مذاکره با آمریکایی‌ها بر سر پرونده هسته‌ای برخی را به این فکر انداخت که حالا می‌شود روابط را گسترش داد اما هشدار قابل تامل مقام معظم رهبري در جمع مقامات دستگاه دیپلماسی کشور، احیا‌کننده لزوم تعمیق ادراک حقوقی و سیاسی کشور حول محور رویه تحریم جدیدی است.
به گزارش تسنیم، پس از توافق ژنو یا برنامه مشترک اقدام نوامبر ۲۰۱۳، آمریکا متعهد شد که در دوره گام اول این توافق «تحریم جدیدی وضع نکند». اما ۱۹ روز از اعلام این توافق نگذشته بود که یک‌جانبه‌گرايی آمریکا در تفسیر توافقات آغاز شد و اولین دور از تحریم‌های جدید آمریکا به نام به روزرسانی لیست سیاه اشخاص تحت تحریم، ابلاغ شد. این اقدام آمریکا بعد از ان صورت گرفت که اقدامی از همین جنس که اتحادیه اروپا در روز ششم بعد از توافق ژنو علیه شرکت‌های سازمان انرژی اتمی ایران و چند شرکت کشتیرانی ایرانی انجام داده بود، بدون واکنش ماند.
به واقع، شاید واکنش به موقع و قاطع دیپلماسی کشور به اقدام غیرقانونی اتحادیه اروپا، می توانست مانع از رویه‌سازی به زیان ایران شود اما به هر حال، با سکوت در برابر گسترش لیست تحریم‌ها توسط اتحادیه اروپا، آمریکائیها در بی‌مانع بودن گسترش لیست تحریم‌های جدید علیه ایران اطمینان یافتند.
شکل اقدام آمریکا در این بدعت مغایر با توافقات هسته‌ای ژنو نیز در جای خود قابل تامل بوده و خواهد بود. زیرا در حالی تیم‌های مذاکراتی ایران و گروه ۱+۵ در وین در حال مذاکره در مورد دستورالعمل اجرای تواافق ژنو بودند، خبر ابلاغ این تحریم‌ها منتشر شد. حتی وزارت امور خارجه آمریکا با گستاخی تمام به صورت رسمی اعلام کردند که قبل از ابلاع این تحریم‌ها، دیپلماسی ایران نیز از مراتب آگاه بوده است. معنای این نوع اشارات و تنبیهات دستگاه روابط خارجی آمریکا این بود که ایران پیش از صدور این دستورها، نسبت به عدم مغایرت چنین اقدامی با توافقات ژنو قانع شده است.
در هر حال، رویه تحریم‌های جدید اشخاص ایرانی و خارجی به استناد قوانین داخلی آمریکا، این‌گونه ایجاد شد و تا کنون ۴ بار تکرار شده است. فارغ از اینکه در ایران راجع به نامشروع بودن این اقدام و رویه‌سازی آمریکا چه موضعی رسمی و غیررسمی اتخاذ شده است، عدم مخالفت جدی با رویه مذکور نه تنها نوعی مشروع‌سازی را برای آمریکايی‌ها القا کرد بلکه کار به جايی رسید که وزارت امور خارجه و خزانه‌داری آمریکا رسماً در دستورالعمل‌های مربوط به تعلیق تحریم‌های شش‌ماهه قبلی و ۴ ماهه جدید نیز از مشروعیت این اقدامات سخن راندند و تهدید کردند که اگر در هر زمان حتی در حین اجرای توافق جدید هم به این نتیجه برسند که کسی در گذشته (قبل از توافق ژنو، بعد از توافق ژنو و قبل از توافق بر سر دستورالعمل اجرايی آن، در دوره اجرای توافق تجدیدی وین یا هر زمان دیگر) تحریم‌های آمریکا را دور زده است، آمریکا می‌تواند در مورد تحریم آنها اقدام کند و چنین اقدامی نه تنها مغایرتی با توافقات هسته‌ای ندارد بلکه حق آمریکا به شمار می‌رود!
«مذاکره مستقیم با آمریکا...» این همان موضوعی است که از حدود یکسال پیش دیگر در حد یک نظریه و ایده نیست و این روزها هیات‌های کارشناسی وزارت امور خارجه و در برخی از موارد، وزیران امور خارجه دو کشور با یکدیگر به صورت مستقیم مذاکره می‌کنند.
