جدیدترین گزارش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی آنکتاد نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران طی سال ۲۰۱۵ کاهش داشته است.بر اساس برآوردهای کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل ۲ میلیارد و ۵۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران طی سال ۲۰۱۵ انجام شده است که این رقم نسبت به سال قبل از آن ۲.۶ درصد کاهش داشته است.
این اتفاق در حالی رخ داده که در۳ سال گذشته و با وجود جدی شدن مذاکرات هسته‌ای و اجرای توافق موقت هسته‌ای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران نه تنها افزایش نیافته بلکه روندی نزولی را طی کرده است.
طبق آمار در سال ۲۰۱۲ بالغ بر ۴ میلیارد و ۶۶۲ میلیون دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشور انجام شده بود که این رقم در سال ۲۰۱۳ به ۳ میلیارد و ۵۰ میلیون دلار، در سال ۲۰۱۴ به ۲ میلیارد و ۱۰۵ میلیون دلار و در سال ۲۰۱۵ به ۲ میلیارد و ۵۰ میلیون دلار کاهش داشته است.
با وجود افت ۲.۶ درصدی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشور طی سال ۲۰۱۵ سرمایه‌گذاری مستقیم ایران در کشورهای دیگر رشد ۵۶ درصدی داشته و به ۱۳۹ میلیون دلار رسیده است. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ایران در سال پیش از آن ۸۹ میلیون دلار اعلام شده بود.مجموع سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی انجام شده در ایران از ابتدای تهیه گزارش‌های آنکتاد تا پایان سال ۲۰۱۵ بالغ بر ۴۵ میلیارد ۹۷ میلیون دلار بوده است. مجموع سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ایران در کشورهای دیگر در این دوره نیز ۲ میلیارد و ۴۵۵ میلیون دلار برآورد شده است.
بر اساس این گزارش ارزش پروژه‌های سبز اعلام شده برای سرمایه‌گذاری در ایران طی سال ۲۰۱۵ بالغ بر ۲ میلیارد و ۴۷۳ میلیون دلار بوده است که ۹ پروژه را شامل می‌شود. در سال پیش از آن ارزش اعلام شده ۸ پروژه سبز در ایران ۱ میلیارد و ۶۷۱ میلیون دلار گزارش شده بود.
تعداد پروژه‌های سبز اعلام شده برای سرمایه‌گذاری ایران در خارج طی سال ۲۰۱۵ بالغ بر ۱۰ پروژه و ارزش آنها ۳۲۲ میلیون دلار بوده است. ارزش و تعداد این پروژه‌ها در سال پیش از آن به ترتیب ۴ پروژه و ۳۸۲ میلیون دلار اعلام شده بود.
دلایل اثر گذار
کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی در واکاوی این افت و روند نزولی که با وجود گشایش‌هایی که از برجام اعلام شده و می‌شود، دلایل متعددی را مطرح می‌کنند که عدم اطمینان سرمایه‌گذاران؛ نیاز به اصلاح در ابعاد اقتصادی؛ وجود نشانه‌های مثبت برای سرمایه‌گذاری و بهبود جایگاه جهانی را عامل مهمی در حضور مستمر سرمایه‌گذاران ونقش آفرینی آن می‌دانند اما با وجود اینکه گفته می‌شود گام‌های مهمی دراین رزمینه برداشته شده است اما همچنان آمارها روند حرکتی این گروه را به شکل معکوس نشان می‌دهد.
سرمایه‌گذاری ناامن
برخی منتقدان اقتصادی در واکاوی این مساله و عدم حضور گسترده سرمایه‌گذاران خارجی در کشور می‌گویند: آنچه مسلم است اقتصاد ایران برخلاف آمارها رشد و حرکت چشمگیری نداشته است وهمین موضوع نتوانسته بازار ایران را در بین دیگر کشورها متمایز کند. این گروه از منتقدان در کنار مشکلات داخلی مسایلی همچون ناآرامی حوزه خاورمیانه و جنگ‌های موجود در آن را دلیل دیگری در عدم حضور سرمایه‌گذار دانسته و می‌گویند: سرمایه‌گذاران خارجی برای سرمایه‌گذاری درازمدت خود، جذب موقعیت‌های نامطمئن نمی‌شوند.
