اخيراً مجلس كليات طرح استاني شدن انتخابات را تصويب كرد. نمایندگان مجلس شورای اسلامی با ۱۴۴ رای موافق، ۷۳ رای مخالف و ۴ رای ممتنع کلیات طرح استانی شدن حوزه‌هاي انتخابیه مجلس شورای اسلامی را تصویب کردند و این طرح برای رفع ابهامات، به کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور ارجاع داده شد.
اما اين طرح موافقان و مخالفاني دارد و اين سوال مطرح مي‌شود كه طرح استاني شدن انتخابات خوب است يا بد.
اين طرح از دوره پنجم مجلس همواره مطرح بوده است و براساس آن نماینده یک حوزه انتخابیه توسط مردم استان انتخاب مي‌شود. اين به آن معناست براساس این طرح نامزد یا نامزدهایی که حداقل ۱۵ درصد آرای صحیح مأخوذه حوزه انتخابیه را کسب کنند و بالاترین رای را در کل استان بدست آورند، نماینده یا نمایندگان استان از آن حوزه انتخابیه محسوب می‌شوند.
به بیان دیگر، نامزدهای یک حوزه انتخابیه همچون گذشته برای آن حوزه ثبت‌نام مي‌کنند اما به جای مردم آن حوزه انتخابیه، مردم سراسر استان، فرد منتخب را گزینش مي‌کنند و هر کدام از نامزدهای آن حوزه انتخابیه که بالاترین رأی را کسب نماید، به عنوان نماینده آن حوزه انتخابیه به مجلس راه مي‌یابد.
آنچه که از اين طرح نصيب مي‌شود اين است که نامزدهاي انتخاباتي در عين حالي که از حوزه‌هاي شهرستان‌ها، بخش‌ها و روستاها برمي‌خيزند اما در يک گستره وسيع‌تر يعني استان در معرض راي مردم قرار مي‌گيرند.
بسياري در اين باره مي‌گويند از سال ۷۷ به اين سو هزاران نفردر قالب شوراي اسلامي شهر و روستا، بخش‌ها و شوراي‌عالي استان‌ها انتخاب شده و به دنبال رفع نيازها و توقعات محلي مردم و پيگير امور خدماتي و عمراني مناطق مختلف کشور بوده‌اند بنابراين اعضاي اين شوراها مي‌توانند به جاي نمايندگان مجلس، پيگير مسائل محلي باشند و نمايندگان مجلس، وقت کافي براي رسيدگي به مسائل ملي داشته باشند.
محسنات طرح
موافقان طرح مذکور معتقدند اجرای این طرح باعث تشکیل اتاق‌هاي فکر و تقویت احزاب می‌شود. همچنین این نوع انتخابات باعث می‌شود نمایندگان وعده‌هاي محلی ندهند و انتخابات بر اساس تعصبات قومی و عشیره‌اي نباشد و نمایندگان وقتشان صرف مسائل جزئی حوزه‌هاي انتخابی خود که وظیفه دیگر ارگان هاست نشود و به مسائل کلان بپردازند و براساس وظیفه قانونی یک نماینده مجلس، به قانون گذاری و نظارت بر آن بپردازند و همچنین این طرح باعث جلوگیری از خرید و فروش رأی خواهد شد.
به گفته کارشناسان هدایت تصمیمات مجلس به سوی مسایل ملی و مهمتر به جای موضوعات محلی و شخصی از دیگر مزایای اجرای طرح استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی است.
به عنوان مثال اکثر افرادی که به دفاتر نمایندگان مراجعه می‌کنند درخواست وام و اشتغال دارند که از وظایف نماینده به عنوان قانون‌گذار نیست، اما استنباط مردمی که به دفاتر نمایندگان مراجعه می‌کنند اين است كه در ازاي راي كه به نماينده داده‌اند حال انتظار دارند تا براي آنها كار پيدا كند يا به آنها وام بدهد.
بسياري از كارشناسان مي‌گويند با اين جهت‌گيري اولا دامنه رقابت‌هاي انتخاباتي مجلس که هم‌اکنون به استثناي مراکز استان‌ها و کلان شهرها متاثر از رقابت‌ها، مناسبات و حساسيت‌هاي طايفه‌اي و قومي‌است، تغيير ماهيت داده و متغيرهاي تعيين‌کننده در رفتارهاي انتخاباتي مردم و انتخاب شوندگان درباره مسائل، موضوعات و عوامل استاني و ملي شکل مي‌گيرد.
از سوي ديگر انتخابات در يک فضاي آرام و کم‌تنش برگزار مي‌شود و از آنجا که سبد انتخابي راي‌دهندگان نسبت به شرايط فعلي گسترده‌تر مي‌شود، قدرت انتخاب مردم افزايش مي‌يابد.