«مذاکره مستقیم» شاید برای برخی دیگر آن تابوی گذشته را نداشته باشد و خیلی‌ها رویای برقراری رابطه میان ایران و آمریکا را در این روزها در فکرشان می‌پرورانند.
اما برخی هنوز مشکوکند؛ به میز مذاکره‌ای که یک‌طرفش آمریکایی‌ها نشسته‌اند و یک طرف هیات ایرانی، البته جنس مخالفت هم با مخالفت‌های سیاسی این روزهای برخی فرق دارد. این مخالفت، مخالفتی با دلیل و منطق است و با هوشمندی، حمایت از تیم مذاکره‌کننده ایرانی را نیز شامل می‌شود.
رهبر معظم انقلاب از زمان شروع مذاکرات هسته‌ای میان ایران و کشورهای ۱+۵ و در کنار آن مذاکره مستقیم با آمریکا بارها این مسئله را گوشزد کرده‌اند چنانچه ايشان هفته گذشته در دیدار مسئولان وزارت خارجه و سفرا و رؤسای نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور افزایش تحریم‌های آمریکا علیه ایران را مورد اشاره قرار داده و فرمودند: «آمریکایی‌ها نه تنها دشمنی‌ها را کم نکردند بلکه تحریم‌ها را هم افزایش دادند! البته می‌گویند این تحریم‌ها، جدید نیست اما در واقع جدید است و مذاکره در زمینه تحریم هم، فایده‌ای نداشته است.
بیانات اخیر مقام معظم رهبری در جمع مقامات دستگاه دیپلماسی کشور، احیا کننده لزوم تعمیق ادراک حقوقی و سیاسی کشور حول محور رویه تحریم جدیدی است که تاکنون آمریکايی‌ها با عنوان «به روزرسانی لیست تحریم‌شوندگان»، تلاش کرده‌اند تا آن را از ادبیاتی که در توافق موقت ژنو منع شده است، جدا کنند. رهبری تاکید فرمودند که "آمریکایی‌ها نه تنها دشمنی‌ها را کم نکردند بلکه تحریم‌ها را هم افزایش دادند! البته می‌گویند این تحریم‌ها، جدید نیست اما در واقع جدید است".
دیدگاه رهبری، به معنای ناسازگاری سیاست و خط‌مشی آمریکا با توافقات هسته‌ای است و ایشان تائید نمودند که دیدگاه درست و سازگار با منافع ملی ما اینست که چنین اقدامی از سوی آمریکا، نامشروع و نقض توافقات است.
دیدگاه مقام معظم رهبری در مورد اینکه آمریکايی‌ها طی دوره توافقات هسته‌ای، به جای کاهش و تعلیق تحریم‌ها چندبار به افزایش تحریم‌ها رو آورده‌اند و در این زمینه «تحریم جدید» را علیه ایران اعمال کرده‌اند، در درجه اول به معنای رد استدلال آمریکايی‌ها در مورد مشروعیت این اقدام بوده است. گفتنی است که سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا با اشاره مختصر به اینکه «بعد از توافق ژنو، این کشور تحریم جدیدی علیه ایران وضع نکرده است»، تلاش کرد اقداماتی را که مغایر این توافق تلقی شده‌اند، توجیه کند. اما این کشور قادر به تشریح دلایل موجه بودن این اقدام نبوده است و به همین دلیل، صرفاً با یک جمله فوق که فاقد تشریح و تحلیل است، از کنار این مسئله گذشته است. علی‌ایحال، مهم اینست که آمریکايی‌ها محاسبات خود را در این رابطه تغییر دهند و از این پس، تصور نکنند که در صورت تکرار این رویه (که در دستورکار جدی و اولویت‌دار وزارت خزانه‌داری آمریکا است)، ایران واکنش جدی نشان نخواهد داد یا سکوت خواهد کرد.
رهبر معظم انقلاب در دیدار با متخصصان و مسئولان صنعت هسته‌ای کشور نیز که فروردین امسال صورت گرفت، با اشاره به جوسازی‌های آمریکا درباره پرونده هسته‌ای ایران فرمودند: «حتی اکنون که با توجه به حکم شرعی و عقلی و سیاسی، مسلّم شده است که جمهوری اسلامی ایران به دنبال سلاح هسته‌ای نیست، مقامات امریکایی هرگاه که در مورد موضوع هسته‌ای صحبت می‌کنند، با اشاره و یا تصریح، موضوع سلاح هسته‌ای را نیز بیان می‌کنند، در حالیکه خودشان هم می‌دانند که نداشتن سلاح هسته‌ای، سیاست قطعی جمهوری اسلامی ایران است.»
