سیاست خارجی ایران با محوریت دیپلماسی اقتصادی طی روزهای اخیر با تحولاتی قابل توجه همراه شده است که از اصلی‌ترین محورهای آن را نیز نمایشگاه توانمندی صادراتی ایران در محل نمایشگاه بین‌المللی تهران تشکیل می‌دهد. نمایشگاه ایران اکسپو ۱۴۰۳ بزرگ‌ترین و مهم‌ترین رویداد تجاری در راستای نمایش توانمندی‌های صادراتی با بازارهای بین‌المللی از دیروز به مدت ۵ روز آغاز به کار کرد.این نمایشگاه میزبان بیش از ۲ هزار بازرگان، سرمایه‌گذار و تاجر خارجی از بیش از ۱۰۰ کشور جهان خواهد بود که اقدام به مذاکره و برقراری تعاملات تجاری با بزرگ‌ترین برندهای صنعتی ایران در حوزه‌های صنعتی مختلف خواهند کرد.
در کنار برگزاری این نمایشگاه، نکته بسیار مهم، دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا با حضور مقامات عالی اقتصادی بیش از ۲۰ کشور آفریقایی است که با سخنرانی رئیسی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در محل سالن اجلاس سران کشورهای اسلامی برگزار شد. چنانکه رئیس جمهور تاکید داشته تمهید زیرساخت‌های لازم برای گسترش روابط از جمله توسعه و تقویت خطوط کشیرانی، خطوط هوایی و رفع مشکلات نقل و انتقالات مالی و پولی از زمینه‌های ضروری برای گسترش روابط و همکاری‌ها میان دو طرف است.در همین حال در تحولی قابل توجه وزیر صمت نیز بر ایجاد دبیرخانه دائمی اجلاس همکاری‌های اقتصادی ایران و آفریقا در این وزارتخانه تاکید کرد. مجموع این تاکیدات در حالی است که آمارها نشان می‌دهد تجارت خارجی با آفریقا به حدود یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسید؛ اما این عدد در مقایسه با تجارت کشورهای دیگر با قاره آفریقا قابل توجه نیست و ایران نقش آفرینی چندانی در این قاره نداشته است.
نگاهی به قاره آفریقا بیانگر حقایقی انکار ناپذیر است که توجه به آنها می‌تواند تاثیرات بسیاری بر روابط بخش‌های دولتی و خصوصی ایران با کشورهای این قاره داشته باشد. آمارها نشان می‌دهد که حداقل نیمی از جمعیت یک میلیارد نفری آفریقا را مسلمانان تشکیل می‌دهند که قطعا ظرفیتی بزرگ برای کشوری همچون ایران خواهد بود چنانکه سایر کشورهای اسلامی همچون امارات، عربستان، ترکیه و... نیز تلاش‌های بسیاری برای استفاده از این ظرفیت را در دستور کار دارند. نکته دیگر آنکه قاره آفریقا را به حق می‌توان قاره ثروتمندانی دانست که فقرشان ریشه در ثروت آنها دارد چرا که استعمار و نظام سلطه برای غارت این منابع، فقر، گرسنگی، عقب ماندگی، بی سوادی، نبود امکانات بهداشتی و درمانی، جنگ‌های داخلی و منطقه‌ای خونین و... را به این قاره تحمیل کرده است و با واژگانی همچون قاره سیاه، بردگان تاریخی و.. به تحقیر سازی و تسلیم سازی آنها روی آورده‌است.
دنیا همواره نیازمند منابع اولیه برای تولید و صنعتی شدن بوده و هست و آفریقا قاره‌ای سراسر برخوردار از این منابع است. برخلاف اروپایی که تکنولوژی و صنایع را دارد اما در نهایت برای منابع نیازمند مناطقی همچون آفریقا و غرب آسیاست که با سلطه گری به دنبال آن بوده است. آفریقا اکنون به شدت تشنه تکنولوژی، امکانات پزشکی، صنعتی، فن آوری و... می‌باشد و ایران با تکیه بر دانش بنیان‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی می‌تواند تحقق این مهم در چارچوب روابط اقتصادی و علمی باشد. نکته مهم آنکه امروز بسیاری از کشورهای آفریقایی با آگاهی از نقشه‌های استعمار سرمایه داری به دنبال استقلال واقعی و رهایی از این وضعیت هستند که اخراج فرانسه و آمریکا از نیجر، طغیان قاره آفریقا علیه رژیم صهیونیستی و حامیان غربی آن و رفتار قابل تقدیر آفریقای جنونی در بازگشایی پرونده جنایات رژیم صهیونیستی در دادگاه لاهه و نیز تلاش‌های الجزایر در حمایت از وعده صادق در شورای امنیت و... نمودهای عینی از این رویکردهاست که می‌تواند مولفه‌هایی در توسعه روابط ایران با این قاره باشد. ظرفیت 54 کشور آفریقایی در سازمان ملل و اتحادیه آفریقا قطعا مولفه‌ای مهم برای اهداف ایران در عرصه جهانی از جمله در خنثی سازی تحریم‌ها و مقابله با پرونده‌سازی‌های غرب خواهد بود چنانکه در نشست‌های شورای حکام نیز کشورهای آفریقایی همکاری‌های قابل توجهی در حمایت از فعالیت‌های هسته‌ای ایران داشته‌اند.
