حدود سیزده سال پیش بود که یک فوتبالیست در حالی که میلیون‌ها نفر مشغول دیدن فوتبال بودند بدون هیچ برخوردی وسط زمین از حال رفت و دیگر هیچ وقت چشم باز نکرد. اما این روند از ۱۳ سال پیش تاکنون تکرار شده است. ورزشکار حرفه‌ای یهو با سوزش قفسه سینه مواجه شده و ایست قلبی می‌کند، ریحانه بهشتی، هادی نوروزی و در تازه‌ترین اتفاق مهرداد اولادی! با مروری بر این خاطرات تلخ درباره چرایی ماجرا سعی می‌شود پاسخی بیابیم.
شاید اولین‌باری که بدون هیچ علتی مرگ یک فوتبالیست از تلویزیون پخش شد، فوتبالیستی که نه دچار ضرب‌دیدگی شده بود و نه کسی روی او خطایی کرده بود، سیزده سال قبل بود که در جریان دیدار دو تیم کلمبیا و کامرون در رقابت‌های جام کنفدراسیون‌های سال ۲۰۰۳ مارک ویوین‌فو هافبک آن زمان تیم فوتبال منچسترسیتی و شماره ۱۷ تیم‌ملی کامرون در دقیقه ۷۲ بازی دچار حمله قلبی شد و در میان بهت و حیرت بازیکنان و هواداران دو تیم در زمین چمن استادیوم ژرلاند جان به جان‌آفرین تسلیم کرد.
شوک به فوتبال ایتالیا
سال ۹۱ سری B ایتالیا با یک اتفاق تلخ در بهت و حیرت فرو رفت. پسکارا و لیورنو در سری B ایتالیا به مصاف هم رفتند. لیورنو درخانه پسکارا ۲ بر صفر از میزبان خود پیش بود، ولی این بازی در دقیقه ۳۱ یک تراژدی تلخ دیگر را در فوتبال دنیا رقم زد. پیرماریو موروزینی، هافبک بیست و شش ساله لیورنو به دلیل ایست قلبی روی زمین افتاد و پس از دوبار تلاش برای بلندشدن از جایش بی‌حرکت روی چمن ورزشگاه پسکارا ماند.
این اتفاق در زمان یکی ازحملات پسکارا رخ داد. تیم پزشکی حاضر در زمین تلاش کرد با ماساژ قلبی و استفاده از تمام تجهیزات لازم، قلب از کار افتاده موروزینی را دوباره به تپش دربیاورد.
سپس این بازیکن، در حالی که هم‌تیمی‌هایش درحال گریه و زاری بودند و در شوک مطلق وارد رختکن ورزشگاه می‌شدند، با آمبولانس به بیمارستان سنتو اسپیریتو شهر پسکارا منتقل شد. متاسفانه این بازیکن باوجود همه تلاش‌ها به دلیل ایست قلبی جان خود را از دست داد تا ورزش جهان شاهد مرگ ناگهانی دیگری باشد.
تلاش نافرجام ۴۰ دقیقه‌ای
متاسفانه مرگ‌های داخل زمین فوتبال به ایران هم رسید. سال ۹۲ در چارچوب هفته بیستم لیگ برتر فوتبال مازندران تیم دریای بابل در محمودآباد مقابل خزر تیم این شهر قرار گرفت و در حالی که تا دقیقه ۲۲ بازی با دو گل از حریف خود پیش بود و بازیکنان خزر محمودآباد پس از دریافت گل دوم توپ را وسط زمین کاشتند یکباره ایمان عزیزنیا، بازیکن تیم دریای بابل بر زمین افتاد و از حال رفت. هنگامی که شرایط جسمی او را حاد دیدند بلافاصله او را با آمبولانس حاضر در محل به بیمارستان رساندند. در بیمارستان محمودآباد نیز تمام متخصصان این بیمارستان با شوک الکتریکی و دیگر اقدامات پزشکی تلاش کردند این بازیکن جوان و خوش اخلاق را به زندگی بازگردانند ولی تلاش ۴۰ دقیقه‌ای پزشکان جواب نداد و متأسفانه ایمان عزیزنیا به علت ایست قلبی دار فانی را وداع گفت.
