پس از گذشت ۳۳ سال که از پیروزی انقلاب می‌گذرد، صنعت نفت روزهای سخت و پر امتحانی را گذرانده است. روزهایی که اگر نبودند شاید این صنعت ایستادن روی پاهای خود را نمی‌دید؛ حدود دو سال پيش بود كه خبر تحريم بنزين ايران به سوژه خبر بسياري از رسانه هاي دنيا تبديل شد. اگرچه اين خبر به تلقي رسانه هاي غربي ضربه مهلكي بر اقتصاد ايران بود، ولي چندي نگذشت كه متخصصان داخلي در يك ابتكار مثال زدني در آبان ۱۳۸۸ طرح توليد ضربتي بنزين را در مجتمع‌های پتروشیمی اجرا كردند و همين موقع بود كه يك بمب خبري در دنيا تركيد. ايران در تامين بنزين به خودكفايي رسيد.
پس از قطعنامه چهارم شوراي امنيت عليه ايران كه جهت گيري آن در راستاي كاهش سرمايه گذاري، محروم كردن كشور از تكنولوژي و دانش فني، جلوگيري از دريافت خدمات بين المللي در زمينه بانكي، مالي و در نهايت كاهش صادرات بود، کنگره آمریکا با ۸۰ رای موافق و ۱۷ رای مخالف طرح ممنوعیت صادرات سوخت به ایران را دو سال گذشته به دفتر باراک اوباما فرستاد تا همچنان برای سیاست یک بام و دو هوایی خود چماق و هویج کنار گذاشته باشد.
سرانجام تير سال گذشته مجلس نمایندگان آمریکا تحريم‌هاي گسترده‌اي را عليه ايران با سرعتي باورنكردني كه يك ركورد در ابلاغ لوايح به شمار مي‌آيد، تصويب كرد. اين طرح با عنوان "تحریم علیه بخش انرژی و اقتصادی ایران" به تصویب نهایی رسید و قرار شد مسيرهاي واردات بنزين به ايران بسته شود. يكي از مهمترين فصول اين تحريم‌ها، در زمينه صنايع نفتي و تجارت نفت، گاز و فرآورده‌هاي نفتي به ايران بود.
به ادعاي تصویب‌کنندگان این طرح، "شركت هايي كه با ايران معامله و همكاري كنند مجازات مي‌شوند". بر اساس اين مصوبه، هر توليد كننده يا شركت نفتي كه بيش از پنج ميليون دلار بنزين به ايران بفروشد شامل مجازات خواهد شد.
از سوي ديگر با توجه به نياز ايران به فرآورده‌هاي پالايشي به ويژه بنزين، شركت‌هاي فروشنده بنزين به بهانه تصويب تحريم‌ها، تلاش كردند با قيمتي بالاتر از قيمت معمول بنزين خود را به ايران بفروشند.
در این میان، وزارت نفت نیز برای شرکت‌هایی که به تعهدهای خود در قبال ایران عمل نکردند برنامه‌ای طراحی کرد. به گفته سيد مسعود ميركاظمي، وزیر نفت، شرکت‌های متعهد، در صورت متوقف ساختن تحویل فرآورده‌های سوختی به ايران، در اقدامی متقابل از فهرست تامین کنندگان بنزین ايران خارج مي‌شوند. این تهدیدی است که آگاهان بازار انرژی معنی آن را خوب می دانند.
ابتكار وزارت نفت براي مقابله با تحريم / طرح هاي بهبود كيفيت و بنزين سازي نقطه اميد و اتكاي وزارت نفت براي مقابله با دشمنان جمهوري اسلامي ایران در اين شرايط نیز خود را برای هرگونه پیشامد سخت آماده كرد و اين شيطنت فروشندگان بنزين به جاي انفعال، واكنش فعالانه ايران را در پي داشت و مسئولان نفتي كشور با يك مانور عملياتي طرح توليد بنزين در پتروشيمي‌ها را كليد زدند و در مدت كوتاهي واردات بنزين به كشور تقريبا قطع شد.
همگام با تشديد تحريم هاي غرب، زماني‌كه برخي ۵۰ دلار در هر تن روي قيمت بنزين براي فروش به ايران كشيدند، طرح ضربتي توليد بنزين به صورت عملياتي در سه مجتمع پتروشیمی بوعلی‌سینا، برزویه (نوری) و بندرامام اجرا شد و سرانجام پس از تصویب کنگره آمریکا مبنی بر ممنوعیت فروش بنزین به ایران، وزارت نفت با بهره گیری از توان تولید بنزین در ۶ مجتمع پتروشیمی این طرح را از ۲۸ مرداد سال گذشته آغاز کرد.
زمانی که این طرح به صورت آزمایشی در کشور و با حضور وزیر نفت کلید خورد، اگر چه بلافاصله بسیاری از رسانه‌های خارجی آن را یک بلوف و ژست سیاسی نامیدند، اما خبری فوری روی خروجی سایت های خارجی قرار دادند، با این مضمون که جمهوری اسلامی ایران قادر است ظرف ۴۸ ساعت در تولید بنزین به خودکفایی برسد.
