فیصل بن فرحان وزیر امور خارجه عربستان سعودی دیروز در سفری رسمی وارد تهران شد و با مقامات کشورمان دیدار نمود. این سفر در حالی صورت می‌گیرد که پس از کاهش شدید روابط میان دو کشور این نخستین سفر ارشدترین مقام وزارت خارجه عربستان به ایران می‌باشد که برگرفته از تعاملات و توافقاتی است که طی ماه‌های اخیر میان طرفین صورت گرفته است. در اواخر سال ۱۴۰۱ بود که دبیران شورای عالی امنیت ملی دو کشور به میزبانی چین توافقنامه‌ای را امضا نمودند که حلقه تکمیلی آن نیز دیدار وزرای خارجه ایران و عربستان در پکن و امضای توافقنامه ای برای ارتقای مناسبات بود. روندی که پس از آن به دیدار و توافق‌های اقتصادی میان مقامات دو کشور منجر شد بگونه‌ای که از یک سو وزیر دارایی عربستان از آمادگی کشورش برای سرمایه گذاری در ایران گفته و از سوی دیگر نیز خاندوزی وزیر امور اقتصاد و دارایی در سفر به عربستان از توسعه روابط تجاری و اقتصادی میان طرفین خبر داد.
در نهایت ارتقای روابط به بازگشایی سفارت ایران در عربستان منجر شد در حالی فرحان نیز در سفر به تهران از آماده بودن شرایط برای بازگشایی سفارت و کنسول‌گری عربستان در ایران سخن به میان آورد. سفر فرحان به تهران در حالی نقطه عطفی مهم در مناسبات دو کشور پس از سالها رویکرد غیر تعاملی است که این تعاملات از چند منظر قابل توجه است.
نخست آنکه روابط با عربستان را باید بخشی از زنجیره دیپلماسی دولت سیزدهم دانست که به جای چشم داشت یک جانبه به برجام و وعده‌های غرب در مسیر توسعه روابط با کشورهای منطقه گام برداشت. سیاست خارجی که در حلقه‌های همسایگان، منطقه، فرامنطقه با اولویت شرق ، حلقه متحدان همچون آمریکای لاتین که با سفر رئیسی به ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا تکمیل گردید و تعامل با سایر کشورها تعریف و اجرایی شده است چنانکه ایران حتی با کشورهای اروپایی نیز مراودات خود را داشته است که گفت و گوی تلفنی اخیر رئیسی و مکرون رئیس جمهور فرانسه در این چارچوب بوده است. قابل توجه آنکه ایران حتی همچنان پایبند به اصل مذاکره بوده که مباحث مطرح در باب مذاکره غیر مستقیم با آمریکا در باب آزادی زندانیان آمریکایی در ازای پول‌های بلوکه شده ایران نمودی از این رفتار است.
نکته مهم آنکه این تعاملات در کنار فعال شدن دستگاه دیپلماسی به واسطه دستاوردهایی بوده که در میدان رقم خورده است که پیروزی سوریه بر تروریسم که در نهایت کشورهای عربی را وادار ساخت تا این کشور را به اتحادیه عرب باز گردانند و بشار اسد رئیس جمهور سوری که روزی رفتنش را اصل اول می نامیدند به نشست سران این اتحادیه در جده دعوت نمایند. دستاوردهای موشکی و هسته‌ای کشور و آنچه توسط ناوگان ۸۶ دریایی ارتش جمهوری اسلامی رقم خورد و نیز ناکامی طراحی غرب برای ایجاد فضای اغتشاش و چند پاره سازی ایران در پاییز سال گذشته مولفه‌های تکمیلی به نتیجه رسیدن تلاش‌های دستگاه دیپلماسی بوده است.
به عبارتی دقیق‌تر رویکرد کشورهای همچون عربستان به توسعه روابط با ایران نه نشات گرفته از ضعف ایران بلکه ناشی از قدرتی است که در عرصه داخلی، منطقه‌ای و جهانی توانسته ایجاد نماید بویژه اینکه بحران اوکراین و فرار از افغانستان به متحدان آمریکا نشان داد که این کشور متحدی قابل اعتماد نمی‌باشد. دوم آنکه سفر فرحان به ایران نتیجه میانجی‌گری کشورهای منطقه نظیر عراق، عمان و چین بوده است و این بیانگر توان منطقه برای گفت و تعامل بدون نیاز به دخالت بیگانگان است که می‌تواند در قبال سایر مسائل منطقه از جمله حل بحران تروریسم، مسئله فلسطین و... نیز اجرایی شود. و نکته پایانی آنکه روابط ایران و عربستان به عنوان دو قدرت برتر منطقه و جهان اسلام می‌تواند زمینه را برای همگرایی بیشتر میان کشورهای منطقه و جهان اسلام فراهم سازد این امر از آن جهت است که دو کشور توان و ظرفیت گرداوری و اجماع سازی در میان جمعی از کشورها را دارند که می‌تواند ضمن پیوند بیشتر میان کشورهای اسلامی در نهایت تسریع کننده روند چند جانبه گرایی به جای یک جانبه گرایی غربی باشد. یک جانبه گرایی است که جز بحران برای جهان از جمله غرب آسیا حاصلی به همراه نداشته است حال آنکه دوری از این مسئله تحولاتی بس مثبت را رقم زده است که سفر فرحان به تهران نمودی آشکار از این دستاوردها است.
