام شهائي
سال انتشار: ۱۳۸۸
شاخه: مديريت
روش: توصيفي
محل چاپ: مديريت دولتي
نتيجه گيري
اين تحقیق به دنبال شناسايي و اولويت بندی عوامل مؤثر بر بروز، گسترش و مهار فساد اداری در مدارس آموزش و پرورش است. چنین فرض شده است كه پنج عامل اصلي وضعیت اقتصادی كاركنان، ويژگي های فرهنگي و اجتماعي، ويژگي های سازماني، ويژگي های فردی كاركنان و كمیت و كیفیت قوانین و مقررات در بروز و گسترش فساد اداری نقش قابل توجهي دارند. در اين تحقیق داده های مربوط به ۱۰۴ تن از مديران مدارس منطقه ۲ تهران (شهرری) مد نظر قرار گرفته و نیز برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شده است. نتايج تحقیق حکايت از آن دارد كه كلیه عوامل مذكور در بخش آموزش و پرورش معنادار بوده و بر پیدايش فساد اداری تأثیر دارند. همچنین نتايج رتبه بندی و اولويت گذاری اين عوامل نشان مي دهد كه مسائل اقتصادی كاركنان (اعم از تناسب نرخ رشد تورم و نرخ رشد حقوق، فقدان مزايای جانبي برای كاركنان، احساس نابرابری و بي عدالتي اقتصادی و نحوه توزيع ثروت در جامعه) بیشترين تأثیر را بر بروز و پیدايش فساد اداری داشته است. نکته قابل توجه اينکه، كمیت و كیفیت قوانین و مقررات بر فساد تأثیر داشته، لکن از نظر مديران مدارس مذكور دارای كمترين تأثیر از نظر رتبه بندی بوده. در مجموع نتايج اين بررسي بیانگر آن است كه تنگناهای اقتصادی كاركنان، ويژگي های فرهنگي و اجتماعي حاكم بر جامعه، نواقص و كاستي های سیستم های سازماني، ويژگي های شخصي كاركنان و در نهايت ناكارآمدی قوانین و مقررات، به ترتیب از جمله عوامل مؤثر در بروز و پیدايش فساد اداری در مدارس آموزش و پرورش هستند. در راستای شناسايي راهکارهای كنترل و مهار فساد اداری، چنین فرض شد كه مکانیسم های اداری و مديريتي، فرهنگي و اجتماعي، اقتصادی و سیاسي بر كنترل و كاهش فساد اداری تأثیر مي گذارند كه نتايج آزمون دو جمله ای، بر مناسب بودن اين راهکارها مهر تأيید زد. همچنین نتايج اولويت گذاری راهکارها نشان مي دهد كه راهکارهای اداری و مديريتي نظیر آموزش مديران، اصلاحات ساختاری، كنترل و پايش عملکرد و قوانین و مقررات، بیشترين تأثیر را بر كنترل و كاهش فساد اداری دارند. نکته قابل توجه و چشمگیر اينکه راهکارهای اقتصادی در عین اينکه بر كنترل و مهار فساد اداری تأثیر دارند، لکن در اين نظرسنجي، كمترين رتبه و اهمیت را به خود اختصاص داده اند. روی هم رفته يافته های اين تحقیق حاكي از آن است كه راهکارهای اداری و مديريتي، راهکارهای فرهنگي و اجتماعي، راهکارهای سیاسي و راهکارهای اقتصادی، به ترتیب بر كنترل و كاهش فساد اداری در آموزش و پرورش تأثیر دارند.