هشدار قابل تامل اخير مقام معظم رهبري در‌خصوص سياست‌هاي تزويرگونه امريكايي‌ها در حالي است كه روزنامه «لس‌آنجلس تایمز» طی تحلیلی در زمینه سخنان هفته گذشته «آیت‌الله خامنه‌ای»، رهبر عالی ایران در زمینه مذاکره هسته‌ای جمهوری اسلامی با آمریکا نوشت: اظهارات آیت‌الله خامنه‌ای در هفته گذشته و در جمع سفرای ایران یکی از شدیدترین سخنان ایشان در چند وقت اخیر در زمینه مذاکرات هسته‌ای بود.
لس‌آنجلس تایمز در تحلیلی خود می‌نویسد: آیت‌الله خامنه‌ای گفت‌وگو با آمریکا را بی‌فایده نامید و تاکید کرد که هیچ نتیجه‌ای مثبتی تاکنون نداشته است.
در مقابل، روسیه تنها کشوری بود که در برابر این مواضع آمریکا واکنش نشان داد و رسماً تائید کرد که این اقدامات به معنای همان «تحریم جدید»ی است که در توافق موقت منع شده است.
این دیدگاه در کنار محتوای حقوقی مهمی که راجع به ارزیابی سیر مذاکرات و میزان پایبندی طرفین به آنها دارد، سه پیام و دستورکار مهم را متناسب با سه مخاطب و محیط مرتبط با مذاکرات هسته‌ای، در بر دارد:
اولاً آمریکايی‌ها باید این رویه را کنار بگذارند. در نتیجه، بر خلاف آنچه در دستورالعمل راهنمای تعلیق تحریم‌های آمریکا آمده است، آمریکا حقی برای تجدید تحریم‌ها و وضع تحریم‌های جدید در دوره توافقات هسته‌ای ندارد. این کشور برای پایبندی به توافقات، باید همه تحریم‌ها را لغو کند و نه اینکه به بهانه‌های مختلف و با تشخیص یکجانبه و خودسرانه، اشخاص ایرانی یا خارجی را تحریم کند. به واقع، آمریکا باید محاسبات خود را تغییر دهد و هزینه‌های تکرار این رویه را در دوره تمدید و توافق نهايی در نظر بگیرد.
ثانیاً دیپلماسی هسته‌ای ایران باید نوع برداشت از تحریم‌های جدیدی که ۴ بار طی ۹ ماه اخیر اعمال کرده است را بازنگری کند. این تحریم‌ها، هم مغایر با نص توافق ژنو است و هم روح آن. بنابراین، نه تنها امکان پیگیری اقدامات نامشروع گذشته وجود دارد، نباید در برابر تکرار آنها سکوت اختیار کرد. اهمیت این مسئله با توجه به مفتوح بودن مقوله «لغو تحریم‌ها» در روند توافق جامع و نهايی، دوچندان می‌گردد.
ثالثاً در روند توافق جامع و نگارش متن اعم از اصول و کلیات یا جزئیات راجع به لغو تحریم‌ها، باید هرگونه تفسیر خودسرانه‌ای که تاکنون آمریکا برای استمرار وضع تحریم‌های جدید داشته است، متوقف شود. در این زمینه، یکی از اولویت‌های کاری تیم هسته‌ای کشورمان هم پیگیری همین مسئله و یافتن مناسب ترین راه‌حل و پیشنهاد موثرترین متن حقوقی به منظور تامین منافع ملی و جلوگیری از تکرار بدعتی است که تاکنون ۴ بار با سکوت یا موانعی نه چندان چشمگیر که هزینه اقدامات آمریکا در آن رابطه با تشدید کند، انجام شده است.
«غیرقابل اعتماد» بودن آمریکا موضوعی است که طی یکسال اخیر و شروع جدی مذاکرات مستقیم با این کشور، بار دیگر بر همگان اثبات شده است و دیگر همه حتی مذاکره‌کنندگان نیز می‌دانند که در میان ۶ کشور طرف مذاکره، دشمن‌ترین آنها آمریکاست.
حال باید دید سیاست لبخند آمریکا و تهدید و ارعاب همزمان تا کی و کجا می‌تواند میز مذاکره را مستحکم نگه دارد و برخی را همچنان به مذاکره با دشمن شماره یک ایران، امیدوار كرد؟