مرگ‌های ناگهانی در کشور
ریحانه بهشتی، از ورزشکاران و مربیان دوومیدانی استان خراسان‌رضوی بود که در مسابقات کشوری نیز عناوین مختلفی را به نام خود ثبت کرده بود. او بامداد روز دوشنبه ٢٠ مهر ۱۳۹۴ به خاطر سردرد شدید به بیمارستان منتقل و در نهایت معلوم شد سردرد او ناشی از سکته مغزی است. به‌این‌ترتیب، او در بیمارستان فارابی مشهد مورد عمل جراحی قرار گرفت، اما پس از عمل هرگز به هوش نیامد و اعضایش را اهدا کرد!
ایست قلبی هادی نوروزی و مهرداد اولادی وقتی که به تازگی پا به دهه سوم زندگی خود گذاشته بودند از آن جمله مرگ‌های ناگهانی و شوکه‌کننده‌ای بود که هیچگاه فراموش نمی‌شود. اما چرا ورزشکارانی در این سطح دچار مرگ ناگهانی می‌شوند؟!
ورزشکاران حرفه‌ای همواره در افکار عمومی نمادی از تندرستی و زندگی سالم هستند و مردم عقیده دارند که آنها به دلیل فعالیت‌های جسمی زیاد، شایسته یک زندگی سالم، بی‌دغدغه و بدون بیماری هستند. اما سوال این است که چرا برخی از این ورزشکاران حرفه‌ای و مشهور مثل زنده‌یاد هادی نوروزی یا مهرداد اولادی جوانمرگ می‌شوند؟
ورزشکاران حرفه‌ای به خاطر توجهی که رسانه‌ها به آنها دارند، بیشتر از سایر اقشار مردم مورد توجه قرار می‌گیرند و به همین دلیل است که مرگ یکی از آنها نیز بیشتر به چشم می‌آید، به خصوص اگر ورزشکار هنوز در سنین جوانی باشد.
به نظر می‌رسد که خیلی از ورزشکاران حرفه‌ای برای کسب نتیجه بهتر و برد در مسابقات ورزشی، علاوه بر تحمل بار روانی و استرسی که به خود تحمیل می‌کنند، گاهی بیش از حد توان جسمی خود نیز به بدن فشار می‌آورند.
کم نبودند ورزشکاران حرفه‌ای که مرگ آنها در جوانی به وقوع پیوست، از جمله هادی نوروزی، کاپیتان تیم فوتبال پرسپولیس و ریحانه بهشتی دونده‌‍‌ای از خراسان رضوی. آمارها نشان می‌دهد که بیشترین مرگ‌های ناگهانی در ورزش‌هایی همچون بسکتبال، فوتبال و دوومیدانی بوده است و معمولا شیوع آن در آقایان بیشتر است و در بیشترین موارد هم یک اختلال زمینهای وجود دارد که تشخیص داده نشده است.
در این زمینه دکتر منوچهر قارونی، استاد دانشگاه تهران و متخصص قلب و عروق در گفت‌و‌گو با سلامت آنلاین تاکید دارد که شایع ترین علت مرگ ورزشکاران بعد از سن ۳۰ سالگی، سکته قلبی است.
قارونی با اشاره به اینکه بعد از ۳۰ سالگی، احتمال تنگی عروق و رگ‌ها در برخی ورزشکاران وجود دارد و با وجود بسته شدن رگ‌ها احتمال سکته قلبی نیز شایع است افزود: اگر بعد از سی سالگی، ورزشکاران به انجام بیش از حد فعالیت‌های ورزشی روی بیاورند، این ورزش بیش از حد امکان دارد باعث سکته قلبی و در نتیجه مرگ زودهنگام ورزشکار شود.
وی همچنین شایع‌ترین علت مرگ در ورزشکاران زیر ۳۰ سال را بیماری مادر زادی دانست و در این‌باره اظهار داشت: در این بیماری ضخامت عضله قلب زیاد می‌شود و به آن کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک (Hypertrophic cardiomyopathy) می‌گویند.
