بازارهاي جهاني از رسيدن قیمت سبد نفتی به ٤٧ دلار و ٢٨ سنت خبر مي‌دهند و در مقابل قيمت نفت خام شاخص دابلیوتی‌آی آمریکا درآخرين روزمبادلات به حدود ٤٢ دلار برای هر بشکه و پایین‌ترین سطح در ٦,٥ سال گذشته رسید. قیمت نفت خام شاخص برنت دریای شمال نيز همين رويه را دارد به طوري كه آخرين معاملات ثبت شده در بازار آی سی یی لندن قيمت آن را ٤٩ دلار و ٢٢ سنت برای هر بشکه بوده است. برآيند متوسط قيمت نفت دربازار‌هاي جهاني از سير نزولي آن خبر مي‌دهد و اين اتفاقي است كه در ماه‌هاي اخير شاهد آن بوده‌ايم. در حالي كه نفت روند نزولي را در پيش گرفته اما نكته قابل توجه متوليان ايراني افزايش ۵۰۰ هزار بشكه‌اي صادرات نفت ايران است. نفتي كه درطول سال‌هاي گذشته به واسطه تحريم‌هاي ناجوانمردانه تنها يك ميليون بشكه در بازارهاي جهاني مشتري داشت و هنوز كه هنوزاست بخشي از پول فروش اين كالا وارد كشور نشده است.
متوليان و دست اندركاران فروش نفت در روزهاي اخير اين موضع را با اين محتوا منتشر كردند كه با سازوکار در نظر گرفته شده در توافق هسته‌ای و در آبان یا آذرماه به رفع تحریم‌ها منجر خواهد شد و از آن مقطع زمانی، افزایش۵۰۰ هزار بشکه ای صادرات نفت ایران، آغاز می‌شود. براساس خبر منتشر شده در خروجي خبرگزاري ايرنا؛ وزير‌نفت دراين مورد پيش‌بيني كرد كه تا اواخر آبان ماه یا اواسط آذرماه سال جاری تحریم‌های بین‌المللی علیه صنعت نفت ایران به طور کامل لغو شود كه این تحریم‌ها شامل فروش و صادرات نفت ایران، مقدار فروش، حمل و نقل و بیمه کشتی‌های نفت‌کش و جابه جایی ارز حاصل از فروش نفت می‌شود و براین اساس، شرکت ملی نفت، مناطق نفت‌خیز جنوب، فلات قاره و نفت مرکزی نیز با دستور وزیر نفت، خود را برای آن تاریخ، آماده می‌کنند.
در زمان انتشار اين خبر كارشناسان و تحليلگران بازار انرژي انتقادات زيادي را به اين صحبت‌ها مطرح كردند مبني براينكه در آن زمان كه قيمت نفت بالاي ۱۰۰ دلار بود و در تحريم قرار داشتيم چنين تلاشي براي فروش بيشتر نفت ديده نمي‌شد اما در حال حاضر كه قيمت نفت روبه كاهش است و هر روز كمتر از رقم ديروز مي‌شود چه برنامه ريزي و استراتژي مدنظر متوليان وجود دارد كه به اين سمت و سو در حركتند.
بازگشت به جايگاه
هادي حق شناس كارشناس اقتصادي در واكاوي اين مسئله به سياست روز گفت: اولين نكته در چنين روندي حركت به سمت افزايش توليد است به اين منظور كه ايران جايگاه خود را در اوپك كه در طول سال‌هاي اخير از دست داده است حفظ كند به اين معنا كه از رتبه چهارم كنوني در اوپك به رتبه دوم ارتقا يابد.
وي مي‌افزايد: نكته دوم دراين مورد آن است كه بخش عمده اي از چاه‌هاي نفتي ايران به نيمه دوم عمر خود رسيده‌اند كه اگر به بهره‌برداري نرسند اين امكان كه از دسترس خارج شوند وجود دارد كه در اين صورت براي احياي دوباره اين چاه‌ها نيازمند داشتن تكنولوژي‌هاي نوين و هزينه بر خواهيم بود بنابراين بهترين حالت آن است كه به برداشت از آنها ادامه دهيم.
اين كارشناس اقتصادي در ادامه بحث بودجه كشور را مدنظر قرار داده و تصريح كرد: قدرمسلم بودجه جاري كشور بر مبناي نفت بسته شده است و از آنجايي كه قيمت نفت هر روز پايين‌تر از رقم پيش بيني شده در بودجه است بنابراين براي تامين اين اختلاف متوليان بايد در تلاش باشند تا نفت بيشتري را به فروش برسانند. وي افزود:براي تامين سهم بودجه از محل فروش نفت در شرايط كنوني اقدامي به جز افزايش فروش نفت وجود ندارد.
اين كارشناس اقتصادي بر اين باور است كه قيمت نفت در بازارهاي جهاني به اين شكل باقي نخواهد ماند و استدلال خود از اين موضوع را به خروج اقتصاد امريكا از ركود نسبت داده و گفت: امروزه اقتصاد آمريكا در رشد مثبت قرار دارد و از بحران سال ۲۰۰۸ همه كشورهاي توسعه يافته به معناي افزايش تقاضاي انرژي خارج شده‌اند بنابراين، اين كاهش قيمت نفت دائمي‌نخواهد بود.