به هر تقدیر نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران و برگزاری اجلاس ایران و آفریقا را می‌توان فصلی نوین در دیپلماسی اقتصادی کشور بویژه در قبال قاره تاثیرگذار آفریقا در معادلات آتی جهان دانست که قطعا تاثیرات بسیاری بر ظرفیت سازی‌های اقتصادی و سیاسی ایران در صحنه جهانی ایفا خواهد کرد؛ به شرط آنکه بخش خصوصی و دولتی دست در دست هم قدر فرصت‌های موجود در این قاره را دانسته و در کنار دیپلماسی فعال همسایگی و سایر نقاط جهان، توجهی ویژه به ظرفیت‌های این قاره کهن و تاریخ ساز داشته باشند.
در کنار برگزاری این نمایشگاه، نکته بسیار مهم، دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا با حضور مقامات عالی اقتصادی بیش از ۲۰ کشور آفریقایی است که با سخنرانی رئیسی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در محل سالن اجلاس سران کشورهای اسلامی برگزار شد. چنانکه رئیس جمهور تاکید داشته تمهید زیرساخت‌های لازم برای گسترش روابط از جمله توسعه و تقویت خطوط کشیرانی، خطوط هوایی و رفع مشکلات نقل و انتقالات مالی و پولی از زمینه‌های ضروری برای گسترش روابط و همکاری‌ها میان دو طرف است.در همین حال در تحولی قابل توجه وزیر صمت نیز بر ایجاد دبیرخانه دائمی اجلاس همکاری‌های اقتصادی ایران و آفریقا در این وزارتخانه تاکید کرد. مجموع این تاکیدات در حالی است که آمارها نشان می‌دهد تجارت خارجی با آفریقا به حدود یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسید؛ اما این عدد در مقایسه با تجارت کشورهای دیگر با قاره آفریقا قابل توجه نیست و ایران نقش آفرینی چندانی در این قاره نداشته است.
نگاهی به قاره آفریقا بیانگر حقایقی انکار ناپذیر است که توجه به آنها می‌تواند تاثیرات بسیاری بر روابط بخش‌های دولتی و خصوصی ایران با کشورهای این قاره داشته باشد. آمارها نشان می‌دهد که حداقل نیمی از جمعیت یک میلیارد نفری آفریقا را مسلمانان تشکیل می‌دهند که قطعا ظرفیتی بزرگ برای کشوری همچون ایران خواهد بود چنانکه سایر کشورهای اسلامی همچون امارات، عربستان، ترکیه و... نیز تلاش‌های بسیاری برای استفاده از این ظرفیت را در دستور کار دارند. نکته دیگر آنکه قاره آفریقا را به حق می‌توان قاره ثروتمندانی دانست که فقرشان ریشه در ثروت آنها دارد چرا که استعمار و نظام سلطه برای غارت این منابع، فقر، گرسنگی، عقب ماندگی، بی سوادی، نبود امکانات بهداشتی و درمانی، جنگ‌های داخلی و منطقه‌ای خونین و... را به این قاره تحمیل کرده است و با واژگانی همچون قاره سیاه، بردگان تاریخی و.. به تحقیر سازی و تسلیم سازی آنها روی آورده‌است.
دنیا همواره نیازمند منابع اولیه برای تولید و صنعتی شدن بوده و هست و آفریقا قاره‌ای سراسر برخوردار از این منابع است. برخلاف اروپایی که تکنولوژی و صنایع را دارد اما در نهایت برای منابع نیازمند مناطقی همچون آفریقا و غرب آسیاست که با سلطه گری به دنبال آن بوده است. آفریقا اکنون به شدت تشنه تکنولوژی، امکانات پزشکی، صنعتی، فن آوری و... می‌باشد و ایران با تکیه بر دانش بنیان‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی می‌تواند تحقق این مهم در چارچوب روابط اقتصادی و علمی باشد. نکته مهم آنکه امروز بسیاری از کشورهای آفریقایی با آگاهی از نقشه‌های استعمار سرمایه داری به دنبال استقلال واقعی و رهایی از این وضعیت هستند که اخراج فرانسه و آمریکا از نیجر، طغیان قاره آفریقا علیه رژیم صهیونیستی و حامیان غربی آن و رفتار قابل تقدیر آفریقای جنونی در بازگشایی پرونده جنایات رژیم صهیونیستی در دادگاه لاهه و نیز تلاش‌های الجزایر در حمایت از وعده صادق در شورای امنیت و... نمودهای عینی از این رویکردهاست که می‌تواند مولفه‌هایی در توسعه روابط ایران با این قاره باشد. ظرفیت 54 کشور آفریقایی در سازمان ملل و اتحادیه آفریقا قطعا مولفه‌ای مهم برای اهداف ایران در عرصه جهانی از جمله در خنثی سازی تحریم‌ها و مقابله با پرونده‌سازی‌های غرب خواهد بود چنانکه در نشست‌های شورای حکام نیز کشورهای آفریقایی همکاری‌های قابل توجهی در حمایت از فعالیت‌های هسته‌ای ایران داشته‌اند.
به هر تقدیر نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران و برگزاری اجلاس ایران و آفریقا را می‌توان فصلی نوین در دیپلماسی اقتصادی کشور بویژه در قبال قاره تاثیرگذار آفریقا در معادلات آتی جهان دانست که قطعا تاثیرات بسیاری بر ظرفیت سازی‌های اقتصادی و سیاسی ایران در صحنه جهانی ایفا خواهد کرد؛ به شرط آنکه بخش خصوصی و دولتی دست در دست هم قدر فرصت‌های موجود در این قاره را دانسته و در کنار دیپلماسی فعال همسایگی و سایر نقاط جهان، توجهی ویژه به ظرفیت‌های این قاره کهن و تاریخ ساز داشته باشند.
قاسم غفوری
