ساختار سياسي عربستان :
در بررسي ساختار سياسي حاكم بر عربستان چند طيف قابل مشاهده ميباشد كه هر كدام را به اندازه ظرفيتهاي خود بر اين كشور تاثير گذار ميباشند.
اولا: خاندان آل سعود
چنانكه ذكر شد اصلي ترين شاكله قدرت در عربستان را خاندان آل سعود به پادشاهي عبدا... بن عبدالعزيز تشكيل ميدهد. بيش از ۷ هزار شاهزاده اين خاندان را فرا گرفته است. هر چند كه ملك عبدا... تلاش كرده تا فضايي از آرامش سياسي را بر كشور حاكم سازد اما بيماري وي و نيز نا معلوم بودن شرايط جسمي" بن سلطان" جانشين وي، شرايط خاصي را بر خاندان آل سعود حاكم ساخته است. هر چند كه بر اساس اصلي تعريف شده قدرت به صورت برادر به برادر انتقال مييابد و بر اين اساس نيز در صورت مرگ عبدا... بن سلطان ، بخت نايف بيشتر از سايرين است،اما اكنون چندين طيف در ساختار آل سعود ايجاد شده است. بخشي از طرفداران عبدا... و جانشين وي هستند كه نايف و هواداران وي را تشكيل ميدهند. برخي سنتيهاي طالب قدرت همچون سعود الفيضل و بندر سلطان و تركي فيصل ميباشند كه خواستار كسب قدرت هستند و در اين راه نيز مشاركت خاصي براي كسب رضايت غرب دارند كه حتي به رويكرد به صهيونيستها نيز رسيده است. دسته سوم جوانان سكولار و غربگراي تحصيل كرده هستند كه به دنبال كسب قدرت و حذف نظام سلطنتي ميباشند. مجموع اين بازيگران جنگ قدرت پنهاني را در خاندان آل سعود به راه انداخته اند كه در آينده تشديد ميشود.
ثانيا: وهابيون
نفوذ وهابيها كه ريشه در تفكرات و فتنه انگيزيهاي انگليس عليه جهان اسلام دارند در دستگاه سياسي و ساختار قدرت عربستان نه تنها براي اين كشور بلكه براي تمام جهان اسلام بحران ساز شده است. وهابيون به كمك غرب توانستهاند جايگاه خاصي در قدرت عربستان كسب كنند بگونهاي كه اكنون از اركان و شاكلههاي قدرت را تشكيل ميدهند. اين روند چنان بوده كه حتي در داخل خاندان آل سعود براي مقابله با آن فعاليتهايي صورت ميگيرد هر چند كه حمايتهاي خارجي بويژه انگليس از وهابيون اين امر را با چالشهايي مواجه ساخته است.
نفوذ وهابيون در ساختار تصميم گيري عربستان موجب شده تا اين كشور هم در عرصه داخلي و هم در صحنه بين الملل با چالشهاي گستردهاي مواجه شود بويژه اينكه عملكردها و مواضع وهابيون مي رود تا عربستان را در ميان كشورهاي اسلامي منزوي سازد.
ثالثا: جريانهاي زير زميني
بازيگران سوم قدرت عربستان را احزاب و گروههاي زير زميني تشكيل ميدهند. هر چند كه فعاليت احزاب آزاد نميباشد اما تشكلها و احزاب زير زميني متعددي در عربستان حضور دارند كه بر اساس ساختار مذهبي و قومي تشكيل شدهاند.
برخي ناظران ناآراميهاي اخير عربستان را بر گرفته از فعال شدن اين احزاب براي وادار ساختن دولت به پذيرش نقش بيشتر آنها در عرصه سياسي و اجتماعي ميدانند هر چند كه روند تحولات نشانگر عدم وجود زمينههاي لازم براي تحقق اهداف آنها است.
ساختار اجتماعي
بررسي و تحليل ساختار اجتماعي عربستان را ميتوان بر اساس اصل قوميت و مذهب مورد بررسي قرار داد. هر چند كه بسياري از كشورها بر اساس اصل ملي گرايي تشكيل شدهاند اما عربستان را ميتوان برگرفته از جايگاه قوميت و مذهب دانست. در اين كشور از يك سو بر اساس ساختار خاندان يا همان قوميت آل سعود، بيشترين نقش و جايگاه را در صحنه اجتماعي و سياسي ايفا ميكنند كه عملا در ساختار اقتصادي و اداري كشور قابل مشاهده است.
از سوي ديگر مذهب به يكي از اركان اجتماعي مبدل شده است. به طور معمول برخي تفاوتهاي جايگاهي ميان شيعيان و اهل سنت در اين جايگاه مشاهده مي شود. بر اساس آمارها حدود ۱۰ درصد از جمعيت ۲۷ ميليون نفري عربستان را شيعيان تشكيل ميدهند اما به طور معمول در ساختار اجتماعي و سياسي كشور چندان نقش خواسته و بيشتر در حاشيه قرار دارند.
براساس آمار شيعيان بيشتر در منطقه شرقيه شامل ظهران ، حساء و قطيف ، زندگي ميكنند متاسفانه نفوذ و حضور وهابيون در ساختار قدرت عربستان موجب فشارهاي بسيار بر شيعيان شده كه سوء استفاده دشمنان جهان اسلام براي تفرقه ميان شيعه و سني را به همراه داشته است. تفرقهاي كه نه تنها عربستان بلكه سراسر جهان اسلام را گرفتار ميسازد.
چالشهاي اجتماعي
هر چند كه سران عربستان بويژه ملك عبدا... براي دگرگوني در ساختار اجتماعي و ايفاي فضاي بازتر فعاليتهايي داشتهاند، اما همچنان چالشهاي بسياري بويژه در زمينه حقوق بشر در اين كشور مشاهده مي شود.
نهادهاي بين المللي بسته بودن فضاي سياسي براي احزاب و تشكلها، نقض حقوق زنان ، نبود آزاديهاي مدني، استمرار فضاي امنيتي حاكم بر كشور، ناديده گرفتن حقوق كارگران و پناه جويان خارجي و... را از موارد منفي حاكم بر عربستان دانستهاند. اموري كه در كنار تقسيمات قوميتي و مذهبي و ناديده گرفتن حقوق اقليتها فضايي ملتهبي را بر جامع عربستان حاكم ساخته است.
در ماههاي اخير همگام با ساير كشورهاي عربي، مردم عربستان نيز با حضور در خيابانها بر دگرگوني در ساختار سياسي و اجتماعي كشورشان تاكيد كردهاندكه با سركوب و بازداشت همراه شده است. هر چند كه اين اعتراضها چندان گسترده نبوده اما بسياري آن را آتشي زير خاكستر ميدانند كه در آينده اين كشور را با دگرگوني همراه خواهد ساخت.
نتيجه گيري
در جمع بندي كلي از تحولات عربستان ميتوان گفت كه اين كشور با مجموعهاي از چالشها مواجه است كه ميتواند تزلزل موقعيت دروني و جهاني آن را به همراه داشته باشد.
بسياري از ناظران سياسي بر اين عقيدهاند كه وضعيت حاكم بر خاندان آل سعود و رقابت شديد شاهزادگان در كنار فعاليتهاي وهابيون و احزاب زير زميني و در نهايت چالشهاي حاكم بر ساختار اجتماعي ، آتشي زير خاكستر هستند كه هر لحظه ميتواند اين كشور را با چالشها و دگرگونيهايي همراه سازند هر چند كه سران اين كشورها با سانسورهاي خبري و مشت آهنين و برخي اصلاحات دروني ساختاري به دنبال سرپوش نهادن و كاهش اين چالشها هستند.