قاسم غفوری
در نهایت ارتقای روابط به بازگشایی سفارت ایران در عربستان منجر شد در حالی فرحان نیز در سفر به تهران از آماده بودن شرایط برای بازگشایی سفارت و کنسول‌گری عربستان در ایران سخن به میان آورد. سفر فرحان به تهران در حالی نقطه عطفی مهم در مناسبات دو کشور پس از سالها رویکرد غیر تعاملی است که این تعاملات از چند منظر قابل توجه است.
نخست آنکه روابط با عربستان را باید بخشی از زنجیره دیپلماسی دولت سیزدهم دانست که به جای چشم داشت یک جانبه به برجام و وعده‌های غرب در مسیر توسعه روابط با کشورهای منطقه گام برداشت. سیاست خارجی که در حلقه‌های همسایگان، منطقه، فرامنطقه با اولویت شرق ، حلقه متحدان همچون آمریکای لاتین که با سفر رئیسی به ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا تکمیل گردید و تعامل با سایر کشورها تعریف و اجرایی شده است چنانکه ایران حتی با کشورهای اروپایی نیز مراودات خود را داشته است که گفت و گوی تلفنی اخیر رئیسی و مکرون رئیس جمهور فرانسه در این چارچوب بوده است. قابل توجه آنکه ایران حتی همچنان پایبند به اصل مذاکره بوده که مباحث مطرح در باب مذاکره غیر مستقیم با آمریکا در باب آزادی زندانیان آمریکایی در ازای پول‌های بلوکه شده ایران نمودی از این رفتار است.
نکته مهم آنکه این تعاملات در کنار فعال شدن دستگاه دیپلماسی به واسطه دستاوردهایی بوده که در میدان رقم خورده است که پیروزی سوریه بر تروریسم که در نهایت کشورهای عربی را وادار ساخت تا این کشور را به اتحادیه عرب باز گردانند و بشار اسد رئیس جمهور سوری که روزی رفتنش را اصل اول می نامیدند به نشست سران این اتحادیه در جده دعوت نمایند. دستاوردهای موشکی و هسته‌ای کشور و آنچه توسط ناوگان ۸۶ دریایی ارتش جمهوری اسلامی رقم خورد و نیز ناکامی طراحی غرب برای ایجاد فضای اغتشاش و چند پاره سازی ایران در پاییز سال گذشته مولفه‌های تکمیلی به نتیجه رسیدن تلاش‌های دستگاه دیپلماسی بوده است.
به عبارتی دقیق‌تر رویکرد کشورهای همچون عربستان به توسعه روابط با ایران نه نشات گرفته از ضعف ایران بلکه ناشی از قدرتی است که در عرصه داخلی، منطقه‌ای و جهانی توانسته ایجاد نماید بویژه اینکه بحران اوکراین و فرار از افغانستان به متحدان آمریکا نشان داد که این کشور متحدی قابل اعتماد نمی‌باشد. دوم آنکه سفر فرحان به ایران نتیجه میانجی‌گری کشورهای منطقه نظیر عراق، عمان و چین بوده است و این بیانگر توان منطقه برای گفت و تعامل بدون نیاز به دخالت بیگانگان است که می‌تواند در قبال سایر مسائل منطقه از جمله حل بحران تروریسم، مسئله فلسطین و... نیز اجرایی شود. و نکته پایانی آنکه روابط ایران و عربستان به عنوان دو قدرت برتر منطقه و جهان اسلام می‌تواند زمینه را برای همگرایی بیشتر میان کشورهای منطقه و جهان اسلام فراهم سازد این امر از آن جهت است که دو کشور توان و ظرفیت گرداوری و اجماع سازی در میان جمعی از کشورها را دارند که می‌تواند ضمن پیوند بیشتر میان کشورهای اسلامی در نهایت تسریع کننده روند چند جانبه گرایی به جای یک جانبه گرایی غربی باشد. یک جانبه گرایی است که جز بحران برای جهان از جمله غرب آسیا حاصلی به همراه نداشته است حال آنکه دوری از این مسئله تحولاتی بس مثبت را رقم زده است که سفر فرحان به تهران نمودی آشکار از این دستاوردها است.
قاسم غفوری