شناسنامه تحقیق
ردیف: ۱۷
عنوان: اثر كنترل فساد مالي بر رشد اقتصادي
نگارنده: احمد صباحي و سعيد ملک الساداتي
سال انتشار: ۱۳۸۸
شاخه: مديريت
روش: كاربردي
محل چاپ: پژوهشنامه بازرگاني
نتيجه گيري
اين مقاله با استفاده از شاخص كنترل فساد بانك جهاني، تأثیر فساد مالي را بر رشد اقتصادی در سه گروه كشورهای پردرآمد، كشورهای با درآمد متوسط و كشورهای كم درآمد، در قالب يك مدل اقتصاد سنجي و با بهره گیری از تکنیك داده های تابلويي بررسي كرده است. دوره زماني اين پژوهش از ۱۹۹۶ الي ۲۰۰۶ است و نمونه شامل ۱۴۰ كشور مي باشد. در اين تحقیق بر تقابل میان دو واقعیت عیني جوامع امروزی يعني ۱. فساد مالي و۲. بوروكراسي ناكارآمد، تمركز شده است. اين تقابل هم در بخش نظری با تکیه بر ادبیات تئوريك فساد و هم در بخش تجربي از طريق برآورد يك مدل اقتصادسنجي به تصوير كشیده شده است. روح حاكم بر تحلیل های ارائه شده از اين واقعیت پرده بر مي دارد كه هركجا بوروكراسي اداری ناكارآمد، پرهزينه، وقت گیر و در يك كلام تحمیل كننده هزينه مبادله باشد، عقلانیت اقتصادی كارگزاران اقتصادی را به سوی روش های كم هزينه تر سوق مي دهد و آنان را وا مي دارد كه روشي كه مستلزم صرف هزينه كمتر است را برگزينند. اينجاست كه رهگذر فساد اداری به عنوان گزينه بديل پیمودن مسیر طويل و طاقت فرسای اداری مطرح مي شود و رفتهرفته به قاعده بازی كارگزاران اقتصادی تبديل مي گردد. اين قاعده جديد و غیررسمي اگرچه به لحاظ ارزشي مذموم و ناپسند است اما به لحاظ اثباتي كارآتر از قاعده بازی مرسوم و قانوني است. البته بايد توجه داشت كه اين مدعا خاص كشورهايي است كه از بوروكراسي ناكارآمد رنج مي برند. نتايج مطالعه نشان مي دهد كه كنترل فساد بر رشد اقتصادی كشورهای دارای درآمد متوسط و بالا اثر مثبتي دارد. بنابراين تلاش و اراده ملي در جهت مبارزه با فساد، مي تواند نقش قابل ملاحظه ای را در افزايش رشد اقتصادی اين گروه از كشورها ايفا كند. در اين راستا به طور مشخص دو راهکار عمده پیشنهاد مي شود:
۱. افزايش نظارت بر كارگزاران دولتي متصدی ارائه خدمات،
۲. شفاف سازی فرآيندهای اداری از طريق: الف) حذف تبصرههای ذيل قوانین كه عموما امکان استخراج برداشتهای متفاوت از قانون را برای كارگزاران فراهم مي سازد. ب) درج آشکار قوانین فاقد تبصره های زائد در جرايد و رسانه های عمومي و پايگاه های اينترنتي مربوط به سازمان های دولتي به عنوان میثاق تغییرناپذير مردم و دولت. ج) الکترونیکي كردن فرآيندهای اداری و جايگزين ساختن سیستم های الکترونیکي به جای افراد. د) جايگزين كردن قواعد و فرمولهای يکسان پرداخت خدمات دولتي به جای صلاحديد كارگزاران. همچنین نتايج اين مطالعه نشان مي دهد كه كنترل فساد بر رشد اقتصادی كشورهای كمدرآمد اثر منفي دارد. با توجه به اين نتیجه و به پشتوانه ادبیات تئوريك، مي توان اين ارتباط معکوس را به فضای نامناسب كسب و كار در اين گروه از كشورها نسبت داد. به گونه ای كه برای كارگزاران بخش خصوصي، پرداخت رشوه و ساير مظاهر فساد، كاهش دهنده هزينه های مبادلاتي و افزايش دهنده سطح تولید است. بنابراين به نظر مي رسد تجديدنظر در قوانین و مقررات اقتصادی اين كشورها، خصوصا مقررات مربوط به بازارهای پولي و مالي، بازار كار، مالیات ها، تجارت خارجي و تسهیل قوانین مربوط به آغاز فعالیت های اقتصادی از ضروری ترين اقدامات برای بهبود فضای كسب و كار و افزايش رشد اقتصادی باشد. بنابراين در گروه كشورهای كم درآمد مسئولیت دولت از اين خطیرتر مي نمايد كه مي بايد به طور همزمان هم به مبارزه با فساد همت گمارد و هم در راستای بالا بردن كارآيي بوروكراسي گام بردارد.

