براساس آمار و ارقام به ثبت رسیده در بازه زمانی ۱۳۸۰ تا آذر‌ماه ۱۳۹۳ در مجموع ۱۵ میلیون و ۶۷۹ هزار تن شکر به کشور وارد شده است که از این رقم ۵ میلیون و ۳۰۸ هزار تن توسط بخش دولتی و ۱۰ میلیون. ۳۷۱ هزار تن توسط بخش خصوصی وارد کشور شده است. طبق آمار موجود میزان واردات شکر از سال ۸۵ تا ۹۲ روند به نسبت افزایشی داشته است و دربازه زمانی ۸۵ تا ۹۲ بیشترین میزان واردات به سال ۸۵ با ۲ میلیون و ۵۲۷ هزار تن باز مي‌گردد. هرچند این میزان در مقایسه با سال ۸۴ که رقمی در حدود ۶۷۱ هزار تن بوده نشان از یک جهش قابل توجه دارد اما این اتفاق زمینه‌ای شد تا اگر واردات شکر بالای یک میلیون و ۵۰۰ هزار تنی به کشور را در سال‌های بعد توجیه کند.
میزان واردات صورت گرفته درحالی است که طبق برآوردهای صورت گرفته سرانه مصرف شکر در ایران رقمی در حدود بیش از ۳۳ گیلوگرم است.
تلاش برای تامین نیاز داخل
در مقابل این حجم واردات میزان تولید شکر در کشور رقمی بیش از ۶۰۰ هزار تن است که براساس میزان تولیدات ثبت شده در بازه زمانی سال ۸۰ تا آذر ۹۳؛ بیشترین تولید مربوط به سال ۱۳۸۴ با ثبت رقمی بیش از ۵۷۷ هزار و ۹۳۳ تن و پس ازآن در نه ماه سال ۹۳ با رقمی ۶۱۶ هزار و ۱۶۹ تن بوده است. نکته قابل توجه در این میان آن است که بیشترین میزان تولیدات مربوط به سال‌هایی است که در این سال‌ها بیشترین میزان واردات صورت گرفته است به این معنا که در سال ۸۴ ؛ ۵۷۷ هزار و ۹۳۳ تن شکر و در سال ۹۱؛ ۶۱۶ هزار و ۱۶۹ تن شکر تولید شده است.
به این ترتیب با وجود این ارقام مستند در حالی در سال ۹۲ بیش از ۶۱۶ هزار و ۱۵۹ تن شکر تولید شده که اجازه واردات یک میليون و ۶۸۰ هزار تن هم صادر شده است.
طبق اظهار‌نظر متولیان این صنعت کشور؛ ایران با جمعیتی بالغ بر ۷۷ میلیون نفر سرانه مصرف شكر در آن بیش از ۳۰ كيلوگرم است و اين در حالي است كه اين ميزان در نواحي مختلف كشور متفاوت است. آمارهاي جهاني نشان مي‌دهد كه سرانه مصرف قند و شكر در ايران در سال ۱۹۸۷ حدود ۲۶.۹ كيلوگرم بوده كه اين مقدار در سال ۲۰۰۶ به ۲۸.۹۷ و در سال ۲۰۰۷ به حدود ۳۳.۲۶ كيلوگرم افزايش يافته است به طوري كه به گفته بسياري از كارشناسان جهاني، مصرف سرانه شكر در ايران ۳ كيلوگرم بالاتر از ميانگين مصرف جهاني است. با این وجود گفته مي‌شود بعد از روسيه، ايران دومين واردكننده بزرگ شكر در جهان محسوب مي‌شود و كشورهاي اندونزي، آمريكا و امارات در رده‌هاي بعدي قرار دارند.
هشدار تولیدکنندگان
از نقطه نظر کارشناسان و تحلیلگران این صنعت نکات قابل توجه و بعضا مبهمی میان این ناهمخوانی تولید و واردات محصولی مانند شکر وجود دارد اما در نکته قابل توجه‌تر بی‌توجهی متولیان بازرگانی کشور به هشدارهایی است که از سوی این متخصصین و تولیدکنندگان اعلام مي‌شود.
در تیرماه سال ۹۳ تولیدکنندگان شکر با اعلام اینکه موجودی قند و شکر کشور حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار تنی است معتقد بودند که دولت باید تدابیر جدی‌تری برای جلوگیری از واردات این محصول انجام دهد.
این گروه با بیان اینکه موجودی قند و شکر در انبارهای کارخانه‌ها و واردات آن‌ها به اضافه میزان واردات دولت به حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن می‌رسد با استناد به پیش‌بینی تولید یک میلیون و ۳۰۰ هزار تنی شکر در سال‌جاری که از ابتدای مهرماه مدعی بودند که در پایان سال‌جاری حدود ۷۰۰ هزار تن از تولید این محصول برای سال آینده باقی مي‌ماند.