مسعود پزشکیان، نماینده تبریز در مجلس، درباره استانی شدن انتخابات مجلس گفت: اگر حیطه وظایف نمایندگان به استانی تبدیل شود در آن صورت نمایندگان به فکر کل استان هستند نه شهر کوچک و حوزه انتخابیه خودشان.
وی با بیان این مطلب افزود: در شکل کنونی مجلس، بیشتر فکر و تمرکز نمایندگان به حوزه انتخابیه خودشان است، اگر حیطه وظایف نمایندگان به استانی تبدیل شود در آن صورت نمایندگان به فکر کل استان هستند نه شهر کوچک و حوزه انتخابیه خودشان.
پزشکیان ادامه داد: اکنون بسیاری از مراجعات مردمی و درخواست موکلان نمایندگان مربوط به حیطه اختیارات نمایندگان نیست. اکثر افرادی که به دفاتر نمایندگان مراجعه می‌کنند درخواست وام و اشتغال دارند که از وظایف نماینده به عنوان قانون‌گذار نیست، اما مردمی که به دفاتر نمایندگان مراجعه می‌کنند می‌گویند که من به شما رأی دادم و انتظار دارم که برای ما کار پیدا کنی یا وام بدهی.
عضو کمیسیون بهداشت مجلس، تصریح کرد: نماینده هم در قبال این درخواست‌ها مجبور می‌شود که با کارخانه‌دار یا تولیدکننده هماهنگی کند تا برای مراجعان زمینه اشتغال فراهم کند در صورتی که نماینده شخصیت حقوقی اجرایی نیست و دست او برای اجابت خواسته‌های موکلانش باز نیست.
این نماینده مجلس معتقد است، این مسائل تنها وقت نمایندگان را می‌گیرد و آنها را از انجام وظایف قانونی خود دور نگه می‌دارد که به این دلیل نمایندگان فرصتی کمتر برای مطالعه قوانین و نظارت بر عملکرد دستگاه‌های اجرایی دارند.
از سوي ديگر حجت‌الاسلام محمد‌علي موسوی نماینده مردم خدابنده در مجلس شورای اسلامی گفت: تقویت نگاه کلان و ملی ازمزیت استانی شدن انتخابات است.
وی در پاسخ به این سوال که استانی شدن انتخابات به نفع استان است یا خیر گفت: استانی شدن اگر نفعی داشته باشد برای استان است و اگر ضرری هم باشد دوباره متوجه استان می‌شود ولی به نظر بنده با استانی شدن اتحاد بین نمایندگان استان افزایش می‌یابد.
موسوي افزود: چیزی که همه به دنبال آن هستند اجرا شدن عدالت است که تا به امروز به درستی اجرا نشده است ولی شاید با استانی شدن عدالت توزیع اعتبارات و منابع به همه بخش‌ها اجرا شود.
نماینده مردم خدابنده در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: مزیت دیگر استانی شدن انتخابات این است که نمایندگان از بخشی‌نگری خارج می‌شوند و نگاه کلان و ملی تقویت می‌شود.
وی عنوان کرد: در وضعیت کنونی اگر نماینده‌ای در مورد مشکلات منطقه‌ای سخن بگوید شاید تلقی شود که چون از آن حوزه انتخابیه است به دنبال منافع شخصی است ولی با استانی شدن این طرز فکر نیز برداشته می‌شود.
حجت‌الاسلام سید مهدی پورفاطمی نماینده دشتی و تنگستان در مجلس مي‌گوید: اجرای طرح استانی شدن انتخابات مجلس سبب می‌شود تا احزاب وارد فعالیت‌های انتخاباتی شوند و اندیشه و تفکرات حزبی خود را به مردم نشان دهند.
نماینده مردم دشتی و تنگستان در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد:استانی‌شدن انتخابات مجلس ضمن اینکه نگاه ملی و منطقه‌ای دارد به مشکلات مناطق محروم حوزه انتخابیه توجه ویژه می‌شود.
پورفاطمی افزود: دراین طرح به هیچ وجه حق مناطق محروم ضایع نمی‌شود و به همان میزان به این مناطق رسیدگی می‌شود.
وی، با اشاره به اینکه در انتخابات استانی احزاب فعالیت بیشتری می‌کنند گفت: براساس طرح استانی شدن انتخابات مجلس، احزاب سیاسی گسترش می‌یابد و ضمن اینکه شور و نشاط سیاسی و اجتماعی افزایش می‌یابد سبب می‌شود تا احزاب وارد فعالیت‌های انتخاباتی شوند و اندیشه و تفکرات حزبی خود را به مردم نشان دهند.