شناسنامه تحقیق
ردیف: ۱۸
عنوان: تعيين عوامل مؤثر بر بروز و گسترش فساد اداري و روش هاي كنترل آن در سازمان تربيت بدني جمهوري اسلامي ايران از ديدگاه كارشناسان
نگارنده: حميدرضا صفري و جعفرلو و محمود گودرزي و سيدنصراله سجادي و محمدحسين قرباني و حجت اله دارابي
سال انتشار: ۱۳۸۸
شاخه: تربيت بدني
روش: توصيفي
محل چاپ: پژوهش در علوم ورزشي
نتيجه گيري
هدف از اين پژوهش، مطالعه عوامل مؤثر بر بروز و گسترش فساد اداری و تعیین میزان اهمیت هر يك از روش های كنترل فساد اداری از ديدگاه كارشناسان سازمان تربیت بدني است. نحوه جمع آوری داده ها در اين تحقیق از طريق پرسشنامه بوده و نمونه شامل ۱۶۵ نفر از كارشناسان سازمان است، همچنین به منظور تجزيه و تحلیل داده ها از آزمونهای آماری دوجمله ای و فريدمن استفاده شده است. نتايج اين مطالعه نشان مي دهد از ديدگاه كارشناسان سازمان تربیت بدني، عوامل اقتصادی بیشترين نقش را در بروز و گسترش فساد اداری دارد. از سوی ديگر كارشناسان اين سازمان مواردی از قبیل: درجه خويشاوندسالاری، عدم پاي بندی كاركنان به رعايت موازين شرعي و قانونگريزی در فرهنگ جامعه را از عواملي ميدانند كه به صورت بالقوه مي توانند زمینه های فساد را در بین كاركنان فراهم آورند. همچنین نبود مواردی از قبیل: مکانیسم های كنترل مناسب در سازمان، نظام پاداش كارآمد، امنیت شغلي برای كاركنان و وجود شبکه های غیررسمي، از ويژگي هايي هستند كه مي توانند سازمان تربیت بدني را در معرض خطر فساد اداری قرار دهند. در مورد كمیت و كیفیت قوانین و مقررات نیز به عنوان يك عامل فسادزای ديگر مي توان گفت كه مطابق نتايج، اين عامل نیز روی بروز فساد اداری در سازمان تربیت بدني نقش دارد. نتايج نشان مي دهد كه ويژگي های فردی كاركنان در بروز فساد اداری در اين سازمان نقش ندارند و نیز نقش روش های كنترل در كاهش فساد اداری تأيید مي شود. از بین روش های كنترل فساد اداری نیز از ديدگاه كارشناسان افزايش حقوق كاركنان بیشترين نقش را به خود اختصاص مي دهد.

شناسنامه تحقیق
ردیف: ۱۹
عنوان: بررسي رابطه بين سرمايه اجتماعي و فساد اداري/ تحليلي بر رابطه بين سرمايه اجتماعي و فساد اداري
نگارنده: مهدي خلف خاني
سال انتشار: ۱۳۸۸/ ۱۳۸۹
شاخه: علوم سياسي
روش: توصيفي
محل چاپ: راهبرد/ پژوهشنامه
نتيجه گيري
نمونه اين تحقیق شامل ۵۰۰ نفر است و جمع آوری اطلاعات از طريق پرسشنامه، مصاحبه، تحلیل محتوا و مطالعات طولي انجام گرفته است. در يك جمع بندی كلي مي توان گفت كه از میان عوامل متعدد تأثیرگذار بر فساد اداری در ايران، متغیرهای خاص گرايي در محیط اجتماعي ايران، سرمايه منفي اجتماعي به معني هنجارهای منفي حاكم، نبود جديت لازم در نهادهای نظارتي ايران و ترس به جای وجدان به عنوان منبع اساسي اجرای قوانین، از عوامل اساسي مي باشند. اما اينکه كدام يك بیشترين تأثیر را بر فساد اداری و به عبارتي در عدم همکاری مردم برای مبارزه با فساد داشتند يا باعث بیشترين بي اعتمادی به راه ها و رويه های قانوني شده اند، بايستي توضیح داد كه در میان متغیرهای موجود، جديت نهادهای نظارتي و خاص گرايي به عنوان سرمايه منفي اجتماعي بالاترين تأثیر را در جری شدن كارمندان خاطي و نیز بي اعتمادی مردم به رويه های قانوني و يا عدم همکاری برای رفع فساد داشته اند. در اين تحقیق نتايج تحلیل های آماری انجام شده نشان داده اند كه سرمايه اجتماعي با وجه بیروني سازی مفرط مي تواند به جای آنکه به عنوان عاملي برای توسعه عمل كند، به دردسر برای توسعه تبديل گردد. خانواده سالاری، قوم و خويش پرستي و فامیل خواهي نمونه ای از سرمايه منفي اجتماعي هستند و در نمونه ايران نشان دادند كه چگونه برای عدهای خاص فرصت های غیرقانوني ايجاد و يا هزينه های جزايي را برای آنها كاهش مي دهند و يا باعث افزايش فرصت ها و يا سرعت دسترسي به خدمات مي گردد. به عبارتي، در اين تحقیق نشان داده شده است كه مشاهده اين مسائل در ايران توسط مردم باعث بيمیلي مردم به همکاری برای مبارزه با فساد و بي اعتمادی به رويه های قانوني مي گردد. در تحلیل های انجام شده در اين پیمايش نشان داده شده است كه اگر مردم به ديگران و درستي اعمال ديگر اعتماد نکنند، آماده همکاری نیستند. به عبارتي همکاری و پاي بندی به رويه های قانوني در ايران مقید به اين است كه مردم ببینند ديگران نیز قانون را رعايت و وظايف خود را در اداره فراموش ننموده اند. از سوی ديگر نتايج نشان مي دهند كه ضوابط اخلاقي دروني كه در اين تحقیق تحت عنوان وجدان مورد ارزيابي قرار گرفتند، نقش بسیار مهمي به عنوان عامل پاي بندی به رويه های قانوني دارند. در جامعه ای كه پاي بندی به قوانین، ريشه در تعهد دروني مردم دارد، میزان همکاری با ديگران و نیز تمايل به رويه های قانوني افزايش مي يابد و از سوی ديگر از سطح فساد پايین تری برخوردار خواهند بود. شايان ذكر است كه مقاله چاپ شده در سال ۱۳۸۹ دارای نتايج مشابه با مقاله سال ۱۳۸۸ است. اما در حوزه ادبیات نظری پژوهش، مقاله سال ۱۳۸۹ دارای شرح بیشتری نسبت به مقاله سال ۱۳۸۸ است.