وی درباره نحوه تشخیص این بیماری نیز خاطرنشان کرد: در بسیاری از کشورهای خارجی، ورزشکاران قبل از اینکه وارد ورزش حرفه‌ای شوند از آنها اکوی قلب به عمل می‌آید تا این بیماری تشخیص داده شود. همچنین بعد از آن هر سال اکو تکرار می‌شود و وقتی که دیدند ضخامت دیواره قلب زیاد شد، ورزشکار را از انجام ورزش‌های سنگین منع می‌کنند.
به گفته این متخصص قلب و عروق، لازم است تمام ورزشکاران سالی یکبار اکو کاردیوگرافی شده و از آنها نوار قلب گرفته شود و توسط یک پزشک عروق و قلب معاینه شوند تا از سلامتی قلب آنها اطمینان کافی حاصل شود.
قارونی اظهار داشت: احتمال مرگ زودهنگام ورزشکاران بیشتر در ورزشکاران فوتبالیست و ورزش‌هایی که با توان زیاد انجام می‌شود وجود دارد که در آن فشار خون و تعداد ضربان قلب بیش از حد بالا می‌رود. وی تصریح کرد: طبیعی است که ورزش‌های سنگین در ایران بیشتر توسط آقایان انجام می‌شود و شیوع مرگ زودهنگام در آقایان بیش از خانم‌هاست، ولی اگر در کل دنیا خانم‌ها نیز به حدی ورزش کنند که آقایان ورزش می‌کنند، در آنها نیز مرگ زودهنگام، بیشتر دیده می‌شود.
این متخصص قلب و عروق درباره راه‌های پیشگیری از این نوع مرگ اظهار داشت: اگر نوع بیماری قلبی ورزشکار «کاردیومیوپاتی هپیروتروفیک باشد» پیشرفت می‌کند، اما اگر بر اثر تنگی عروق باشد می توان با کنترل تغذیه و چربی آن را کنترل کرد.
اما آنچه بیشتر از همه می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد تست سلامتی افراد است با توجه به اینکه یکی از شایع‌ترین علت مرگ در کشور بیماری‌های قلبی عروقی است بد نیست که ورزشکاران حرفه‌ای در حین تمرینات سنگین و مواجهه با فشارهای سنگین مسابقه از لحاظ سلامتی علی‌الخصوص سلامتی قلب و عروق چک شوند.
درست است که اغلب ورزشکاران حرفه‌ای از زمینهای خاکی و تمرین در شرایط غیراستاندارد رشد کرده‌اند اما وقتی قرار می‌شود در لیگ حرفه‌ای بازی کنند و در تیم‌های باشگاهی ادامه روند ورزش حرفه‌ای را تجربه کنند لازم است مدام از لحاظ پزشکی مورد چکاب قرار بگیرند و در مواجهه با شرایط سخت مسابقه و فشارهای روحی و روانی آن در کنارشان روانشناسی باشد که راه مواجهه با استرس‌ها را بیاموزد تا شاهد اینگونه مرگ‌های ناگهانی نباشیم. البته در موارد پیش آمده به جز چکاب نشدن نمی‌توان از نقش تغذیه افراد و همچنین بازی در هوای آلوده که قطعا تاثیر بسزایی در عملکرد قلبی و عروقی دارد غافل شد و نقش آنها را در مرگ‌های ناگهانی نادیدیه گرفت.
درست است که تاکنون شوک زیادی به ورزش کشور وارد شده و چندین‌بار شاهد اتفاق‌های ناگهانی بودیم و تقریبا در همه رشته‌های ورزشی آن را حس کرده‌ایم، از جان سپردن مربی والیبال پیکان به دلیل ایست قلبی تا بازیکنان فوتبال و دونده و... اما شاید لازم باشد پژوهشی جدید در این رابطه شکل گرفته و اقداماتی برای آسیب کمتر صورت گیرد.
سوشیانت آسمانی