سيد مسعود ميركاظمي، وزیر نفت وقت در این باره گفته بود: سال ۸۸ اجرای طرح آزمایشی تولید ضربتی بنزین با تولید روزانه سه میلیون لیتر آغاز شد که با افزایش فشار تحریم های دولت های غربی، این طرح در مردادسال گذشته به تولید روزانه ۲۰ میلیون لیتر افزایش ظرفیت داد ما بدون این که اعلام کنیم به مدت یک ماه و نیم از واحدهای پتروشیمی بنزین را تولید و مصرف کرده بودیم و هیچ مشکلی در این زمیه ایجاد نشد.
توطئه خنثي شد
تحریم بنزین ایران در حقیقت تیری در تاریکی بود که نه تنها به هدف اصابت نکرد، بلکه توانست رشد و شکوفایی بیشتر اقتصاد کشور را به دنبال خودکفایی در تولید بنزین به همراه داشته باشد و در نتيجه اعمال و شكست تحريم هاي دشمن، صنعت نفت ايران بار ديگر توانمندي هاي ارزشمند متخصصان خود را به دنيا ثابت كرد.
بر اساس برآوردهاي اقتصادي انجام شده هزينه اجراي طرح توليد بنزين در پتروشيمي ها در مقايسه با حجم ارزي كه براي واردات اين فرآورده راهبردي هزينه مي شود، بسيار ناچيز است؛ به گونه اي كه در نتيجه اجراي اين طرح در واقع از خروج ارز معادل خريد ۱۳ ميليون ليتر بنزين جلوگيري شد كه اين نكته خود اجراي اين طرح را توجيه پذير مي كند.
۹ پالایشگاه نفت کشور در راه توسعه و افزایش تولید
یکی از مهمترین طرح‌ها و برنامه‌های وزارت نفت در سال‌های اخیر اجراي ۱۷ طرح توسعه، بهينه سازي و بهبود كيفيت، بنزين سازي و ساخت پالايشگاه هاي جديد نفت خام و ميعانات گازي است تا با افزایش تولید فرآورده حیاتی‌ای چون بنزین وابستگی به واردات این سوخت استراتژیک به حداقل کاهش یابد و ايران به جمع کشورهای صادر کننده فراورده‌های پالایشی، به‌ویژه بنزین بپیوندد.
پيش بيني مي شود با بهره برداري از ۱۰ طرح توسعه، بهينه سازي و بهبود كيفيت پالايشگاه كشور در كنار افزايش ۱۰۰ هزار بشكه اي ظرفيت پالايش نفت ايران، روزانه حدود ۴۰ ميليون ليتر بنزين با كيغيت و استاندارد بين المللي وارد چرخه سوخت كشور مي شود و به اين ترتيب ايران به يكي از بزرگترين قطب‌هاي صادر كننده بنزين در جهان تبديل خواهد شد.
يارانه ها تحريم را دور زد
يكي ديگر از تدابير دولت نهم و دهم براي كنترل مصرف سوخت در كشور، اجراي قانون هدفمند كردن يارانه ها بود كه با اجراي اين قانون از ۲۸ آذر سال گذشته، بزرگترين گام در اصلاح زيرساخت هاي اقتصادي كشور برداشته شد و اجراي اين طرح روياي تحريم بنزين ايران از سوي غرب را با كاهش مصرف اين فرآورده مهم، بار ديگر نقش برآب كرد.
آمار مصرف سوخت در ايران، با متوسط رشد ۲۰ درصدي مصرف، طي سال هاي اخير بسيار سرسام آور بود، ولي با اجراي اين جراحي اقتصادي، مصرف سوخت در بخش هاي مختلف به نحو چشمگيري كاهش يافت. به عنوان مثال، ميانگين مصرف روزانه بنزين كشور از حدود ۶۳ ميليون ليتر در روز پيش از اجراي قانون هدفمندسازي يارانه ها به روزانه حدود ۵۵ ميليون ليتر و مصرف گازوييل از روزانه ۹۵ ميليون ليتر به روزانه حدود ۶۷ ميليون ليتر كاهش يافت.
افزايش ۲۰ ميليون ليتري ظرفيت توليد بنزين با اجراي طرح ضربتي در مجتمع هاي پتروشيمي، كاهش مصرف بنزين به ۶۱ ميليون ليتر در سال ۸۹، هدفمندسازي يارانه هاي و صرفه جویی در مصرف فرآورده‌های نفتی همزمان با اجراي اين قانون، جذب سرمايه گذاري خارجي و افزايش مشاركت شركت‌هاي توانمند داخلي در اجراي پروژه هاي پالايشگاهي، صدور مجوز صادرات يك ميليارد ليتري بنزين در سال ۸۹ و پيوستن به جرگه صادركنندگان اين فرآورده از جمله دستاوردهاي كشور در زمينه تامين و مديريت مصرف اين فرآورده استراتژيك در سال گذشته همزمان با اعمال تحريم ها بود. به جرات مي توان گفت محدودیت‌ها و تحریم‌های خارجی، مهم ترين عرصه براي ظهور و بروز توانمندي هاي صنعت نفت ايران در حمايت از منافع ملي كشور را تشكيل داد و خلاقیت کارکنان صنعت نفت را به‌دنبال داشت و این ماجرا شد همان مثل قدیمی که می‌گوید: عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد.
كوثر شهني فيض