شناسنامه تحقیق
ردیف: ۲۰
عنوان: مؤلفه هاي تدوين استراتژي ملي مبارزه با فساد جمهوري اسلامي ايران
نگارنده: سيدمهدي الواني و سعيد زرندي و ابوذر عرب سرخي
سال انتشار: ۱۳۸۹
شاخه: مديريت
روش: توصيفي
محل چاپ: مديريت دولتي
راهکارها
مؤلفه هايي برای تدوين استراتژی های ملي مبارزه با فساد جمهوری اسلامي ايران، حوزه اقتصادی: حذف برنامه های فسادخیز/ خصوصي سازی مناسب/ مقررات زدايي/ اصلاحات مالیاتي و گمركات/ بخش های بانکي/ سیستم مديريت مالي/ اصلاحات تجاری و كلان/ مديريت هزينه های عمومي، حوزه اداری: اصول اخلاقي/ خط مشي شايسته سالاری/ حقوق و مزايا/ كارآيي اداری/ تصمیم گیری غیرمتمركز/ افشای درآمد و دارايي/ وضع قوانین مناسب/ مجازات سنگین برای رفتارهای فاسد/ تدارک خدمات رقابتي/ بخش قضايي و حقوقي/ وجود سیستم نظارت كارآمد، حوزه اجتماعي: ارتقای خدمات عمومي/ آموزش عمومي و ارتباطات/ مشاركت جامعه مدني و نظارت عمومي/ دسترسي به اطلاعات، حوزه سیاسي: رقابت سیاسي/ احزاب مستقل/ شفافیت در وضعیت مالي احزاب/ ارتقای پاسخگويي/ تعهد آشکار رهبران/ ارتقا و تقويت همکاری های منطقه ای و بین المللي/ مشاركت فعالانه با سازمان های جهاني و بین المللي مبارزه با فساد و مکانیسم های سازمان ملل متحد. 

نتيجه گيري
در اين پژوهش با توجه به ضرورت اتخاذ رويکرد چندبعدی در مبارزه با فساد اداری، شاخص های استراتژی مبارزه با فساد در پنج نهاد بین المللي فعال در اين حوزه مورد بررسي قرار گرفته و شاخص های منتخب در چهار حوزه اقتصادی، اجتماعي، سیاسي و اداری دسته بندی شده است. برای تأيید و اولويت بندی شاخص ها از نظرهای ۲۶ نفر از خبرگان استفاده شده است كه شاخص های منتخب تأيید شدند و اولويت هر يك برای استفاده در تدوين استراتژی مبارزه با فساد معین شده است، به طوری كه شاخص های حوزه اداری بالاترين امتیاز را كسب كرده اند. تحلیل امتیازها مي تواند ما را به نتايج مختلفي رهنمون كند. اول با توجه به گسترش روزافزون كاغذبازی، سلطه دولت بر منابع، ساختارهای اداری پیچیده و ملموس تر بودن شاخص های اين حوزه، دوم با توجه به عدم دسترسي به مقامات ارشد و انتخاب مصاحبه شوندگان از بین مديران میاني، شاخص های بخش اداری از درجه بالاتری برخوردار شده است. در مقابل عدم درک شايسته شاخص های حوزه سیاسي مي تواند از دلايل عمده افت وزني شاخص های اين حوزه در تدوين استراتژی های مبارزه با فساد در سطح كشور قلمداد شوند. به هر حال آنچه بايد در تدوين استراتژی های مبارزه با فساد در سطح ملي لحاظ شود، توجه شايسته به كلیه شاخص ها و عوامل اثرگذار اين حوزه است. 

نویسنده: دکتر محمدرضا ناری ابیانه

https://siasatrooz.ir/vdcdns0fnyt0fs6.2a2y.html
نام شما
آدرس ايميل شما
کد امنيتی