روابط بین الملل در صحنه کنونی دنیا یکی از اتفاقاتی است که هر کشوری در پی گسترش آن است. گسترش روابط خارجی نشان دهنده مولفه ای از قدرت است که می تواند با ایجاد همگرایی و عمق بخشیدن به روابط منطقه ای و فرا منطقه ای به افزایش تأثیر گذاری منجر شود.
سیاست خارجی مبتنی بر منافع ملی هر کشوری است، اگر در این میان منافع ملی کشور تأمین نشود، سیاست خارجی ضعف دارد.
در زمینه روابط بین الملل اگر تنها یک طرف ماجرا به منافع خود دست یابد و طرف دیگر زیان ببیند نشان دهنده راه اشتباهی است که طرف زیان دیده پیموده است.
اکنون با توجه به شرایط حاکم بر جهان، سیاست خارجی معنا و مفهوم دیگری یافته است. رژیم ها و کشورهایی هستند که با توجه به قدرتی که به دست آورده اند، در پی برقراری روابط عادی با کشورهای جهان نیستند بلکه به نام سیاست خارجی، روابط بین الملل و گسترش روابط، تلاش می کنند تا از این مباحث تنها سود خود را ببرند و طرف مقابل هیج سودی از این ارتباطات نداشته باشد.
قراردادهای یکطرفه، اعمال قوانین بین المللی یکسویه، تحمیل برخی از قوانین و مقرارتی که با ساز و کار فرهنگی اجتماعی و مذهبی کشورها همخوانی و همراهی ندارد، تنها بخشی از از آن دست اقدامات یکطرفه و یکسویه ای است که از سوی نظام سلطه برای تأثیر بر جهان و جوامع دیگر به کار گرفته می شود.
همه کشورها خواهان برقراری روابطی دوستانه با همسایگان و دیگر کشورهای جهان هستند. جهان بدون ارتباط جهان مرده بی خاصیتی است اما تعریف درست و کاملی از این ارتباطات باید ارائه شود و تبدیل به پیمان و تعهد شود تا همگان از آن تبعیت کنند و هیچ استثنایی هم وجود نداشته باشد.
همه کشورهای دنیا تابع سیاست خارجی خاص خود هستند، برخی از آنها سیاست خارجی مستقل دارند، برخی دیگر تابع نهاد و سازمانی هستند که در آن عضو شده اند مانند اتحادیه اروپا، برخی دیگر تحت تأثیر کشورهای قدرتمندی مانند آمریکا هستند اما در این میان برخی کشورهای دنیا استقلال سیاسی دارند و برای رسیدن به این شرایط، راه زیادی را گیموده اند و هزینه ای زیادی هم پرداخت کرده اند اما هزینه این راه ارزش استقلال سیاسی را دارد.
جمهوری اسلامی ایران در راه دستیابی به استقلال سیاسی که به روابط سیاست خارجی آن نیز مرتبط است، ۴۲ سال سرمایه گذاری کرده است. نتیجه این استقلال سیاسی اکنون در صحنه های گوناگون دیده می شود. اگر تا پیش از پیروزی انقلاب، ایران با رژیمی چون اسرائیل ارتباط دیپلماتیک داشت و سفارتخانه ها مستقر بود و رپیم صهیونیستی در ایران نفوذ داشت، به خاطر تابع بودن رژیم پهلوی از آمریکا بود.
سیاست خارجی در هیچ سیاسی، در اختیار دولت و دولت ها نیست چرا که این مبحث به منافع ملی مرتبط است و نمی توان آن را در هر مقطعی در اختیار دولت های مستقر گذاشت.
سیاست خارجی در ایران نیز حاکمیتی است و در سطح کلان مسئولین و در رده های بالاتر نظام برای آن تصمیم گیری می شود که وزارت خارجه نیز جزوی از آن است و به تنهایی نمی تواند تصمیم گیر باشد. این رویه در همه کشورهای دنیا وجود دارد.
اکنون برخی در داخل و خارجی به خاطر پایان یافتن دوره دولت در ایران نسبت به آینده سیاست خارجی جمهوری اسلامی ابراز تردید می کنند در حالی که باید به خوبی بدانند سیاست خارجی در ایران بر اساس منافع ملی، در چارچوب نظام اسلامی و به دور از دیدگاه های حزبی و جناحی است و این مقولات هیچ جایگاهی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ندارد.
تغییر دولت در این مقطع با توجه به جایگاه سیاست خارجی در ایران، نمی تواند تأثیر منفی بر روابط بین الملل ایران در دنیا داشته باشد.
برخی در داخل به خاطر تغییر دولت در ایران نگران آینده برجام هستند در حالی که اگر نظام و حاکمیت تصمیم به ادامه مذاکره برای رسیدن به یک نتیجه مطلوب داشته باشد، دولت جدید نیز همان سیاست را پیگیری خواهد کرد.
نظام این اجازه را به دولت کنونی داد تا برای لغو تحریم ها به توافق برسد اما همانگونه که دیده شد، برجام نتوانست حق لغو شدن تحریم ها را برای ایران به نتیجه برساند چرا که ضعف هایی در روند مذاکرات و توافق وجود داشت. چارچوب ها، خط قرمزها و شروط ایران در جریان مذاکرات رعایت نشد و اکنون که دولت تغییر پیدا خواهد کرد، تضادی به برجام وجود ندارد بلکه رعایت اصول و منافع ایران است که باید پیگیری شود. برجام اگر منافع ایران را تأمین کند، دولت بعدی برای احیا و اجرای آن اقدام خواهد کرد اما اگر قرار بر مذاکرات فرسایشی باشد، قطعاً نمی توان برای رسیدن به آن هزینه کرد و فرصت های دیگر را از دست داد.مشکل در این دیدگاهی که وجود دارد این است که اعتقاد دارند تنها راهکار برای برون رفت از شرایط موجود در به نتیجه رسیدن مذاکرات برجام است.
نویسنده: محمد صفری