ارسلان فتحي پور نماینده مردم کلیبر و خدا آفرین گفت: استانی شدن انتخابات اقدام مثبتی است که باعث بالارفتن وزن نمایندگان مجلس دربرابر دولتها مي‌شود.
وي با استقبال از طرح استانی شدن انتخابات مجلس گفت: در دولت گذشته، یکی از کنایه‌هاي دولتی ها این بود که در موارد اختلافی، اعلام مي‌کردند نماینده‌اي که چند ده هزار رای دارد نمی‌تواند دولت را با ۲۵ میلیون رای بازخواست کند؛ اکنون با استانی شدن انتخابات طبیعتا به پشتوانه رای هر نماینده افزوده خواهد شد.
وی در ادامه گفت: سطح خود نمایندگان نیز با این روش بالا خواهد رفت، در عین حال چون نمایندگان از حوزه انتخابیه خود ثبت‌نام مي‌کنند و ۱۵ درصد آرا را نیز از خود حوزه انتخابیه باید داشته باشند، شهرهای کوچک و روستاها نیز مغفول نخواهند ماند .
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس استانی شدن انتخابات را در نوع جذب اعتبار استان‌ها نیز موثر دانست و گفت: با استانی شدن انتخابات، دید نمایندگان نیز کلان‌تر خواهد بود و در عین توجه به بودجه شهرستانِ حوزه انتخابیه، به دنبال کسب بودجه برای کل استان خواهند بود.
همچنين سید‌شریف حسینی، نماينده اهواز و عضو هیئت رییسه مجلس شورای اسلامی نیز، استانی شدن انتخابات را اقدامی مثبت ارزیابی کرد و گفت: در شهرهای کوچک به دلیل آنکه به رای کمتری نیاز است خرید آرا آسان‌تر خواهد بود اما با این تغییر در نحوه برگزاری انتخابات، آرای واقعی تری از نمایندگان به صندوق ریخته مي‌شود.
نماینده مردم اهواز افزود: استانی شدن انتخابات دغدغه نمایندگان را ملی‌تر هم خواهد کرد، متاسفانه اکنون بخش اعظمی از پتانسیل و ظرفیت خانه ملت به حل مشکلات حوزه‌هاي انتخابی سپری مي‌شود و زمان کمتری برای قانونگذاری و مسائل کلان کشوری صرف مي‌شود.
حسینی همچنین با تاکید بر اینکه تعداد نمایندگان شهرهاي بزرگ همیشه بیشتر از شهرهای کوچک است، گفت: در مدل فعلی، گاهی نمایندگان شهرهای بزرگ با هم متحد مي‌شوند تا منابع استان به شهر خودشان سرریز شود و زور تک نمایندگان شهرهای کوچک به آنها نمی‌‌رسد.
مخالفان چه مي‌گويند
اما مخالفان این طرح معتقدند که با اجرای این طرح،پل ارتباطی بین مردم و نظام (منظور نمایندگان مجلس است) قطع مي‌شود و با اجرای این طرح با توجه به این که در کشور ما "حزب" به معنای واقعی وجود ندارد مردم نمایندگان خود را نخواهند شناخت و از طرفی هزینه تبلیغات برای نامزدها بسیار بالا خواهد رفت که نتیجتاً باعث روی آوردن نامزدها به سرمایه داران و ثروتمندان خواهد شد و به تبع آن فساد و پول‌هاي کثیف در انتخابات وارد خواهد شد.نمایندگان مخالف معتقدند،در این رویه مردم شهرهای کوچک به حاشیه و تمرکز انتخابات به سمت شهرهای بزرگ و پرجمعیت خواهد رفت و در نتیجه حق مردم شهرهای کوچک و روستاها پایمال و از مشارکت مردم در انتخابات نیز کاسته خواهد شد
مخالفان عقيده دارند كه استانی شدن انتخابات مجلس به ضرر شهرهای کوچک ومناطق محروم است و فقط افراد ثروتمند و کسانی که به منابع قدرت دسترسی داشته باشند خواهند توانست به مجلس راه پیدا کنند به همین دلیل لازم است نمایندگان مجلس بیشتر روی ضررهای این طرح فکر کنند.
منتقدان مي‌گويند با اجراي اين طرح، نامزدهايي كه به شهرهاي پرجمعيتتر منسوب هستند، به دليل حس ناسيوناليستي كه در ساكنان هر شهري وجود دارد، بخت بيشتري براي انتخاب خواهند داشت. همين‌طور ايراد ديگر وارد بر اين طرح اين بود كه با افزايش سهم شهرهاي پرجمعيت در تعداد نمايندگان مجلس، نامزدهاي كمتري از شهرهاي كم جمعيت به مجلس راه خواهند يافت و اين موجب تمركزگرايي در تصويب آرا به سمت شهرهاي پرجمعيت و مراكز استان‌ها خواهد شد.