وي افزود: در هر شكل فراز و فرود قيمت نفت هميشه بوده و هست و مهمترين نكته در اين ميان آن است كه كشورها ظرفيت توليد خود را حفظ كنند. اين كارشناس اقتصادي به ظرفيت توليد و صادرات بالاي ۲ميليون و۵۰۰ بشكه ايران تا پيش ازتحريم‌ها اشاره كرد و گفت: مهمترين اتفاق در شرايط كنوني به دست آوردن جايگاه كشور در سقف توليد اوپك است.
برنامه بدون تغيير
با وجود اين نوع نگاه مثبت برخي كارشناسان ابهامات و معضلات پيش‌روي اين خبر و استراتژي‌هاي پيرامون آن به حدي خبرساز شد كه در مدت زمان كمتر از ۲ روز مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران از تداوم فروش نفت به مشتریان سنتی در محدوده یک میلیون بشکه در روز خبر داد و گفت: صادرات نفت ایران تا زمان لغو تحریم‌ها تغییری نمی‌‌کند.
قمصری با اشاره به خبرهای منتشر شده درباره افزایش تولید و صادرات نفت ایران ظرف یک هفته آینده با استناد به خبر نشریه آرگوس آمریکا گفت: متن انگلیسی این خبر با متن فارسی که در برخی از خبرگزاری‌های داخلی منتشر شده متفاوت است به اين معنا كه در متن خبر این نشریه آمده است مقدماتی در دست تهیه است تا خریداران سنتی نفت ایران تا پیش از لغو تحریم‌ها همچنان از ایران نفت خریداری کنند كه اين خبر حاوی دو نکته است؛ نخست آن که هنوز اتفاقی در خصوص افزایش تولید نفت ایران نیفتاده است و آمریکا در حال فراهم‌سازی مقدمات است و دوم آن که هنوز اجازه افزایش صادرات نفت ایران داده نشده است.
به گفته وي اين بدان معناست که مشتریان سنتی نفت ایران همچنان به خرید نفت از ایران ادامه دهند؛ بنابراین نه آزادسازی صورت گرفته است و نه فروش نفت ایران تا پیش از لغو تحریم‌ها افزایش خواهد یافت. كارشناسان و تحليلگران با وجود اين اظهار نظرها با مبنا قرار دادن توليد نفت در قبل و بعداز تحريم‌ها مي‌گويند: میزان تولید نفت خام ایران پیش از تحریم‌ها سه میلیون و ٩٠٠ هزار بشکه در روز بود که پس از تحریم‌ها یک میلیون بشکه کاهش یافت و هم اکنون میزان تولید نفت ایران روزانه بیش از ٢ میلیون و٧٠٠ هزار بشکه در روز است که یک میلیون بشکه آن صادر می‌شود.
سياست‌هاي غيرمقاومتي
اين گروه مي‌افزايند: مقامات وزارت نفت اعلام کرده اند که بلافاصله پس از لغو تحریم‌ها میزان فروش نفت ایران روزانه ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت و در طی یک سال میزان افزایش صادرات به یک میلیون بشکه در روز خواهد رسید و حتي اگر چنين موضوعي را به بعد از رفع تحريم‌ها نسبت دهند نكته اساسي آن است كه اين اقتصاد همچنان به نفت و درآمدهاي ناشي از آن وابسته است و آن برنامه‌هاي پساتحريمي كه گفته مي‌شد بر مبناي صادرات غيرنفتي تدوين شده كجاست و چه زماني بايد اجرايي شود.
ايرج نديمي عضو كميسيون اقتصادي مجلس هم در اين زمينه به سياست روز گفت: هرچند حركت به سمت اقتصاد مقاومتي و بهره‌گيري از توليد داخل و جلوگيري از خام فروشي بايد مبناي برنامه‌هاي توليدكنندگان باشد اما اين مسئله هم وجود دارد كه با توجه به تلاش براي سراسري شدن مصرف گاز ديگر نيازي به بخشي از ۲ ميليون و ۲۰۰ هزار بشكه نياز داخل نباشد و اين ميزان براي صادرات استفاده شود.
وي افزود: در شرايطي مانند امروز كه قيمت نفت به زير ۵۰ دلار رسيده دو مسئله مدنظر است اول اينكه كاهش قيمت نفت منجر به كاهش درآمد كشور مي‌شود و ديگر اينكه اگر پول مورد نياز برخي پروژه‌ها مهيا نباشد بي‌شك مشكلات به مراتب بيشتري براي اقتصاد كشور ايجاد خواهد شد.
اين نماينده مجلس عدم اجراي اين پروژه‌ها آسيب بيشتري در مقايسه با فروش نفت به قيمت پايين دارند تصريح كرد:آنچه مسلم است ايران بايد سهم خود در فروش نفت را در بازار پس بگيرد و اگر اين موارد مدنظر متوليان باشد مي‌توان فروش قيمت نفت با رقم‌هاي پايين كنوني و ضررهاي حاصل از آن را توجيه كرد.