در مقابل این هشدار تولیدکنندگان متولیان این صنعت در مهرماه سال‌جاری و همزمان با فصل برداشت چغندر متولیان بازرگانی کشور مدعی شدند که در حال حاضر به اندازه ظرفیت بازار، موجودی شکر داریم و نیاز به واردات مجدد نداریم ضمن اینکه واردات شکر توسط دولت برای ایجاد تعادل در بازار و کمک به تولید کارخانه‌های داخلی است چراکه کارخانه‌های داخلی نمی‌توانند به طور کامل نیاز بازار را تامین کنند و واردات، لازمه بازار داخلی است.
در آن زمان نایب رئیس کمیسیون واردات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران هم اعلام کرد: واردات شکر و برنج برای تنظیم بازار داخلی توسط دولت ممنوع شده است. اما با وجود این مساله و در نظر گرفتن اینکه متولیان بازرگانی کشور خود به حجم موجودی شکر در کشور آگاه بودند اما باز هم این واردات صورت گرفت.
نیازی به واردات نیست
دبیر انجمن صنفی کارخانجات قند و شکر کشور هم در دی‌ماه سال‌جاری اعلام کرد: با توجه به حجم ذخایر موجود شکر در کشور تا یک سال آینده هیچ نیازی به واردات شکر وجود ندارد.
وی با اشاره به نزدیک شدن به پایان فصل برداشت چغندر قند در کشور و تولید حدود ۶۵۰ هزار تن شکر چغندری و ۶۵۰ هزار تن شکر نیشکری پیش‌بینی کرد که این حجم پاسخگوی نیاز یک ساله کشور بوده و نیازی به واردات این محصول احساس نمی‌شود.
دانایی تاکید کرد: برای سال‌جاری و سال آینده نیز شکر مورد نیاز مردم وجود دارد و به هیچ‌وجه نیازی به وارد کردن شکر وجود ندارد و هر‌گونه واردات شکر به صنعت قند کشور لطمه مي‌زند. (خبرگزاری ایرنا ۲۲/۱۰/۹۳)
همزمان با اعلام نظر وی سیدجاسم ساعدی که پیش از این نماینده مجلس بود در سمت رئیس هیات مدیره شرکت کشت و صنعت کارون اعلام کرد به رغم درخواست ممنوعیت ثبت سفارش واردات شکر سفید از سوی وزیر جهاد کشاورزی، علاوه بر واردات شکرهای ثبت سفارش شده سال قبل، از مهرماه امسال ۲۰۰ هزار تن شکر سفید نیز در بنادر کشور تحویل شده است. وی با استناد به نامه وزیر جهاد کشاورزی در تاریخ دهم فروردین‌ماه سال‌جاری اعلام کرد که به منظور حمایت از تولید داخلی شکر، محمود حجتی طی نامه‌ای از سازمان توسعه و تجارت خواست تا اطلاع ثانوی از ثبت سفارش واردات شکر خودداری کند که به‌رغم آن، از ابتدای مهرماه امسال تاکنون ۲۰۰ هزار تن شکر سفید وارد کشور شده است.
به گفته وی با احتساب شکر وارداتی ثبت سفارش‌شده تا اسفندماه سال قبل، طی ۹ ماهه امسال در کل حدود ۸۲۰ هزار تن شکر سفید وارداتی در بنادر کشور تحویل شده است که مشخص نیست واردکنندگان، مجوز واردات شکر را از چه مرجعی دریافت کرده‌اند!؟
ساعدی، نیاز شکر وارداتی کشور را سالانه حدود ۵۰۰ هزار تن عنوان کرد و مدعی شد این در حالی است که هر سال بیش از ۷۰۰ هزار تن شکر سفید وارد کشور می‌شود که می‌تواند در قیمت و تولید این محصول، بحران ایجاد کند.
واردات شکر آزاد
حال در مقابل این اظهار‌نظرها و هشدارهای اعلام شده از سوی تولیدکنندگان نظر قطعی وزیر صنعت، معدن و تجارت برای واردات شکر نکته قابل‌تامل که نه تاسف‌برانگیزی است.
طی روزهای گذشته نعمت‌زاده در جمع خبرنگاران با بیان اینکه قیمت تمام شده شکر تولید داخل با نرخ مبادله‌ای بیشتر از شکر وارداتی است و دلیل آن افزایش قیمت خرید چغندرقند از چغندرکاران است اعلام کرد: به همین دلیل شورای اقتصاد یک ماه پیش مقرر کرد ۲۰۰ تومان از قیمت شکر وارداتی گرفته شود و به تولیدکنندگان داخلی اختصاص یابد. وی در همین جلسه با بیان اینکه چون تولید داخل همیشه کمتر از نیاز بوده و مصرف شکر در کشور به مراتب بیشتر از تولید است اعلام کرد: واردات شکر، آزاد است.
کارشناسان و تولیدکنندگان این اقدام وزیر را در شرایطی که تولیدکنندگان نسبت به اجرای آن هشدار داده‌اند را اقدامی بدون کار کارشناسی برشمرده و مدعی هستند متولیان با این اقدام کمر همت به ورشکستگی تولیدکنندگان این محصول بسته‌اند و بس.