از جمله جواد جهانگيرزاده، نماينده اروميه و معاون مركز پژوهش‌هاي مجلس كه معتقد است: اين طرح از ورود نيروهاي جديد اجتماعي به مجلس جلوگيري مي‌كند و كساني كه در استان مشهور هستند و به عوامل قدرت و ثروت دستيابي دارند، مي‌توانند راي بياورند و همچنين در اين طرح نمايندگان كنوني شانس بيشتري براي كسب آرا دارند.
اين اشكالي است كه خيلي از ناظران و صاحبنظران سياسي هم بر آن تاكيد دارند. عليالخصوص اينكه در كشور خلأ يك نظام حزبي منسجم و قوي كاملا مشهود است
حجت‌الاسلام موسوی در مورد تاثیر استانی شدن انتخابات در مشارکت مردم نیز گفت: بنده احساس می‌کنم با استانی انتخابات مشارکت مردم به خصوص در روستاها و مناطق کوچک کاهش یابد و دیگر آن جدیت و شور قبلی را شاهد نباشیم. وی اظهار داشت: یکی از موارد دیگری كه باید مورد توجه قرار گیرد افزایش هزینه‌های تبلیغات است که یک نماینده برخلاف گذشته باید در کل استان تبلیغات انجام دهد.
عضو کمیسیون قضایی مجلس شورای اسلامی افزود: با استانی شدن انتخابات تسلط نمایندگان بر حوزه‌ها کاهش و شناخت‌ها نیز محدود می‌شود.
وی در پاسخ به سوال دیگری در مورد اینکه آیا استانی شدن انتخابات به نفع مناطق محروم است؟ گفت: این طرح برای مناطق محروم نمی‌تواند مفید باشد ولی کارها بین نمایندگان تقسیم می‌شود.
دولت چه مي‌گويد
به نظر مي‌رسد كه دولت چندان مايل به اجراي اين مصوبه نيست. معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در اين‌باره گفت: طرح استانی شدن انتخابات مجلس که کلیات آن به تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی رسید، نیازمند تغییر است.
محمدباقر نوبخت افزود: دولت با کلیات این طرح موافق است اما تبصره و ماده‌هاي آن باید بازنگری شود. وی بدون اشاره به استانی خاص تصریح کرد: بعضی از استان‌هاي کشور شرایط اجرای طرح استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی را ندارند.
نوبخت ابراز امیدواری کرد: با اصلاحاتی که در این طرح ایجاد مي‌شود بتوان این اشکالات را رفع کرد.
معاون پارلمانی رئیس‌جمهور با برشمردن اشکالات طرح استانی شدن انتخابات مجلس اعلام کرد: به طور کلی دولت با این طرح مخالف است.
مجید انصاری معاون امور مجلس رئیس‌جمهور، با بیان اینکه اهمیت این طرح از این جهت است که نظام انتخاباتی ۱۰۸ سال اخیر را تغییر مي‌دهد اظهار داشت: در دولت درباره اصل موضوع استانی شدن انتخابات با توجه به اینکه فرصت کافی برای بررسی آن نبوده است، نظرات متفاوتی وجود دارد.
وی تصریح کرد: اما به طور کلی دولت با این طرح مخالفت کرده است؛ هرچند مي‌توان در زمان کافی و با بحث دقیق آن را دنبال کرد.
معاون امور مجلس رئیس‌جمهور با اشاره به اشکالات طرح نمایندگان برای استانی شدن انتخابات مجلس گفت: این طرح، استانی محض نیست و تلفیقی از استانی و شهرستانی است؛ در نتیجه معایب شهرستانی بودن در آن حفظ شده و محاسن استانی بودن از بین رفته است.
انصاری ادامه داد: در این طرح مشخص نشده است که اگر در یک شهرستان صلاحیت کاندیدا رد شد و فرد دیگری نبود یا اینکه نماینده‌اي استعفا کرد و یا خدایی ناکرده فوت کرد آیا در مرحله بعد در محدوده همان شهرستان رای‌گیری مي‌شود یا در سطح کل استان؟!
معاون رئیس‌جمهور اظهار داشت: اگر در این فرض انتخابات استانی برگزار شود کار دشواری است و هزینه‌هاي زیادی خواهد داشت و اگر شهرستانی باشد، از فلسفه استانی بودن انتخابات خارج شده است.
وی همچنین به مسئله احزاب و ارتباط آن با شیوه استانی شدن انتخابات اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه بنا به هر دلیلی احزاب قوی نداریم، با این شیوه کار برای نمایندگان مستقل با مشکل مواجه مي‌شود؛ در این شیوه هم برای تبلیغات کاندیداها سخت مي‌شود و هم رای دادن برای مردم دشوار مي‌شود.
