عرصه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران شاهد دورانی بس حساس است که هرگامی در آن میتواند نتایج مثبت و یا منفی بسیاری به همراه داشته باشد. اهمیت این موضوع زمانی بیشتر میشود که از یک سو جمهوری اسلامی ایران براساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی تعلیق گام به گام تعهدات برجامی را در فاز دوم اجرا میکند و از سوی دیگر آمریکا و انگلیس تحرکات خود را برای جوسازی ضدایرانی تشدید کرده اند که اقدام انگلیس به دزدی دریایی در جبل الطارق و ربایش نفت کش ایرانی در کنارجوسازیهای گسترده در قبال آنچه امنیت کشتیرانی در خلیج فارس نامیده اند نمودی از این رفتار است. با توجه به این شرایط اجرای دیپلماسی فعال در عرصه منطقه ای و جهانی از اهمیت بالایی در مواجه با این وضعیت برخوردار است که به اذعان همگان دیپلماسی مقاومتی میتواند تحقق بخش اهداف چینش دیپلماسی باشد. نکته قابل توجه در عرصه دیپلماتیک کشور طی روزهای اخیر اقداماتی است که در سطح کلان دستگاه دیپلماسی و دستگاه اجرایی کشور صورت میگیرد.
ظریف وزیر امور خارجه در کنار دیدار با نمایندگان جبهه مقاومت مردمی یمن راهی قطر شد تا با مقامات این کشور در باب تحولات منطقه و جهان گفت وگو داشته باشد در همین حال منابع خبری از برگزاری نشست سه جانبه روسای جمهور ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه خبر دادند که به گفته مقامات کرملین به جای ۲۴ مردادماه در زمانی دیگر برگزار خواهد شد. حلقه تکمیلی این رویکرد برگزاری اجلاس آستانه با محوریت حل بحران سوریه بوده است. اقدامات صورت گرفته در عرصه دیپلماسی بیانگر نکاتی قابل توجه است از جمله آنکه:
نخست آنکه حضور فعال ایران در معادلات دیپلماتیک نشانگر شکست سیاست تحریمی است که آمریکا علیه دیپلماسی ایران وضع کرد. آمریکا مدعی بود که با تحریم ظریف، دستگاه دیپلماسی ایران را فلج کرده است حال آنکه سفرها و رایزنیهای ظریف ناتوانی آمریکا برای تحریم ایران را بر همگان آشکار ساخت. رایزنیهای ظریف نشان داد که دیپلماسی و نقش آفرینی ایران در معادلات منطقه همچون توان دفاعی ایران تحریم پذیر نیست و آمریکا توان مقابله با آن را ندارد. بعد دیگر دیپلماسی منطقه ای شامل نخستین مجمع اقتصادی خزر بوده که با حضور معاون اول رئیس جمهور در ترکمنستان برگزار شد نشستی اقتصادی که رویکرد اقتصادی همسایگان خزر را تقویت میکند و مولفه ای دیگر در جایگاه منطقه ای ایران است. مولفه ای که تحقق آن میتواند ابعاد دیگری از شکست تحریمهای ضدایرانی را رقم زند اما نقش آفرینی منطقهای ایران به همین جا ختم نمیشود و حلقه تکمیلی آن اعلام برگزاری نشست سران ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان و نیز گفت وگوهای مقامات کشورمان با مقامات هند و پاکستان برای حل بحران کشمیر است.
طی روزهای اخیر منطقه کشمیر با اعلام لغو خودمختاری اش از سوی هند، با بحرانهای امنیتی بسیاری مواجه شده است. جمهوری اسلامی ایران در کنار فراخواندن طرفین به خویشتن داری در اقدامات عملی با مقامات پاکستان و کشورهای تاثیرگذار در مناقشه کشمیر رایزنی کرده تا راه حلی برای حل بحران این منطقه بیابند. این در حالی است که کشورهای غربی از جمله آمریکاییها با جای رویکرد به حل بحران اقدام به حمایت از هند و اقدامات مخرب در کشمیر کرده اند که بر دامنه بحرانها افزوده است. نکته قابل توجه دیگر موضع گیری پومپئو وزیر خارجه آمریکا، در قبال پیام رهبر انقلاب در مناسک حج امسال بود. بیانیه رهبر انقلاب برگرفته از نگرانیهای جمهوری اسلامیایران از شرایط حساس منطقه و لزوم توجه جهانی به مسائل مهمی همچون مساله فلسطین بوده است. پومپئو در حالی به موضع گیری علیه این پیام پرداخته که آمریکا با اجرای طرح معامله قرن و آزادی صهیونیستها برای اشغال کرانه باختری رسما خیانت به فلسطین و نقض قوانین بین المللی است. آمریکا با این رفتارها به دنبال استمرار بحران در منطقه و نابودی کامل ملت فلسطین است حال آنکه نگاه ایران احقاق حقوق ملت فلسطین برقراری ثبات و امنیت در منطقه است. نکته دیگر در تحولات سوریه قابل مشاهده است ایران زمینه سازیهای گسترده ای برای برگزاری نشست آستانه برای راهکار سیاسی در قبال سوریه داشته که نتایج مثبتی نیز این نشست به همراه داشت اما در نقطه مقابل آمریکا اقدام به ارسال تسلیحات و کمکهای نظامی برای تروریستها کرده تا همچنان بحران در سوریه ادامه داشته باشد با مروری به آنچه ذکر شد به خوبی میتوان تفاوت رفتاری میان جمهوری اسلامی ایران و آمریکا را در معادلات منطقه ای و جهانی دریافت. در یک سوی معادله ایران قراردارد که از تمام ظرفیتهایش برای ثبات و امنیت منطقه بهره میگیرد و در سوی دیگر آمریکایی قرار گرفته که برای بحران سازی و بیثباتی در منطقه از هیچ اقدامی فروگذار نیست. این تحولات نشان میدهد که کشورهای منطقه و فرامنطقه ای و سازمانهای جهانی اگر واقعا به دنبال ثبات منطقه هستند باید در کنار جمهوری اسلامی قرار گیرند که محور این ثبات است و نه ائتلاف با آمریکایی که هیچ تصوری جز ناامنی و بحران سازی در جهان در ذهن ندارد.
نویسنده: قاسم غفوری