این کارشناسان با تاکید براین موضوع که ایران شدیداً نیاز به اصلاح اقتصادی دارد مدعی هستند که انجام سرمایه‌گذاری نیاز به نشانه‌های اقتصادی و ثبات درازمدت سیاسی است و همین مساله دلیلی شده تا با وجود اجرایی شدن مساله برجام همچنان نگاه سرمایه گذاران خارجی به حضور در ایران منفی باشد، چراکه بیش از توافق هسته‌ای برای سرمایه گذاران خارجی نشانه‌های اقتصادی و ثبات درازمدت سیاسی مهم است ضمن اینکه شرایط کسب و کار، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی برای موفقیت ایران در جذب سرمایه‌گذاری خارجی نقشی تعیین کننده دارند. این گروه از کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی براین اعتقادند که بیش از توافق هسته‌ای و حل وفصل آن باید عملکرد اقتصادی کشور بهبود یابد تا شاهد حضور سرمایه گذاران اعم از داخلی و خارجی باشیم بدین معنا که اگر شرایط اقتصادی کشور بهبود نیابد نه تنها سرمایه‌گذار خارجی که سرمایه‌گذار داخلی هم تمایلی به حضور دراین بازارها نخواهد داشت.
این منتقدان با مبنا قراردادن رکود حاکم بر بازار این نکته را مطرح می‌کنند که کنترل تورم به تنهایی کار ساز نیست و اگر تورم یک رقمی شود اما صنعت رونق نگیرد نه فعالان داخلی بهره می برند ونه زمینه‌ای برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی مهیا خواهد شد.
بهبود اقتصاد شرط اصلی
به اعتقاد و باور این کارشناسان متولیان در کنار اصلاح و بهبود شرایط اقتصادی کشور باید برنامه‌ریزی درست و منطقی از ورود سرمایه‌گذاران داشته باشند به این معنا که شرایط را به گونه‌ای فراهم کنند تا با مدیریت هیات‌های خارجی آنها را به سمت پروژه‌های مدنظر سوق دهند و در یک کلام به گونه‌ای عمل کنند که از ظرفیت‌های اقتصادی استفاده کافی برده شود.
آنچه مسلم است علی رغم تمام شعارها در حال حاضر زیر ساخت‌های بازارهای اقتصادی ایران اعم از بازار سرمایه و صنعت برای جذب سرمایه‌گذار مهیا نیست و همانطور که واقعیت‌های ملموس کشور نشان می‌دهد متولیان برنامه جامعی برای ایجاد رونق در اقتصاد کشور ندارند که اگر داشتند این روند رکودی زودتر از این ها از اقتصاد جامعه رخت بر بسته بود. کارشناسان اقتصادی در یک نگاه کلی این نکته را گوشزد می‌کنند که ایران از منظر مدیریتی آماده جذب سرمایه‌های خارجی نیست و در کنار آن با وجود فراهم نبودن الزامات کسب وکار و عدم شفافیت این امر کاملا طبیعی است که سرمایه‌گذاران اعم از داخلی و خارجی تمایلی به سرمایه‌گذاری نداشته باشند .
به اعتقاد این افراد اگر امنیت سرمایه‌گذاران مهیا شود قطعا این افراد با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی کشور وارد عمل خواهند شد چراکه برای سرمایه‌گذاران تفاوتی ندارد که در یک کشور عربی سرمایه‌گذاری کند یا کشور ایران و تنها کسب سود و وجود امنیت نکته مهم برای حضور آنها خواهد بود.
